فیرحی فقیه حوزه عمومی – یومیر

دکتر. فیرحی از سنت برخاست و به سوی دانشگاه و عقلانیت جدید گام نهاد و اندیشه او شکوفا شد و وجود شریفش اسیر ویروس جهانی شد. نظام سنت قدیم معمولاً به راحتی با روش‌های جدید سازگار نمی‌شود و راه‌حل گفت‌وگو و انتقاد بین این دو جز با مبارزه سخت شکل نمی‌گیرد. سنت و ادبیات کلامی در ایران قدرت زیادی دارد و حاملان و مفسران استخوان هایی دارند که حتی با همه هجوم روش های جدید مدرن و پست مدرن کنار گذاشته نشده است. دکتر. فیرحی فقیه و استاد دانشگاه بود که بین سنت قدیم و روش های جدید قرار داشت و تلاش نظری و کنشگری اجتماعی فراوانی برای یافتن راهی برای رهایی داشت. او راه رستگاری را در حاکمیت قانون، حزب، دموکراسی، فقه پویا، عقلانیت و تقویت فضای عمومی می دید و سعی می کرد سنت قدیمی را با مفاهیم جدید سیاسی آشتی دهد.

دکتر. فیرحی کوشید تا روش های علمی جدید را وارد متون سنتی کند. در کتاب نظام سیاسی و حکومت در اسلام از نظریه سیستمی استفاده کرد. سابقه استفاده از روش ها و نظریات جدید توسط فقها وجود نداشت، اما دکتر دکتر. فیرحی تمامی متون اساسی و تاریخ حکومت اسلامی را با چارچوبی نظام مند مرور کرد. وی در این نظریه به بررسی مسائل حقوقی، شهروندان و جایگاه زنان پرداخت و نشان داد که پیشرفت نظام سیاسی و حکومت تا عصر مدرن چگونه بوده است. او در پایان نامه خود که رابطه بین قدرت و دانش را بررسی می کرد، از نظریه و تبارشناسی پست مدرن فوکو برای تحلیل چگونگی شکل گیری روابط و شبکه های قدرت متون استبدادی و یک طرفه استفاده کرد. رویکردی ساختارشکنی به تحلیل شریعت نامه و فلسفه در قرن میانی و اینکه میراث اسلامی به دلیل روابط قدرت استبدادی شکل معرفتی یک سویه و بسته داشته است. دکتر. پایان نامه فیرحی با عنوان «قدرت دانش و زندگی روزمره» توسط نشر نی منتشر شد. بعدها، علاقه او به فوکو، راهنمای متون حاکم بر فقه شیعه و اندیشه سیاسی اسلامی بود و کتاب‌های منظمی در زمینه فناوری‌های سیاسی فقه شیعه با جریان‌های مختلف در دوران معاصر نوشت.

دکتر. فیرحی خستگی ناپذیر بود و علاوه بر تألیفات فراوان و مطالعات گوناگون، از سیر تحولات سیاسی و درخواست های شهروندان غافل نبود. جلسات و سخنرانی های علمی و مذهبی برای احزاب و نهادهای مدنی و محافل روشنفکری برگزار می کرد. او می کوشید علم و قانون را برای مردم به ارمغان بیاورد و عالمی بود که قبل از سخنرانی تحقیقات گسترده ای انجام داد. سفرهای زیاد، شرکت در مراسم و مجالس باعث شده بود که دکتر. نظر فیرحی به یک متفکر اجتماعی و سیاسی. او نظرات خود را در گروه های مختلف مطرح می کرد و اهل بحث و جدل بود. با توجه به شرایط حکومت دینی و اقدامات چپ و راست که به نام دین انجام می شد، باید نشان می داد که راه علم و دانش از ایدئولوژی جدا است و با آرامش و تواضع به سؤالات پاسخ می داد. . همه دوستان و آشنایان جذب دکتر شدند. اخلاق، آرامش و ادب فیرحی و با وجود اینکه به دلیل حضور در فضای عمومی درگیر انتقادات و جنجال های فراوانی بود، رفتاری انسانی و مدارا داشت. حوزه عمومی به معنای مکانی که در آن افکار عمومی شکل می‌گیرد و نخبگان ایده‌های متفاوتی را ارائه می‌کنند، برای دکتر ارزش زیادی داشت. فیرحی و به همین دلیل همیشه در کنار مردم بود. تلاش های فکری و خستگی ناپذیر وی در کنار شرکت موثر در نشست ها و همایش های تخصصی باعث شد تا دکتر. فیرحی به نخبگان علمی کارآمد. به گفته بسیاری از دوستان، دانشجویان و حتی منتقدان، دکتر. فیرحی برای ارائه نظریه های سیاسی جدید به بلوغ فکری می رسد. کتاب و قلم و گام های استوار و خستگی ناپذیر برای ترسیم عقلانیت و قانون مندی در فقه و در سال های بد طبیعت کارونایی بسیار نابهنگام درگذشت.

به ندرت پیش می آید که فردی حقوقدان به معنای جستجوی دین و دانشگاهی به معنای برخورداری از روش ها و نظریه های علمی و همچنین فعالان نخبه در عرصه عمومی باشد. دکتر. فیرحی هر سه را داشت و همیشه افکارش را در معرض انتقاد قرار می داد. او با اینکه دانشگاهی و روشمند بود و مقالات علمی و تألیف کتاب می نوشت، به روزنامه ها و مجلات شهروندی اهمیت نمی داد و سعی می کرد افکار خود را به زبانی ساده برای شهروندان بیان کند. دکتر. فیرحی پروژه ای داشت که آغاز و پایان و نیت و هدف داشت. هدف او ارائه تفسیری عقلانی از دین و استخراج قانون، حزب، دموکراسی و مفاهیم جدید در دین بود، به ویژه در دوره معاصر که خواستار قرابت متن و عقل بود. از دکتر دیدگاه فیرحی جریان اصلی اندیشه سیاسی در فقه اسلامی و کتب شرعی بود و به گفته وی ایران پس از اسلام دچار نوعی گسست معرفتی شده بود. از جمله متفکران عرب دکتر. فیرحی تحت تأثیر عابد الجباری و در میان فقهای معاصر از هواداران آیت الله نائینی بود. جابری با استفاده از روش پساساختارگرایانه فوکو، نظریه تبارشناسی را برای تحلیل عقل اسلامی، به ویژه مثلث ایمان، قبیله و غنائم جنگی، گرفتن اجتهاد و حکومت قانون از نائینی و استناد به مشروطیت نمایان ساخت. احیای اسلام و دفاع از عقلانیت برای ترسیم فقه به عنوان قانون مبتنی بر مصالح عمومی بود. پروژه فیرحی که ناتمام ماند.

دکتر. اندیشه‌ها و نظریات فیرحی از منظر نظریه‌های علوم سیاسی مدرن، نظریه‌های ایران‌محور و سایر دیدگاه‌های گوناگون قابل نقد است. به ویژه رویکرد گسست محور او به اندیشه و خوانش ملی ایران متاثر از جابری قابل نقد است. دکتر به دلیل گشودگی به اخلاق، مدارا و اعتقاد به نقد داوطلبانه. خود فیرحی برای مطالعات مختلف روش شناختی و نظری. لحن و سیره او سرشار از مدارا و ادب و تواضع بود و فقیهی شایسته نقد و بررسی بود. کرونا شخصیت های بسیاری را در زمینه های مختلف حذف کرد، اما دکتر. پروژه فکری فیرحی هنوز در حال تکامل بود و تازه به دوران نظریه پردازی اولیه رسیده بود. خدا رحمت کند استاد عزیز دکتر دکتر فیرحی با اعمال خیر و بهشت ​​بر جایش باد که فردی با فرهنگ و مسئولیت پذیر بود.

*عضو هیات علمی گروه علوم سیاسی فردوسی مشهد

6565