دیپلماسی هسته‌ای و آینده اقتصاد

به گزارش یومیر، دکتر ابراهیم متقی، استاد دانشگاه تهران در یادداشتی در روزنامه «دنیای اقتصاد» گفت: به عبارت دیگر، مذاکرات وین در دسامبر 2021 را باید ادامه دیپلماسی هسته ای دولت روحانی دانست. یک رویکرد به این معناست که ایران و همچنین تعداد قابل توجهی از کشورهایی که دیپلماسی هسته‌ای را آغاز کرده‌اند، آماده استفاده از انعطاف‌پذیری دیپلماتیک برای دستیابی به اهداف خود هستند.

ایران در حال بررسی ادامه مذاکرات هسته ای برای پایان دادن یا کاهش تحریم های اقتصادی است. دیدگاه ایران مبتنی بر این دیدگاه است که نادیده گرفتن تعهدات برجامی پاسخی مشروع و اجتناب ناپذیر به خروج آمریکا از برجام و نادیده گرفتن حقوق اقتصادی ایران بوده است. انجام این کار یک ضرورت اجتناب ناپذیر تلقی می شد.

در معادله سیاست بین‌الملل، تعامل و کنش مبتنی بر معادله تهدید به تهدید می‌تواند تعادل منطقه‌ای و استراتژیک مطلوب را فراهم کند. بنابراین، در شرایط کنونی مذاکرات ایران و کشورهای اروپایی، چین، روسیه و انتصاب رابرت مالی به عنوان نماینده ویژه ایران، مهم است که همه این بازیگران اراده لازم برای دستیابی به توافق را داشته باشند. وقتی اراده دیپلماتیک وجود داشته باشد، طبیعی است که کشورها سازوکارهایی برای حسن نیت و حسن نیت برای رسیدن به اهداف مورد نظر داشته باشند.

هر گاه کشورها تلاش های دیپلماتیک خود را بر اساس حسن نیت و تلاش جمیله قرار دهند، جای توافق وجود دارد. البته باید توجه داشت که هرگونه توافقی برای دستیابی به اهداف مستلزم مذاکره و دستیابی به حداکثر منافع است. مطلوبیت ایران کاملاً مشخص است. پایان تحریم ها، فعال شدن فضای پرشتاب مالی و بانکی و نقش ایران در اقتصاد انرژی در مناطق منطقه از مهمترین ایده های دیپلماتیک جمهوری اسلامی به شمار می رود.

از این رو افرادی از وزارت نفت، وزارت اقتصاد و دارایی و بانک مرکزی در دور اول مذاکرات تیم دیپلماسی ایران شرکت کردند. مشارکت این افراد را نمی توان سیاهی ارتش دانست، بلکه نمادی از مشارکت بازیگرانی است که هر یک می توانند نقش محدودی در روند دیپلماسی هسته ای داشته باشند و نشان دهنده آزمون واقعی کنترل بر پایان است. از تحریم ها در این شرایط نکته اصلی این است که چگونه می توان بسترهای لازم برای دستیابی به اهداف متقابل کشورها را فراهم کرد.

اگر تصور کلی ما این باشد که دستیابی به اهداف در کوتاه مدت و بدون وقفه در دیپلماسی و مذاکرات هسته ای محقق می شود، این تصور غلط است که هرگونه دیپلماسی و توافق از طریق مکانیسم های دیپلماتیک مستلزم استفاده از ابزارها و سازوکارهای مختلف است. مذاکره برای بهینه سازی اهداف یکی از این شاخص هاست. در یک معامله، طبیعی است که هر بازیگری به رویکرد طرف مقابل اعتراض جدی کند. حتی ممکن است میز مذاکره را ترک کند یا توافقات قبلی را نادیده بگیرد.

واقعیت این است که هرچه دیپلماسی حساس تر باشد، چالش بین نمایندگان و همتایان بیشتر می شود. بنابراین می توان نتیجه گرفت که مذاکرات دسامبر 2021 از این جهت حائز اهمیت است که همه کشورها و طرف های درگیر در دیپلماسی هسته ای و مذاکرات چندجانبه انگیزه، اراده و آمادگی لازم را برای دستیابی به اهدافی مانند دستیابی به توافق متوازن دارند. در این شرایط، ایران از قدرت لازم برای مذاکره و تعیین روابط دیپلماتیک برخوردار است و این ممکن است از اقدام تاکتیکی ایران حمایت کند. تجربه نشان داده است که اقدامات آزار و اذیت و عملیات تروریستی اسرائیل تاکنون نه تنها اراده راهبردی ایران برای تقویت خود برای دستیابی به اهداف دیپلماتیک را متزلزل کرده است، بلکه زمینه تحرک، اعتماد و تلاش بیشتر برای تقویت خود را نیز فراهم کرده است. در شرایط کنونی، ایران برای دستیابی به هدف خود برای پایان دادن به تحریم ها نیاز به مذاکره دارد. آمریکا، کشورهای اروپایی، روسیه و چین نیز اهداف مشترکی را برای کنترل توان هسته ای ایران دنبال می کنند. آنها تلاش کردند ظرفیت هسته ای ایران را در سال 2015 جابجا کنند. بنابراین طبیعی به نظر می رسد که شرایط سال 2015 را بتوان نقطه زینت و تعادل برای اقدامات بازیگران و تعیین اهداف برای ایران و کشورهای 1+5 در آینده دانست.

نتیجه‌گیری: در نهایت می‌توان به این نکته اشاره کرد که اولاً دیپلماسی هسته‌ای در ایران و کشورهای اروپایی، روسیه، چین و آمریکا بر اساس نشانه‌هایی از اراده ساختاری برای دستیابی به اهداف متقابل و چندجانبه است.

نکته دوم این است که چنین مذاکراتی مبتنی بر اراده «رهبران، مقامات و ساختارهای سیاسی» کشورهای عضو برای دستیابی به یک نتیجه متوازن برای دستیابی به اهداف متقابل کشورها خواهد بود.

نکته سوم این است که نیاز به سازش یعنی بازی با اهداف سازنده متقابل یکی از ویژگی های اصلی تفکر راهبردی ایران است و اذعان دارد که پایان تحریم ها کنترلی بر تهدیدات بین المللی و چالش های داخلی ایجاد می کند. هر سال پس از سال‌ها تحریم‌های شکننده و فلج‌کننده، هر کشوری باید به موقعیتی برسد که بتواند از تنفس راهبردی برای رسیدن به اهداف خود استفاده کند. در چنین شرایطی طبیعی به نظر می رسد که ایران آمادگی و ابتکار لازم را برای دستیابی به یک توافق سازنده داشته باشد. در چنین شرایطی روسیه، چین، اتحادیه اروپا، ترویکای اروپایی و همچنین ایالات متحده باید نقش موثر و سازنده ای در دستیابی به چنین اهدافی ایفا کنند. جالب اینجاست که اولیانوف نقش هماهنگ کننده مثبت و موثری در روند مذاکرات هسته ای ایران و کشورهای مربوطه در وین داشته است. اول، اولیانوف راه را برای ادامه دیپلماسی هسته ای هموار کرد. ثانیاً، برای تقریب اهداف دیپلماتیک، اقتصادی و راهبردی کشورها از مدل‌های موازنه‌سازی استفاده شده است و ممکن است در میان مدت نتایج مطلوبی برای ایران و کشورهایی که برنامه جامع اقدام مشترک را تشکیل داده‌اند، به همراه داشته باشد. طبیعی است که تحقق این امر و ثبات توافق تنها در شرایطی محقق می شود که ایران اثر بازدارندگی ایجاد کند تا بازگشت تحریم ها را به حداقل برساند. هرچه ایران بازدارندگی بیشتری را در دستور کار قرار دهد، طبیعتاً از نتایج و مزایای بیشتری برخوردار خواهد شد.

انتهای پیام/