نقش نخبگان در بحران روانی گرانی‌ها؛ گفت‌وگو با مجید ابهری

احسان انصاری: افزایش قیمت کالاهای مورد نیاز مردم و افزایش قیمت ها چه پیامدهای اجتماعی برای جامعه خواهد داشت؟ آرمان ملی با دکتر جامعه شناس و پژوهشگر رفتار اجتماعی گفت و گو کرده است. مجید ابهری برای پاسخ به این سوال و تحلیل پیامدهای تورم. دکتر. ابهری معتقد است: برخی نخبگان، اندیشمندان و دلسوزانی که امروز در حاشیه نشسته اند باید برای حل مشکلات مردم به میدان بیایند، امروز مسئله اصلی کشور قدرت زندگی و سلامت مردم است، معیشت مردم نباید فدای معیشت مردم شود. سلیقه سیاسی ما همه در یک قایق نشسته ایم «بنابراین اگر این کشتی سوراخ شود هیچکس زنده نمی ماند» نتیجه این گفتگو را در ادامه می خوانید.

پیامدهای اجتماعی نوسانات قیمت ها و افزایش قیمت ها چه خواهد بود و آیا چالش های اقتصادی باعث افزایش چالش های اجتماعی خواهد شد؟
واقعیت این است که گرانی ها زندگی مردم را سخت کرده و چالش های زیادی را در زندگی آنها ایجاد کرده است. امروزه تعداد فقرا بیشتر از گذشته شده است و بسیاری از افرادی که تا دیروز در شرایط خوبی زندگی می کردند به دلیل گرانی با چالش های جدیدی روبرو هستند. اگر واقعا مسئولان با آینده نگری چنین تصمیماتی می گیرند، باید جزئیات تصمیمات خود را به نخبگان جامعه اطلاع دهند تا نخبگان در جریان روند کار قرار گیرند. متاسفانه برخی اجازه نمی دهند وعده های انتخاباتی آقای رئیسی در حوزه های مختلف به ویژه اقتصادی محقق شود. شعارهای مهم رئیسی در انتخابات مبارزه با فساد، مبارزه با تورم و جلوگیری از رشد بی رویه کالاهای عمومی بود، اما تورم وجود دارد و اکنون در حال افزایش است. برخی باید بدانند که نان را نمی توان به عنوان قوت اصلی مردم شوخی کرد. در عین حال نباید تصمیمی گرفت که دغدغه مردم را افزایش دهد، بلکه باید دغدغه مردم را کاهش داد.

فشارها و نگرانی های ناشی از مشکلات مالی چه تاثیری بر رفتار اجتماعی آنها خواهد داشت؟
برخی اخبار باعث اضطراب و استرس افراد می شود و این نگرانی ها بر رفتار اجتماعی آنها تأثیر منفی می گذارد. مثلا وقتی خبر احتکار 670 تن ماکارونی در یک کارخانه تولید ماکارونی منتشر می شود، روی روحیه افراد تاثیر منفی می گذارد و مردم را نسبت به آینده بدبین می کند. آیا مدیران یک کارخانه باید استطاعت تهیه اقلام مورد نیاز مردم برای کسب سود بیشتر را داشته باشند و آیا چنین افرادی به عواقب این اقدام که می تواند عواقبی برای زندگی مردم داشته باشد فکر کرده اند؟ واقعیت این است که برخی مفسدان اقتصادی با سرنوشت سیاسی جامعه بازی می کنند. قابل ذکر است که برخی از کشورهای همسایه ما نیز تورم زا و گران هستند. حتی در برخی موارد گرانتر از ایران هستند. اما چون شبکه های رسانه ای علیه آنها تبلیغ نمی کنند، هیچکس از وضعیت آنها اطلاعی ندارد. این در حالی است که شبکه های معاند خارجی شبانه روز اوضاع بازار ایران را به هم می ریزند و لطمه زیادی به روح و روان مردم وارد می کنند. شرایط به گونه ای است که گرانی و وضعیت اقتصادی دیگران نیز بر مشکلات جامعه تاثیر گذاشته است. به عنوان مثال آلودگی هوا که آسیب زیادی به سلامت مردم وارد می کند کمتر مورد توجه قرار می گیرد، در حالی که آلودگی هوا که بیشتر ناشی از عدم برنامه ریزی و تصمیمات اشتباه در گذشته است، سلامت افراد را به خطر می اندازد. به جای حرف زدن و تعارف و تبلیغات باید از نخبگان و کارشناسان برای کاهش مشکلات استفاده کرد.

آیا در دولت سیزدهم این اتفاق افتاد؟
اگر دولت می خواهد مشکلات مردم را حل کند باید از نخبگان فارغ از سلیقه سیاسی و صرفا بر اساس تخصص آنها استفاده کند. امروز با هزینه های موقتی مواجه هستیم. ابتدا باید ریشه این هزینه ها را پیدا کنیم و سپس برای آن برنامه ریزی کنیم. بی شک ریشه یابی این هزینه ها کار سختی نیست. اما یافتن راه حلی برای این هزینه ها نیاز به برنامه ریزی دقیق و بلند مدت دارد. نخبگان، اندیشمندان و دلسوزانی که امروز در حاشیه نشسته اند باید برای حل مشکلات مردم به میدان بیایند. امروز مسئله اصلی کشور قدرت زندگی و سلامت جمعیت است. مسائل معیشتی را نباید فدای سلیقه سیاسی کرد. همه در یک قایق می نشینیم. به همین دلیل اگر این کشتی سوراخ یا شکسته شود، زنده ماندن برای هر فردی مشکل خواهد بود. انتشار برخی اخبار مبنی بر اختلاس و خروج ارز در شرایط فعلی مردم را ناراحت می کند. بسیاری از مردم به دنبال امنیت غذایی هستند.

عمده ترین پیامدهای اجتماعی فقر در جامعه چیست؟
گرانی اجناس مورد نیاز مردم به ویژه در دو سال اخیر که کشور با شیوع ویروس کرونا و تعطیلی بسیاری از مشاغل مواجه شد، بر تعداد افراد فقیر جامعه افزوده است و این موضوعی غیرقابل انکار است. . زمانی می توان گفت که فقر در جامعه کاهش یافته است که اقشار آسیب پذیر جامعه بتوانند با دستمزدی که دریافت می کنند نیازهای اولیه خود را تامین کنند. فقر مقیاسی چند بعدی است که با شرایط فرهنگی، اقتصادی، اجتماعی و سیاسی یک جامعه تعریف می شود. خط فقر یک خط فرضی بین توانایی و ناتوانی در برآوردن نیازهای اساسی و وارد شدن به جوامع مختلف در کنار مفاهیم دیگر است. در کشور ما نیز به دلیل شدت و ضعف وضعیت اقتصادی ناشی از آثار جنگ تحمیلی و چندین سال تحریم های ظالمانه و غیرانسانی، خط فقر فرضی دیگری به نام خط فقر مطلق اضافه شده است. در جوامع دیگر معمولاً سه لایه اقتصاد ضعیف، متوسط ​​و خوب مطرح می‌شود، متأسفانه به دلیل اتفاقات و شرایط ذکر شده در کشور ما تنها دو طبقه ثروتمند و فقیر وجود دارد و این امر تقریباً اکثر نظریه‌پردازان جامعه‌شناسی جامعه‌شناسی را پذیرفته‌اند. طبقه بندی نظری . معمولاً مؤسسات و سازمان های اقتصادی متولی این حوزه ها برای توضیح این طبقات در هر فصل میزان درآمد را تعیین و اعلام می کنند. در حال حاضر بر اساس اعلام نهادهای مذکور، میزان حقوق و درآمد ماهانه 11 میلیون تومان برای قرار گرفتن در خط فقر تعیین شده است. عوامل تعیین کننده این مبلغ از دستمزد بسیاری از کارمندان و مستمری بگیران اطلاعی ندارند وگرنه باید متوجه می شدند که دستمزد مستمری بگیران که سهم قابل توجهی در بین اقشار اجتماعی دارند کفاف معیشت آنها را نمی دهد. علاوه بر نکات تاسف بار ذکر شده، زیرا کهولت سن شروع و بیماری های خاص این سنین است، مانند فشار خون، دیابت، درد استخوان و بیماری های عصبی و بیماری های قلبی که هزینه آن بیش از سایر هزینه ها می باشد. بر اساس واقعیت های محسوس و موجود خط فقر مطلق هم اکنون به شاخص های مذکور اضافه شده است. اگر همین یازده میلیون تومان را به عنوان مرز خط فقر بپذیریم، 60 درصد جمعیت کشور زیر خط فقر هستند.

چه توصیه ای به مسئولان در این زمینه دارید؟
خطوط و خطوط اقتصادی معمولاً بر اساس استانداردها و تعاریف ثابت علمی تبیین و ارائه می شوند. یکی از این معیارها که با توجه به شرایط اقتصادی یک کشور تعیین می شود، خط فقر است. در همه کشورها، نهادها و سازمان‌های پولی و اقتصادی، تعیین این خط مهم و تولید ناخالص داخلی، درآمد سرانه را بر عهده دارند. سرانه و سایر شاخص های مالی مانند قدرت خرید، شاخص های بزرگ و نرخ خرده فروشی و تورم نیز در این حوزه ها لحاظ شده است. در برخی موارد برخی از این معیارها به صورت حضوری تنظیم و ارائه می شود و با قطعیت برای مدت معین و محدودی مورد استفاده قرار می گیرد. تعریف و اعلام خط فقر در صورت عدم توجه به شرایط و واقعیت های ملموس جامعه، مشکلات جدیدی را در جامعه ایجاد می کند. بسیاری از آسیب های اجتماعی در جامعه امروز ایران ناشی از گرانی است. اقشار بیکار، کم درآمد و بازنشستگان بیشتر متاثر از گرانی و تورم خشن در جامعه خواهند بود. 70 درصد اضطراب در میان اقشار کم درآمد به دلیل گرانی است. زمانی که نان آور نان آور خانواده قادر به تأمین معاش خانواده نباشد، با بازگشت به خانه دچار اضطراب و استرس می شود. در پاسخ به همسر و فرزندان نیز این استرس به سراغ آنها می آید. استرس باعث تنش های رفتاری می شود، چنین افرادی با کوچکترین تنش اجتماعی دیوانه می شوند. دعواهایی مثل بوق و دعوای پارکینگ ناشی از استرس است و هیچکس دلیلی نمی آورد. برای بهانه های کوچکی مانند سوار و پیاده شدن از ماشین، انتظار برای شروع تاکسی یک درگیری لفظی و فیزیکی است. بسیاری از زوج ها به خصوص تازه ازدواج کرده ها تمایلی به بچه دار شدن ندارند و والدین مجرد کمتر به بچه دار شدن فکر می کنند. وقتی لوازم بهداشتی کودک یا جایگزین شیر مادر با قیمت های گزاف عرضه می شود، حتی اگر پدر و مادر هر دو شاغل باشند، خانواده ها نمی توانند آن را بخرند.