آوارگی اقلیمی – یومیر

استان تهران با بیش از 13.5 میلیون نفر جمعیت بزرگترین استان ایران است و 30 درصد صنایع، 36 درصد کارخانه های بزرگ، 40 درصد کل بازار مصرف کشور، 40 درصد صنایع غذایی و 20 صنعت را در خود جای داده است. درصد جمعیت کشور.. مرکز آمار ایران در اولین روز خرداد 1401 اعلام کرد که تهران با 9 میلیون نفر، مشهد با 3.6 میلیون نفر و اصفهان با 2.2 میلیون نفر پرجمعیت ترین شهرهای ایران در سال 1400 هستند. جمعیت حاشیه ای این سه شهر به ترتیب دو میلیون، 500 هزار و 300 هزار نفر برآورد شده است. از سوی دیگر، سازمان مدیریت و برنامه ریزی استان تهران در آنلاین 1400 اعلام کرد که 31 درصد از جمعیت تهران در سکونتگاه های غیررسمی، حاشیه شهرها و ساختارهای «ناکارآمد» زندگی می کنند. به عبارت دیگر بیش از چهار میلیون نفر در استان تهران در بستری حاشیه ای، ناپایدار و ناکارآمد زندگی می کنند.

حاشیه نشینی با فقر مرتبط است. علت اصلی مهاجرت خشکسالی، کمبود آب و از دست دادن فرصت های شغلی در روستاها و جابجایی نیروی کار روستایی است که با کاهش سطح زندگی و رفاه این قشر در زادگاه خود انگیزه قوی برای مهاجرت ایجاد می کند. حاشیه نشینی به دلیل ایجاد فقر و گسترش آن و همچنین نزدیکی حاشیه نشینی به محیط شهری می تواند منجر به گسترش ناامنی برای شهرها شود و می تواند تهدیدی جدی برای ثبات و انسجام جامعه شهری تلقی شود.

فقر یک متغیر مهم مرتبط با آسیب‌پذیری است، زیرا افراد فقیر و بی‌زمین مجبور می‌شوند در زمین‌های ناامن (مانند دشت‌های سیل‌زده یا دامنه‌های ناپایدار) مستقر شوند تا به مراکز اقتصادی که دارای شغل، مدارس خوب و امکانات بهداشتی هستند نزدیک‌تر شوند. افزایش آگاهی فقرا در مورد خطرات (مثلاً سیل یا رانش زمین) کافی نیست، زیرا آنها با تلاش روزانه بیشتری برای کسب درآمد و دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی ارزان تر روبرو هستند. با افزایش جمعیت محله های فقیر نشین، هر خطری به طور بالقوه می تواند صدها خانواده فقیر را در یک زمان تحت تأثیر قرار دهد و منجر به یک وضعیت فاجعه آمیز، یا از طریق مرگ یا اختلال اقتصادی، یا هر دو شود.

با افزایش دمای سطح زمین، احتمال خشکسالی های بیشتر و افزایش شدت طوفان ها وجود خواهد داشت که با خشکسالی گسترده سال های اخیر منجر به وقوع طوفان های گرد و غبار می شود. تغییرات آب و هوایی جهانی خطرات اقلیمی و خطر حوادث آب و هوایی جدی را تشدید می کند. افزایش دمای هوا و آب منجر به بالا آمدن سطح دریاها، طوفان های شدید و سرعت باد بیشتر، خشکسالی و آتش سوزی شدیدتر و طولانی تر، بارندگی شدیدتر و سیل می شود. در این مورد، شواهد بسیار زیاد و نتایج ویرانگر است.

برنامه محیط زیست سازمان ملل تخمین می زند که سازگاری و کاهش تغییرات آب و هوا برای کشورهای در حال توسعه 140 تا 300 میلیارد دلار در سال تا سال 2030 هزینه خواهد داشت. در مارس 2019، طوفان آیدا بیش از هزار نفر را در زیمبابوه، مالاوی و موزامبیک در جنوب آفریقا کشته و میلیون ها نفر را آواره کرد. بدون غذا یا خدمات اولیه رانش های مرگبار نیز خانه ها را مدفون کرد و خاک، محصولات کشاورزی و زیرساخت ها را تخریب کرد. طوفان کنت تنها شش هفته بعد وارد موزامبیک شد و به مناطقی آسیب رساند که از زمان ماهواره‌ها هیچ طوفان گرمسیری در آن‌ها دیده نشده بود.

شروع سال 2020 استرالیا را در بدترین فصل آتش سوزی در جنگل قرار داد. پس از گرم ترین سال ثبت شده، زمین به شدت خشک شد. این آتش سوزی ها بیش از 10 میلیون هکتار را سوزاند، حداقل 28 نفر را کشت، کل روستاها را ویران کرد، خانه های هزاران خانواده را ویران کرد و میلیون ها نفر را در معرض مه دود خطرناک قرار داد. بیش از یک میلیارد حیوان کشته شده‌اند و برخی از گونه‌ها و اکوسیستم‌ها ممکن است هرگز احیا نشوند.

بلایای شدید آب و هوایی بر همه کشورها، اعم از ثروتمند و فقیر تأثیر می گذارد. اما از آنجایی که ما با آینده ای با خطرات فزاینده روبرو هستیم، مواجهه با واقعیت کسانی که بار عمده تغییرات آب و هوایی را تحمل می کنند بسیار مهم است. این یک بی عدالتی است: کسانی که در فقر زندگی می کنند بیشترین آسیب را از تغییرات آب و هوایی خواهند دید، حتی اگر کمترین مسئولیت این بحران را بر عهده داشته باشند.

تغییرات آب و هوایی مردم را مجبور به ترک خانه هایشان می کند، فقر را بیشتر به فقرا تحمیل می کند و گرسنگی را افزایش می دهد. مردم کشورهای فقیرتر حداقل چهار برابر بیشتر از مردم کشورهای ثروتمند در معرض آوارگی ناشی از رویدادهای شدید آب و هوایی هستند. جهان در رقابتی با زمان برای کاهش انتشار گازهای گلخانه ای و کمک به آسیب پذیرترین افراد برای مقابله با اثرات تغییرات آب و هوایی است که امروزه با آن مواجه است و در سال های آینده تشدید خواهد شد.

فرآیند گرم شدن منجر به افزایش تعداد رویدادهای گرمای شدید شده است. تغییرات اقلیمی به تشدید و تشدید اثرات رویدادهای گرمای شدید، با امواج گرمای طولانی تر، روزهای گرمای شدیدتر و دماهای بالاتر از سوابق تاریخی ادامه خواهد داد. افزایش خطر سیل به دلیل پتانسیل افزایش شدت رویدادهای کوتاه مدت بارش امکان پذیر است، به ویژه برای محیط های شهری که رطوبت خاک کمتر جذب می شود – و گاهی اوقات اصلا جذب نمی شود – و تقریباً تمام بارش ها به رواناب تبدیل می شوند. وقتی این مشکل با بالا آمدن سطح دریا همراه شود، با افزایش شدت بارندگی، نشان می‌دهد که احتمال خطر سیل در آینده برای بسیاری از مناطق از نظر فراوانی و بزرگی افزایش خواهد یافت.

*منتشر شده در روزنامه پیام ما. شماره 2414. 10 نوامبر 1401

6565