انواع بلاکچین + هدف بلاکچین های مختلف

با انواع بلاک چین (Blockchain) و کاربرد هر یک آشنا شوید

انواع بلاکچین کدامند و انواع مختلف شبکه بلاک چین عمومی (Public)، خصوصی (Private)، کنسرسیوم (Consortium) و هیبرید (دوگانه) چه کاربرد و تفاوتی هایی با یکدیگر دارند؟

اینکه بلاکچین چیست و چگونه کار می‌کند، سوالی است که ذهن افراد تازه وارد به دنیای ارز دیجیتال را به خود مشغول کرده است. اما رمز ارز بیت کوین و سایر ارزهای رمز نگاری شده چگونه کار می‌کنند؟ انواع مختلف شبکه های بلاک چین ها چه کاربردی دارند؟ در این مطلب قرار است راجع به 4 نوع مختلف Blockchain ها یعنی عمومی، خصوصی، کنسرسیوم و هیبرید صحبت کنیم.

بلاک چین چیست؟

بلاک چین فناوری است که همانطور که از اسمش پیداست، چِین یا زنجیره‌ای از بلاک‌هاست. حالا وقتی از کلمه‌های “بلاک” و “چین” صحبت می‌کنیم، منظور اطلاعات دیجیتالی یعنی “بلاک” است که داخل یک دیتابیس یعنی “چین” ذخیره می‌شود.

به زبان ساده‌تر، بلاک چین یک دیتابیس است که در تمام کامپیوترهایی که به آن متصل هستند به اشتراک گذاشته می‌شود. در بلاکچین می‌توانید یک سری اطلاعات را ذخیره کرده و در عین حال از امنیت، شفافیت و غیر متمرکز بودن آن مطمئن باشید. امنیت به‌خاطر این است که پس از ثبت شدن اطلاعات در Blockchain، تغییر آن‌ها تقریبا غیرممکن می‌شود.

شفافیت هم به‌خاطر اینکه هرکسی می‌تواند اطلاعات داخل بلاک چین را بررسی کند. و غیر متمرکز هم به این دلیل که هیچ واحدی مانند دولت یا یک شخص ثالث، روی آن نظارت ندارد و نمی‌تواند آن را کنترل کند. برای درک بهتر، می‌توانید بلاکچین را شبیه به آجرهای یک خانه تصور کنید که در داخل هر کدام از آجرها یه سری اطلاعات وارد کرده‌اید و این آجرها به همدیگر متصل هستند.

حالا هر بلوک در بلاک چین از چند تا جزء اطلاعاتی تشکیل شده است:

1. بلاک‌ها اطلاعاتی را درباره تراکنش مثل داده، زمان و مقدار پولی که برای خرید یک کالا مثلا از دیجی کالا انجام داده‌اید، ثبت می‌کنند. دقت کنید که مثال دیجی کالا در اینجا یک مثال فرضی برای درک بهتر است و دیجی کالا از این تکنولوژی برای ثبت اطلاعاتش استفاده نمی‌کند (البته شاید بهتر باشه بگوئیم “هنوز”).
2. بلوک‌های بلاک چین اطلاعاتی درباره شخص درگیر در تراکنش را هم ثبت می‌کنند. مثلا در خریدی که از دیجی کالا انجام داده‌اید، اطلاعات مربوط به خودتان مانند اسم و نام شرکت ثبت می‌شود. حالا به‌جای استفاده از نام واقعی، بلاکچین از یک فرایند به نام “امضای دیجیتال” برای ثبت نام شما استفاده می‌کند. چیزی شبیه به نام کاربری.
3. بلاک‌ها اطلاعاتی که باعث تمایز آن‌ها از یکدیگر می‌شود را هم ثبت می‌کنند. مثل من و شمایی که اسم متفاوتی داریم و می‌شود ما را از همدیگر تشخیص داد. هر بلوک در Blockchain، یک کد منحصربفرد به نام «هش» دارد که از طریق آن می‌توان بلاک‌ها را از یکدیگر تمییز داد. هش در واقع یک کد رمزنگاری است که توسط الگوریتم‌های خاصی ایجاد می‌شود.

حالا در مثال خرید از دیجی کالا، فرض کردیم که هر تراکنش خرید در یک بلوک جدا ذخیره می‌شود و اینگونه می‌توانیم آن‌ها را از هم تشخیص دهیم. در دنیای ارزهای دیجیتال، مثلا در Blockchain بیت کوین، قضیه کمی متفاوت است. هر بلوک در بلاکچین بیت کوین، می‌تواند تا 1 مگابایت داده را در خودش ذخیره کند. حالا بسته به سایزی که هر تراکنش دارد، هر بلاک می‌تواند چندین تراکنش را در خودش ثبت کند.

Blockchain چگونه کار می‌کند؟

حالا وقتی که یک بلوک داده‌های جدیدی را در خودش ثبت می‌کند، این داده‌ها به بلاک چین اضافه می‌شوند. برای انجام این کار، 4 تا اتفاق باید بیفتد:

1. یک تراکنش باید ایجاد شود. همان خرید از دیجی کالا را دوباره در نظر بگیرید. گفتیم که مثلا در بلاک چین بیت کوین، چندین تراکنش می‌تواند در هر بلوک جای بگیرد. بنابراین اطلاعات هر خریدی که شما و دیگران انجام می‌دهید، درون یک بلاک ذخیره می‌شود.
2. حالا این تراکنش باید تائید شود. در دیگر پایگاه داده‌های عمومی مانند داده‌هایی که مثلا در ویکی‌پدیا ثبت می‌شوند، یک نفر مسئول بررسی داده‌های ورودی است. اما در بلاک چین، این کار بر عهده شبکه‌ای از کامپیوترهاست. وقتی که خریدتان را از دیجی کالا انجام دادید، این شبکه از کامپیوترها با یکدیگر کار کرده تا اطلاعات تراکنش صورت گرفته را بررسی کنند. اگر اطلاعات درست باشد، این کامپیوترها جزئیات خرید شما را از جمله زمان انجام تراکنش، مقدار پولی که پرداخت کردید و غیره، در کسری از ثانیه بررسی و تائید می‌کنند.
3. حالا بعد از تائید، این تراکنش باید در بلاک ذخیره شود. وقتی که تراکنش شما تائید شود، چراغ سبز می‌گیرد و تمام اطلاعات مربوط به مقدار پول خرج شده، امضای دیجیتال شما و امضای دیجیتال دیجی کالا، همگی در یک بلاک ذخیره می‌شوند.
4. در آخر هم این بلاک باید یک هش بگیرد. بنابراین بعد از اینکه تمام تراکنش‌های داخل یک بلوک تائید شدند، این بلاک باید یک هش منحصربفرد و مشخص داشته باشد. علاوه بر این، برای اینکه زنجیره‌ای از بلاک‌ها تشکیل شود، هش بلوک قبلی هم به این بلوک جدید اضافه می‌شود. بعد از اینکار، این بلاک جدید به Blockchain اضافه خواهد شد.

در نهایت هم بعد از اینکه بلوک جدید به بلاک چین اضافه شد، همه افراد قادر به دیدن آن هستند. اگر بلاکچین بیت کوین را نگاه کنید، داده تراکنش‌ها و اطلاعات مربوط به زمان، اندازه و شخص مرتبط با آن را می‌بینید.

انواع مختلف شبکه های بلاک چین

در طول چند سال گذشته، Blockchain ها بر اساس ساختار و پیکربندی خود، به صورت‌های مختلفی تکامل یافته‌اند. محتوای ذخیره شده در بلاکچین و فعالیت مشارکت کنندگان، با توجه به پیکربندی و اهداف تجاری آن، قابل کنترل است. به‌طور کلی، بلاک چین های خصوصی و عمومی، دو مورد از رایج ترین انواع Blockchainها در بین شبکه‌های مختلف ارزهای دیجیتال و شرکت‌های خصوصی هستند. دو نوع دیگر بلاکچین کنسرسیوم و هیبرید هستند که در ادامه با هر یک بیشتر آشنا خواهیم شد.

اما اجازه دهید اول به این سوال پاسخ دهیم که چرا به بلاک چین‌های مختلف نیاز داریم؟

اصلی‌ترین دلیل نیاز به انواع مختلف بلاک چین ها، برای انجام تراکنش‌ها یا تبادل داده‌های مختلف درون یک شبکه امن است. اما نحوه استفاده افراد از Blockchain و فناوری شبکه یا دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger)، در هر حالتی متفاوت است. به‌عنوان مثال، بیت کوین را در نظر بگیرید. BTC یک ارز دیجیتال است که درون بلاک چین و تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده تبادل می‌شود. این نوع بلاکچین یک شبکه عمومی است، چراکه افراد از هر جای دنیا می‌توانند به یک نود (Node) یا گره تبدیل شده و دیگر نودها و معاملات بیت کوین را تائید کنند.

اما از طرف دیگر، فرض کنید یک بانک از بلاکچین خصوصی استفاده کند. این گرونه از انواع بلاک چین ها شبکه‌ای محدود داشته و تنها اعضای خاصی از بانک به اطلاعات محرمانه دسترسی خواهند داشت. بنابراین، هیچ فردی خارج از این شبکه به داده‌های بانک دسترسی ندارد. یک شبکه خصوصی، نودهای محدود و مجازی که توسط ادمین شبکه مدیریت می‌شود را داراست.

اطلاعاتی هم که درون یک بلاک چین خصوصی مبادله می‌شود، درون خود شبکه باقی می‌ماند. هر نود و گره جدید هم که مایل به اضافه شدن به شبکه خصوصی است، باید اجازه ادمین شبکه را کسب کند. بانک‌ها بزرگی و مقیاس Blockchain خصوصی‌شان را بر حسب شعبات یک شهر یا کشور تعیین می‌کنند. بنابراین بسته به نیازمندی‌ها، شبکه‌های بلاکچینی مختلفی ایجاد می‌شوند.

شباهت انواع بلاکچین‌ها

تمامی بلاکچین‌ها، دارای خوشه‌ای از نودهای فعال روی یک سیستم شبکه‌ای همتابه‌همتا (P2P) هستند. هر گره‌ی شبکه یک کپی از دفتر کل توزیع شده را در اختیار دارد که به‌صورت لحظه‌ای به‌روز و آپدیت می‌شود. هر نود هم قادر به تائید تراکنش‌ها، آغاز یا دریافت تراکنش و ایجاد بلاک است. اکنون به صورت جزئی‌تر به هر کدام از انواع بلاک چین ها نگاهی می‌اندازیم.

شبکه بلاک چین عمومی (Public Blockchain)

بلاک چین عمومی، یک سیستم دفتر کل توزیع شده بدون نیاز به اجازه (Permission-less) و بدون محدودیت است. هر کسی که به اینترنت دسترسی داشته باشد، می‌تواند برای تبدیل شدن به یک نود مجاز و مشارکت در شبکه، وارد پلتفرم یک بلاکچین شود. نود یا کاربری که بخشی از Blockchain عمومی است، مجاز به دسترسی به رکوردهای فعلی و پیشین، تائید تراکنش‌ها یا انجام اثبات کار برای بلوک‌های بعدی، و استخراج و ماینینگ خواهد بود.

ابتدایی‌ترین کاربرد بلاکچین‌های Public، برای استخراج و تبادل ارزهای دیجیتال است. از رایج‌ترین انواع بلاک چین های عمومی می‌توان شبکه بیت کوین و لایت کوین را نام برد. در صورتی که کاربران به‌طور جدی قوانین و روش‌های امنیتی شبکه را دنبال کنند، پابلیک بلاک چین‌ها بیشترین امنیت را خواهند داشت. با این وجود، زمانی که مشارکت‌کنندگان در شبکه پروتکل‌های امنیتی را رعایت نکنند، ریسک و خطر افزایش خواهد یافت.

از جمله نمونه‌های انواع بلاک چین های عمومی: بیت کوین، اتریوم، لایت کوین

بنابراین بلاک چین‌های عمومی نودهای فراوانی از سراسر دنیا دارند و داده‌های روی شبکه به راحتی در اختیار همه افراد قرار دارد. اما Blockchainهای پابلیک مزایا و معیابی هم دارند که در ادامه آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

مزایای بلاک چین عمومی

قابل اعتماد: در نوع عمومی Blockchainها، گره‌ها یا مشترکین شبکه، نگران اعتبار دیگر نودها نیستند. به عبارت دیگر، نیاز نیست افراد شخصا دیگر نودها را شناخته یا به آن‌ها اعتماد داشته باشند. دلیل این است که فرایند اثبات کار (Proof of Work) از عدم وجود کلاهبرداری در تراکنش‌ها اطمینان حاصل می‌کند. بنابراین، می‌توان بدون احساس نیاز به اعتماد به دیگر گره‌ها، چشم بسته به بلاک چین اطمینان داشت.

امنیت: به خاطر حضور تعداد زیادی از نودها در شبکه، بلاک چین پابلیک امنیت بالایی دارد. هرچه شبکه بزرگتر باشد، توزیع سابقه بیشتر است و هک کردن کل شبکه برای هکر دشوارتر خواهد بود. علاوه بر این، تمامی گره‌ها عملیات تائید تراکنش‌ها و اثبات کار را انجام می‌دهد، که در نتیجه مشروعیت تمامی بلوک‌ها و تراکنش‌ها را به دنبال دارد. به خاطر وجود روش‌های رمزگذاری فکر شده و چنین فعالیت‌هایی، بلاک چین عمومی امنیت بالاتری نسبت به نوع خصوصی دارد.

باز و شفاف: بلاک چین عمومی باز بوده و داده‌های آن برای تمامی نودهای مشارکت‌کننده شفاف است. یک کپی از سابقه Blockchain یا دفتر کل دیجیتال در اختیار هر گره مجاز شبکه قرار دارد. این امر باعث می‌شود تا کل سیستم باز و شفاف باشد. هیچ کسی هم یک تراکنش جعلی را انجام نداده و یا تراکنشی را مخفی نمی‌کند. دلیل این است که تمامی نودها دارای آخرین کپی دیتابیس هستند.

معایب بلاک چین عمومی

TPS پایین: نرخ تراکنش در ثانیه در بلاکچین‌های پابلیک بسیار پایین است. دلیل این است که بزرگی شبکه و تعداد زیاد نودها، تائید تراکنش‌ها و رسیدن به اجماع از طریق الگوی اثبات کار را زمان‌بر می‌کند. به همین خاطر است که Blockchain عمومی مانند بیت کوین تنها قادر به انجام 7 تراکنش در ثانیه است. اما در  طرف مقابل، یک شبکه خصوصی نظیر ویزا می‌تواند 24،000 تراکنش در ثانیه را انجام دهد که سرعت به مراتب بالاتری دارد.

مشکلات مقیاس پذیری: همانطور که در بالا گفتیم، از آنجایی که نرخ انجام تراکنش‌ها در بلاک چین پابلیک پایین است، منجر به مشکلات مقیاس‌پذیری در اینگونه شبکه‌ها می‌شود. بنابراین هرچه برای بزرگتر شدن اندازه شبکه تلاش کنیم، از سرعت آن کاسته می‌شود. با این وجود، راه‌حل شبکه لایتنینگ بیت کوین به رفع این مشکل کمک کرده است. با افزایش اندازه شبکه، این Lightning Network نرخ تراکنش‌ها را ثابت نگه می‌دارد.

مصرف بالای انرژی: از آنجایی که فرایند Proof of Work به یک سیستم تخصصی و سخت‌افزاهای حرفه‌ای برای اجرای یک الگوریتم خاص نیاز دارد، مصرف انرژی آن بالاست. این مسئله از هر دو نظر محیط زیست و اقتصاد مشکل‌ساز است. تجهیزات مورد نیاز برای انجام اثبات کار هزینه‌بر بوده و انرژی زیادی را مصرف می‌کنند. این فناوری باید مکانسیم‌های اجماع مقرون به صرفه‌تری را ارائه کند.

شبکه بلاک چین خصوصی (Private Blockchain)

بلاک چین خصوصی یکی دیگر از انواع Blockchain هاست که تنها در یک شبکه بسته کار می‌کند. نوع پرایوت این شبکه‌ها عموما در سازمان‌ها یا شرکت‌هایی که فقط تعداد محدودی از اعضا اجازه دسترسی به آن را دارند مورد استفاده قرار می‌گیرد. میزان امنیت، اختیارات، مجوزها و دسترسی، در دست سازمان کنترل کننده آن است.

بنابراین، بلاکچین‌های خصوصی از نظر کاربرد مشابه نوع عمومی هستند، اما کوچکتر بوده و شبکه محدودی دارند. از شبکه‌های Private blockchain، برای رای‌گیری، مدیریت زنجیره تامین، هویت دیجیتال، مالکیت دارایی و غیر استفاده می‌شود.

از جمله انواع بلاک چین های خصوصی می‌تواند Multichain، شبکه Corda و پروژه‌های Hyperledger نظیر Fabric و Sawtooth را نام برد.

بنابراین بلاک چین پرایوت یک شبکه محدود از نودهای مجاز است. هیچ کسی خارج از این شبکه خصوصی قادر به دسترسی به اطلاعات تبادل شده میان دو گره نیست. حال با وجود همه این ویژگی‌ها، بلاکچین‌های خصوصی مزایا و معایب خاص خود را دارند.

مزایای بلاک چین خصوصی

سرعت: تراکنش‌های بلاکچین‌های خصوصی با سرعت بالاتری نسبت به نوع عمومی انجام می‌پذیرند. بنابراین نرخ تراکنش‌ها بر ثانیه (Transactions Per Secons) یا به طور خلاصه TPS، در نوع پرایوت این شبکه‌ها بیشتر است. دلیل این است که در مقایسه با نوع Public بلاک چین‌ها، تعداد محدودی از نودها در شبکه‌های Private وجود دارد.

این امر فرایند اجماع یا تائید تراکنش توسط تمامی گره‌ها در شبکه را تسریع می‌‎بخشد. همچنین، نرخ اضافه شدن تراکنش‌ها در بلاک‌ها نیز بالاتر است. بلاک چین‌های خصوصی قادر به تسهیل تراکنش‌ها با نرخ بالاتر تا هزاران یا صدها هزار TPS در لحظه هستند.

مقیاس‌پذیری: نوع خصوصی Blockchainها بسیار مقیاس‌پذیر هستند، یعنی می‌توانید بسته به نیاز خود، اندازه شبکه Private را انتخاب کنید. به‌عنوان مثال، اگر سازمانی نیازمند یک بلاک چین با 20 نود باشد، پیاده‌سازی آن کار راحتی است. حال پس از اجرا، اگر به گره‌های بیشتری نیاز باشد، باز هم اضافه کردن نودهای جدید امری ساده است. از آنجایی که این ویژگی انعطاف‌پذیری لازم برای افزایش یا کاهش اندازه شبکه بدون کار زیاد را فراهم می‌کند، بنابراین باعث افزایش مقیاس‌پذیری بلاکچین‌های خصوصی می‌شود.

معایب بلاک چین خصوصی

نیاز به ساخت اعتماد: همانطور که گفتیم، بلاک چین عمومی مانند یک کتاب یا اصطلاحا یک دفتر کل باز است. این ویژگی امنیت و مشروعیت تمامی کاربران را به ارمغان می‌آورد. اما در یک شبکه خصوصی، مشترکین محدودی در یک شبکه محدود وجود دارد. خصوصا در یک سازمان که کارمندان یکدیگر را می‌شناسند، این امر بیشتر خودش را نشان می‌دهد. این افراد باید با ایجاد اعتماد قادر به انتقال اطلاعات محرمانه درون شبکه باشند.

امنیت پایین‌تر: از آنجایی که بلاک چین‌های خصوصی تعداد نودهای کمتری دارند، احتمال رخنه امنیتی به آن‌ها بالاتر است. در صورتی که گره‌ها به سیستم مدیریت مرکزی دسترسی پیدا کنند، توانایی دسترسی به کل نودها در شبکه را خواهند داشت. این امر هک کردن کل Blockchain خصوصی و سوءاستفاده از اطلاعات را امکان‌پذیر می‌کند.

تمرکز: به دلیل محدود بودن نوع پرایوت بلاکچین‌ها، به یک سیستم مدیریت دسترسی و هویت (IAM) نیاز است. این سیستم تمامی حقوق اداری و مدیریتی را دارست و اجازه اضافه کردن نود جدید به شبکه یا تصمیم‌گیری در خصوص میزان و سطح دسترسی افراد به اطلاعات ذخیره شده در بلاک چین را می‌دهد. کل این سیستم با ایده عدم متمرکز که یکی از بنیان‌های فناوری Blockchain بوده در تضاد است.

شبکه بلاک چین کنسرسیوم (Consortium Blockchain)

بلاک چین کنسریوم یکی از انواع نیمه غیر متمرکز است که بیش از یک سازمان شبکه آن را مدیریت می‌کنند. این نوع Blockchain متضاد چیزی است که در بلاکچین خصوصی و مدیریت شبکه توسط تنها یک شرکت واحد، به آن پرداختیم. در بلاکچین کنسرسیوم بیش از یک سازمان به عنوان نود عمل کرده و تبادل اطلاعات یا استخراج را انجام می‌دهند. بلاک چین‌های کنسرسیوم عموما توسط بانک‌ها، سازمانی‌های دولتی و غیره مورد استفاده قرار می‌گیرند.

از انواع بلاک چین های کنسرسیوم می‌توان Energy Web Foundation و R3 را نام برد.

شبکه بلاک چین هیبرید (Hybrid Blockchain)

بلاک چین هیبرید یا دوگانه یا به معنای تحت‌الفظی دورگه، ترکیبی از انواع بلاک چین‌های عمومی و خصوصی است. این نوع، از ویژگی هر دوی Blockchainها استفاده می‌کند. یعنی هم ویژگی یک سیستم خصوصی مبتنی بر اجازه را به همراه دارد، و هم یک سیستم عمومی بدون نیاز به اجازه را.

در چنین شبکه دوگانه‌ای، کاربران قادر به کنترل دسترسی افراد به داده‌های ذخیره شده در بلاک چین هستند. بنابراین تنها بخشی از داده یا سابقه انتخاب شده در شبکه قابلیت عمومی شدن را دارند و بقیه آن‌ها در یک شبکه خصوصی به صورت محرمانه نگهداری می‌شوند.

یک سیستم هیبرید Blockchain به قدری انعطاف‌پذیر است که کاربران می‌توانند به‌راحتی به یک بلاک چین خصوصی دارای چندین بلاک چین عمومی بپیوندند. عموما تراکنش در شبکه خصوصی بلاکچین هیبرید، درون خود همین شبکه تائید می‌شود. اما کاربران همچنین قادر به ارسال و پخش آن در بلاک چین عمومی برای تائید هستند. انواع بلاک چین های عمومی عملیات هشینگ را افزایش داده و نودهای بیشتری را برای تائید تراکنش‌ها درگیر می‌کنند. این اتفاق امنیت و شفافیت شبکه Blockchain را افزایش می‌دهد

از انواع بلاک چین های هیبرید می‌توان Dragonchain را نام برد.

بلاکچین عمومی یا خصوصی؟ کدام یک بهتر است؟

پیش از نتیجه‌گیری، 4 نوع بلاک چین و به طور جزئی‌تر 2 نوع عمومی و خصوصی را بررسی کردیم. هر دوی این شبکه‌ها خصوصیات متفاوتی با یکدیگر دارند. اما تفاوت اصلی در 3 ویژگی امنیت، مقیاس‌پذیری و شفافیت نهفته است. از یک طرف، در جایی که بلاک چین Private ممکن است خیلی قابل اعتماد به نظر نرسد، می‌توان از یک شبکه Public برای رسیدن به اجماع استفاده کرد.

اما در کل، تا کنون مواردی که بیشترین موفقیت را داشته‌اند، از نوع پابلیک بوده‌اند. بلاکچین عمومی امنیت را به ارمغان می‌آورد، چون هک کردن آن تقریبا غیر ممکن است. علاوه بر این‌ها، شفافیت بیشتری را هم ارائه می‌دهد چراکه نودها دسترسی یکسان و برابری به سابقه ذخیره شده در بلاک چین دارند.

با انواع بلاکچین‌ها آشنا شوید و کاربردهای آن را بشناسید

اگر نام بیت کوین را شنیده باشید، بدون شک با نام بلاکچین هم آشنایی دارید. بلاک‌چین یک تکنولوژی جدید است که بیت کوین بر اساس آن کار می‌کند. این تکنولوژی در سال ۲۰۰۹، به صورت هم زمان با بیتکوین معرفی شد؛ اما بیت کوین آن را به جهان معرفی و افراد زیادی را با ویژگی‌های آن آشنا کرد. با این حال، ارزهای دیجیتال تنها یکی از کاربردهای بلاک‌چین هستند، ولی شاید مهم‌ترین آن باشد. این فناوری نوظهور کارایی‌‌هایی بسیاری دارد و در زمینه‌های مختلف می‌توان از آن بهره برد.

هر یک از نسخه‌های بلاکچین ویژگی‌ها و کاربردهای منحصر به خود را دارند و افراد و سازمان‌ها با توجه به نیاز‌ می‌توانند از آن‌ استفاده کنند. در ادامه این مطلب از سایت ارزیدو به آنها می‌پردازیم.

بلاکچین چیست؟

در یک تعریف کلی، بلاکچین یک دفتر کل توزیع شده برای ثبت اطلاعات است که اساس کار آن بر پایه‌ی تمرکز‌زدایی و شفافیت است. بلاکچین ‌(Blockchain) از دو بخش بلاک (Block) و چین (Chain) تشکیل شده و معنی کلی آن، “زنجیره بلاک‌” است.

بلاک‌چین را می‌توان یک پایگاه داده یا یک پلتفرم برای ثبت اطلاعات دانست که هیچ نهاد یا مسئول مرکزی ندارد. اطلاعات بر روی این سیستم بر‌خلاف سرورهای سنتی و مرسوم امروزی، میان تمام اعضای شبکه پخش می‌شود. این تکنولوژی با استفاده از فناوری رمزنگاری امکان تقلب، سانسور و تغییر یا حذف هر اطلاعاتی که در این بستر ثبت می‌شود را غیر‌ممکن می‌سازد.

به‌طور کلی بلاکچین‌ها بر پایه‌‌ی سه رکن اساسی کار می‌کنند؛ تمرکز‌زدایی و توزیع اطلاعات، شفافیت و تغییرناپذیری. همچنین الگوریتم اجماع، ساز و کاری جدانشدنی از این فناوری است. با این حال، تکنولوژی بلاکچین انواع مختلفی دارد که هر‌ یک تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

هر بلوک در بلاک چین از چند جزء اطلاعاتی تشکیل شده است:

• بلاک‌ها اطلاعاتی را درباره تراکنش مثل داده، زمان و مقدار پولی که برای خرید یک کالا مثلا از دیجی کالا انجام داده‌اید، ثبت می‌کنند. دقت کنید که مثال دیجی کالا در اینجا یک مثال فرضی برای درک بهتر است و دیجی کالا از این تکنولوژی برای ثبت اطلاعاتش استفاده نمی‌کند (البته شاید بهتر باشه بگوییم “هنوز”).
• بلوک‌های بلاک چین اطلاعاتی درباره شخص درگیر در تراکنش را هم ثبت می‌کنند. مثلا در خریدی که از دیجی کالا انجام داده‌اید، اطلاعات مربوط به خودتان مانند اسم و نام شرکت ثبت می‌شود. حالا به‌جای استفاده از نام واقعی، بلاکچین از یک فرایند به نام “امضای دیجیتال” برای ثبت نام شما استفاده می‌کند. چیزی شبیه به نام کاربری و پسورد.
• بلاک‌ها اطلاعاتی که باعث تمایز آن‌ها از یکدیگر می‌شود را هم ثبت می‌کنند. مثل من و شمایی که اسم متفاوتی داریم و می‌شود ما را از همدیگر تشخیص داد. هر بلوک در Blockchain، یک کد منحصربفرد به نام «هش» دارد که از طریق آن می‌توان بلاک‌ها را از یکدیگر تمییز داد. هش در واقع یک کد رمزنگاری است که توسط الگوریتم‌های خاصی ایجاد می‌شود.

انواع بلاکچین

در طول چند سال گذشته، Blockchain ها بر اساس ساختار و پیکربندی خود، به صورت‌های مختلفی تکامل یافته‌اند. محتوای ذخیره شده در بلاکچین و فعالیت مشارکت کنندگان، با توجه به پیکربندی و اهداف تجاری آن، قابل کنترل است. به‌طور کلی، بلاک چین های خصوصی و عمومی، دو مورد از رایج ترین انواع Blockchainها در بین شبکه‌های مختلف ارزهای دیجیتال و شرکت‌های خصوصی هستند. دو نوع دیگر بلاکچین کنسرسیوم و هیبرید هستند که در ادامه با هر یک بیشتر آشنا خواهیم شد.

اما اجازه دهید اول به این سوال پاسخ دهیم که چرا به بلاک چین‌های مختلف نیاز داریم؟

اصلی‌ترین دلیل نیاز به انواع مختلف بلاک چین‌ها، برای انجام تراکنش‌ها یا تبادل داده‌های مختلف درون یک شبکه امن است. اما نحوه استفاده افراد از Blockchain و فناوری شبکه یا دفتر کل توزیع شده (Distributed Ledger)، در هر حالتی متفاوت است. به‌عنوان مثال، بیت کوین را در نظر بگیرید.

BTC یک ارز دیجیتال است که درون بلاک چین و تکنولوژی دفترکل توزیع‌شده تبادل می‌شود. این نوع بلاکچین یک شبکه عمومی است، چراکه افراد از هر جای دنیا می‌توانند به یک نود (Node) یا گره تبدیل شده و دیگر نودها و معاملات بیت کوین را تائید کنند.

اما از طرف دیگر، فرض کنید یک بانک از بلاکچین خصوصی استفاده کند. این بلاکچین نمیتواند عمومی باشد و باید تنها اعضای خاصی از بانک به اطلاعات محرمانه دسترسی داشته باشند. بنابراین، هیچ فردی خارج از این شبکه به داده‌های بانک دسترسی ندارد. یک شبکه خصوصی، نودهای محدود و مجازی که توسط ادمین شبکه مدیریت می‌شود را داراست.

اطلاعاتی هم که درون یک بلاک چین خصوصی مبادله می‌شود، درون خود شبکه باقی می‌ماند. گره جدید هم که مایل به اضافه شدن به شبکه خصوصی است، باید اجازه ادمین شبکه را کسب کند. بانک‌ها، بزرگی و مقیاس بلاکچین خصوصی‌شان را بر حسب شعبات یک شهر یا کشور تعیین می‌کنند. بنابراین بسته به نیازمندی‌ها، شبکه‌های بلاکچینی مختلفی ایجاد می‌شوند.

بلاکچین عمومی

بلاکچین‌های عمومی (Public Blockchain) شناخته‌ شده‌ترین نوع این فناوری هستند. در این بلاکچین‌ها به‌طور کامل دموکراسی برقرار است.

بلاکچین عمومی یک دفتر کل توزیع شده است که نمونه‌های آن بلاکچین‌‌های بیت کوین، اتریوم است. افراد برای عضویت در این شبکه نیاز به مجوز ورود ندارند و هر شخص با یک سیستم کامپیوتر که به اینترنت متصل است و با دانلود یک نسخه‌ی کامل از تمامی داده‌های موجود در شبکه، می‌تواند یکی از نودهای آن باشد.

همه‌ی نود‌ها نیز می‌توانند در تمامی پارامترهای الگوریتم اجماع از قبیل تأیید و اعتبارسنجی تراکنش‌‌ها و استخراج بلاک‌های جدید بدون محدودیت شریک باشند. همچنین همه‌‌ی آن‌‌ها باید در جریان تمام فرایندهای شبکه باشند و بدون اجازه‌ی نودها، هیچ اتفاقی در بلاکچین رخ نمی‌دهد. علاوه بر این، هر نود با انجام عملیات استخراج می‌تواند پاداش ماینینگ بلاک جدید را دریافت کند.

اطلاعات تمام تراکنش‌ها، معاملات، تبادلات و قراردادها در بستر بلاکچین عمومی برای همه قابل رؤیت است. تمام تصمیم‌گیری‌ها در بستر این سیستم از طریق ساز و کار اجماع صورت می‌گیرد.

قانون تایید تراکنش‌ها توسط تمام نودها سرعت تراکنش در این شبکه را به شدت کاهش داده است.

مقیاس‌پذیری بلاکچین عمومی هم به‌همان دلیلی که در بالا بیان کردیم؛ بسیار پایین است.

بلاکچین خصوصی

این بلاکچین در سازمان‌های دولتی یا شرکت‌های خصوصی برای ثبت اطلاعات استفاده می‌شود. بلاکچین خصوصی (Private Blockchain) ویژگی عدم تمرکز را ندارد و به‌صورت متمرکز توسط یک مسئول واحد اداره می‌شود.

ورود به این سیستم، دسترسی به اطلاعات آن و انجام فعالیت در بستر شبکه، مستلزم دریافت مجوز از سوی مسئول کنترل کننده‌ی آن است. تعداد کاربران در بلاکچین خصوصی توسط همین مسئول مشخص می‌شود.

با این حال، بلاکچین خصوصی همانند بلاکچین عمومی خاصیت توزیع‌شدگی را حفظ کرده است. به این ترتیب که اعضای دارای مجوز حضور و فعالیت در سیستم، باید یک نسخه کامل از شبکه و داده‌های موجود در آن را بر روی رایانه‌ی خود ذخیره داشته باشند.

در شبکه بلاکچین خصوصی کنترل کننده‌ی مرکزی به برخی از نودها مجوز اعتبارسنجی می‌دهد و فقط آن‌ها اجازه‌ی تایید تراکنش‌ها و سایر فعالیت‌‌ها را دارند. به غیر از سطح دسترسی گره‌های شبکه، موارد دیگری چون شفافیت و عدم شفافیت اطلاعات و استخراج بلاک‌ها نیز نیاز به کسب مجوز دارد. قوانین بلاکچین خصوصی قبل از راه‌اندازی آن به‌طور کامل توسط شرکت یا سازمان مربوطه مشخص و نوشته می‌شود.

• به‌دلیل تعداد پایین نودها، سرعت انجام تراکنش‌ها در بلاکچین خصوصی بسیار سریع است.
• شبکه به‌دلیل آن‌که فقط تعداد محدودی از نودها تراکنش‌‌ها را تایید می‌کنند؛‌ مقیاس‌پذیرتر از انواع دیگر است و در صورت افزایش حجم و ظرفیت شبکه نیز مقیاس‌پذیری آن کاهشی ندارد.
• blockchain خصوصی با فلسفه‌ی اصلی این تکنولوژی یعنی غیرمتمرکز بودن، به‌طور کلی مغایر است.

بلاکچین کنسرسیوم

بلاکچین کنسرسیوم (Consortium Blockchain) نیمه غیر‌متمرکز است. این بلاکچین‌‌ها زمانی بسیار کاربردی هستند که چند سازمان یا شرکت، قصد شراکت و همکاری با یکدیگر را دارند. آن‌‌ها می‌توانند در این بستر یک فضای مشترک ایجاد کنند و به‌راحتی اطلاعات را در امنیت کامل با یکدیگر به اشتراک بگذارند.

به‌طور کلی اختیارات، وظایف و همه‌ی قوانین الگوریتم اجماع در بلاکچین کنسرسیومی میان نودها متفاوت است و با توجه به صلاح‌دید رؤسای گروه مشخص می‌شود.

گروهی در این فضا که گروه اعتبارسنج نام دارند؛ وظیفه تایید تراکنش‌ها و تغییرات را بر عهده دارند. تعداد محدود اعتبارسنج‌ها سبب شده قوانین در این بلاکچین منعطف‌تر و قابل تغییر باشد.

شفافیت و عدم شفافیت داده‌ها در این مدل از انواع بلاکچین عموماً توسط مدیران گروه مشخص می‌شود. آن‌ها اجازه دسترسی به اطلاعات داخل بلاک‌ها را با مجوز مخصوص برای کسانی که صلاح بدانند، صادر می‌کنند.

• امنیت بالا و مقیاس‌پذیری بیشتر نسبت به بلاکچین عمومی دارد.
• کارایی بیشتری نسبت به بلاکچین‌‌های عمومی دارد.
• شفافیت اطلاعات در آن به‌طور کامل نیست.
• مقررات بر روی روند کلی کار سیستم بسیار تأثیر‌گذارند.
• حریم خصوصی نودها مانند بلاکچین عمومی محفوظ نیست.

بلاکچین هیبرید

نوع دیگری از انواع بلاکچین نیز وجود دارد که ترکیبی از بلاکچین‌‌های عمومی و خصوصی است و به آن بلاکچین هیبریدی (Hybrid Blockchain) می‌گویند.

بلاکچین هیبرید از مزایای هر دو نوع این بلاکچین‌ها بهره برده و معایب را به حداقل رسانده است. در این نسخه، اجازه‌ی عضویت با دستور مسئول کنترل کننده‌ی آن صادر می‌شود و میزان اجازه‌ی فعالیت در شبکه نیز با همین روش مشخص می‌شود. ورود به این شبکه برای عموم آزاد نیست.

مسئولین بلاکچین هیبرید در بازه‌ی زمانی خاص می‌توانند مشخص کنند که تراکنش‌ها و فعالیت‌‌های دیگر بر روی شبکه نمایش داده شود یا خیر.

• نیاز به علنی کردن حتمی داده‌‌ها در این شبکه نیست.
• قوانین با توجه به نیاز قابل تغییر هستند.
• بلاکچین هیبرید از حمله ۵۱ درصدی در امان است.
• مقیاس‌پذیری بهتری نسبت به بلاکچین عمومی دارد.
• حریم خصوصی نودها در این شبکه حفظ می‌شود.

نقاط مشترک انواع بلاکچین‌ها

• در تمام نسخه‌های ارائه شده‌ی بلاکچین، داده‌‌ها قابل حذف و تغییر نیستند (به‌دلیل استفاده از توابع هش رمزنگاری در ایجاد بلاک جدید).
• هر ۴ نسخه از انواع بلاکچین از قوانین الگوریتم اجماع پیروی می‌کنند.
• نودها در تمام بلاکچین‌ها باید یکایک تغییرات، فعالیت‌ها و تراکنش‌ها را تایید کنند.

صحبت پایانی

بررسی این موضوع که کدام یک از انواع بلاکچین مناسب چه کسانی و برترین نوع این فناوری کدام است؛ کاری دشوار و تا حدودی غیر‌ممکن است. هر یک از بلاکچین‌‌های خصوصی، عمومی، هیبرید و کنسرسیوم، با توجه به نوع فعالیت‌ مجموعه‌ها و افراد مختلف می‌تواند برای آن‌ها کارایی داشته باشد.

• بلاکچین عمومی فضای باز و آزاد برای اجرای قرارداد هوشمند، تبادلات مالی و بسیاری فعالیت‌‌های دیگر با شفافیت کامل است.
• در بلاکچین کنسرسیوم، چند گروه می‌توانند با قوانین وضع شده‌ی خود به‌راحتی بدون هزینه و با سرعت بالا تبادل اطلاعات داشته باشند.
• با استفاده از بلاکچین خصوصی، افراد و نهادها می‌توانند اطلاعات محرمانه‌ی خود را با امنیت کامل تحت کنترل افراد مورد اطمینان خود قرار دهند.
• در آخر هم کسانی که احساس می‌کنند هم به بخشی از ویژگی‌های نسخه‌ی عمومی و هم بخشی از مزیت‌های نسخه‌ی خصوصی این تکنولوژی نیاز دارند، می‌توانند از یک بلاکچین هیبرید بهره ببرند.

به هر حال، فناوری بلاکچین با حجم زیادی از ویژگی‌های مورد نیاز دنیای امروز در انواع مختلف به کاربران ارائه می‌شود و انتخاب نوع آن، به نیاز هر فرد و مجموعه بستگی دارد.

مرجع مقاله:

https://www.arzido.com/blockchain/