دیپلماسی علیه ماشه – یومیر

به گزارش یومیر به نقل از جام جم «2025 سال مهمی در رابطه با موضوع هسته ای ایران است». این جمله ای است که سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه کشورمان چند روز پیش در آغاز اولین سفر خود به پکن در دوران تصدی وزارت امور خارجه گفت; این عبارت که چند روز قبل از سال نو بیان شد به خوبی به یکی از تاریخ های مشخص شده در توافقنامه 2015 (برجام) اشاره دارد.

بر اساس برجام اکتبر 2025 یا اکتبر 1404 تاریخ انقضای قطعنامه 2231 است. زمانی است که مشخص می شود قطعنامه های شورای امنیت علیه ایران طبق وعده برجام محقق می شود یا با لطایف الحیلی که در همان توافق اختیار دشمنان به او داده شد مکانیسم ماشه فعال می شود و همه قطعنامه های تعلیق شده فعال خواهند شد.

مکانیسم دردناک
در سال 2015 که برجام امضا شد گمان می رفت که این توافق پایانی بر مناقشات بر سر فعالیت های هسته ای ایران باشد اما مکانیسم هایی مانند مواد 26 و 37 متن برجام فرصت هایی را برای فشار مجدد بر ایران باز گذاشت. اکنون فشار غرب برای فعال کردن بازگشت سریع هشداری جدی است که می تواند مذاکرات هسته ای ایران را در مسیری جدید و چالش برانگیز سوق دهد. این دو بند به «مکانیسم ماشه» معروف شده اند زیرا رجوع به آن ها می تواند به عقب نشینی خودکار و سریع قطعنامه های ضدایرانی منجر شود. بر اساس بندهای 36 و 37 در صورتی که کشورهای غربی ایران را به عدم پایبندی به توافق هسته ای متهم کنند و تصمیم بگیرند موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهند ایران به عنوان طرف شاکی 30 روز فرصت دارد تا رضایت شاکی را جلب کند. حزب (کشورهای غربی). در صورت عدم رضایت شاکی پرونده پس از چند روز به شورای امنیت سازمان ملل ارجاع می شود. شورای امنیت باید ظرف یک ماه پس از دریافت این شکایت به بازگشت تحریم ها علیه ایران رای دهد اما کشورهای غربی در مذاکرات برجام ساختار این رای را به گونه ای در برجام گنجانده اند که امکان وتوی کشورهای غربی وجود داشته باشد. بیانیه بازگشت تحریم ها علیه ایران منحصراً از سوی شرکای ایران در برجام یعنی روسیه و چین لغو شده است. در این روند به جای رای گیری در مورد بازگشت تحریم ها علیه ایران رای گیری درباره «تداوم تعلیق تحریم ها» انجام می شود. بنابراین قطعنامه های معلق 1696 1737 1747 1803 و 1929 دوباره احیا خواهند شد حتی اگر یک کشور غربی باشد.

بزرگنمایی از Snapback ممنوع است
با وجود این باید توجه داشت که در صورت فعال شدن مکانیسم ماشه در فشار اقتصادی علیه ایران بازگشت قطعنامه های شورای امنیت تاثیر چندانی نخواهد داشت. به بیان بهتر تاثیرات منفی تحریم ها بر اقتصاد ایران امروز ناشی از تحریم های یکجانبه و ثانویه آمریکاست و قطعنامه های شورای امنیت وزن چندانی در این زنجیره تحریم ها ندارند. نگاهی به شدیدترین تحریم های اعمال شده پس از خروج آمریکا از برجام نشان می دهد که قطعنامه 2231 که قطعنامه های 1696 1737 1747 1803 و 1929 را تحکیم و تعلیق کرد هیچ تاثیری در کاهش فشار تحریمی واشنگتن علیه ایران نداشته است. بنابراین می توان گفت که ساختار تحریم ها علیه ایران با بازگشت قطعنامه ها تغییر محسوسی نخواهد داشت. با این حال قطعنامه ها می توانند تنها نتیجه باقی مانده از برجام را که وعده حذف قطعنامه های ضد ایرانی در شورای امنیت را داده بود از بین ببرد و دستاورد سیاسی این توافق نیز در مجموع به خوبی از بین خواهد رفت که این اقدام انجام خواهد شد. بدون واکنش تهران جمهوری اسلامی ایران بارها اعلام کرده است که در صورت فعال شدن ماشه چندین گزینه روی میز دارد. خروج از NPT (معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای) کمترین پاسخ خواهد بود و تغییر دکترین هسته ای نیز یکی از برنامه های احتمالی تهران تلقی می شود.

دیپلماسی وارد عمل شد
اما جمهوری اسلامی ایران راه های دیپلماتیک برای جلوگیری از کاهش تنش های غرب را نادیده نخواهد گرفت. در صورت عدم حصول مابقی توافق جدید کشورهای اروپایی که هنوز در برجام هستند می توانند یک کار فوری به دست آورند. خطوط قرمزی که آمریکا تضمین های واقعی می دهد و اقدام علیه اقدام را در دستور کار دارد در همین چارچوب است که عراقچی به چین سفر کرد و آشکارا موضوع هسته ای را یکی از موضوعات اصلی رایزنی با چین اعلام کرد. طرف چینی به عنوان یکی از اعضای دائمی شورای امنیت سازمان ملل متحد و یکی از مهم ترین طرف های برجام نقش مهمی در معادلات مربوط به توافق هسته ای ایفا می کند و منافع استراتژیک چین در زمینه هایی مانند انرژی مبادلات مالی و مقاومت در برابر هژمونی غرب نقش مهمی در آینده این همکاری ها ایفا می کند در حالی که فشار غرب افزایش می یابد و صحبت از احیای مکانیسم ماشه نشان می دهد. واضح است که تهران به دنبال ایجاد اتحادهای دیپلماتیک جدید برای خنثی کردن اقدامات تحریک آمیز طرف های غربی است.

آقای میانجی در تهران
علاوه بر این در روزهای اخیر اخبار دیگری نیز در فضای رسانه ای کشور مطرح شده است. چند روز پس از انتشار خبر تایید نشده تمایل ژاپن برای میانجیگری در پرونده هسته ای ایران در رسانه ها وزارت امور خارجه کشورمان از آمدن وزیر امور خارجه عمان به تهران خبر داد. سید بدر البوسعیدی وزیر امور خارجه سلطنت عمان در حالی امروز در تهران حضور پیدا می کند که اسماعیل بقایی سخنگوی وزارت امور خارجه کشورمان از رایزنی با مقامات ارشد کشورمان خبر داده است. مقامات سیاسی و اقتصادی کشورمان عمان از گذشته تا به امروز نقش سازنده ای در روابط ایران و غرب داشته است. حضور وزیر امور خارجه این کشور در تهران برخی از تحلیلگران را به این باور رساند که پیام هایی بین ایران و کشورهای غربی در حال رد و بدل شدن است. این میانجی گری ها به طور بالقوه می توانند مسیری برای کاهش تنش ها و بازگشت به مسیر تعامل ایجاد کنند. علاوه بر این که در هفته های آینده دور دیگری از مذاکرات ایران و سه کشور اروپایی با محوریت موضوع هسته ای برگزار خواهد شد.

غرب در تقاطع؛ دیپلماسی یا تنش؟
ایران به صراحت اعلام کرده که آمادگی کامل برای مذاکرات برابر را دارد و این طرف غربی است که مسیر تشدید تنش را در پیش گرفته و باید از آن فاصله بگیرد. به عنوان نمونه ای از همکاری سازنده ایران و آژانس و دسترسی ویژه ای که دولت چهاردهم به مدیر آژانس داد و حتی او را وارد سایت های مهم هسته ای کشورمان کرد و به او قول همکاری بیشتر داد پاسخ خواهد داد. قطعنامه شورای حکام علیه ایران این سیاست ممکن است تهران را به سمت تصمیم گیری های دشواری سوق دهد که برای غرب گران تمام می شود. اگر کشورهای غربی راه دیپلماسی واقعی را طی نکنند و راه عقلانیت حداکثری را با فشار حداکثری جایگزین نکنند ایران این مسیر را برای آنها دشوارتر و گرانتر خواهد کرد. سال پیش رو با همه پیچیدگی ها فرصتی برای بازسازی تعاملات به ارمغان می آورد اما تنها در صورتی امکان پذیر خواهد بود که طرف های غربی از اقدامات تحریک آمیز خودداری کنند و به جای مکانیسم ماشه کلید دیپلماسی را در دست بگیرند.

* بازنشر مطالب سایر رسانه ها در یومیر به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع مخاطبان است.

انتهای پیام