دو سوم منابع ارزی صندوق توسعه ملی توسط دولت ها مصرف شده است

به گزارش یومیر مهدی غضنفری در یک برنامه تلویزیونی به بررسی چالش های صندوق توسعه ملی و اهداف این صندوق در برنامه هفتم توسعه پرداخت و گفت: به نظرم تنها نهادی که می تواند شعار جدایی اقتصاد از نفت را عملیاتی کند صندوق توسعه ملی به عنوان تنها صندوق ارزی کشور است.

وی در خصوص هدف تشکیل صندوق توسعه ملی اظهار کرد: در بسیاری از کشورهای نفت خیز و البته بعدا در سایر کشورها برای اینکه مازاد منابع درآمدی خودشان را برای آینده حفظ کنند صندوق هایی را تعریف کردند تا این مازاد منابع با اهداف مختلف صرف کنند. برخی کشورها مازاد تجاری کلی داشتند مثل چین و هنگ کنگ برخی کشورها مازاد درآمد از فروش کالاهای خاص را داشتند؛ برخی کشورهای نفت خیز هم بعضا مازاد درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفت و گاز.

اقتصاد نفتی و تهدید بیماری هلندی

به گفته رئیس صندوق توسعه ملی انتقال آن درآمدهای سرشار ارزی به اقتصاد که در زمان رژیم قبل هم این اتفاق افتاد معمولا تبعات ناگواری برای اقتصاد داشت یعنی اقتصاد هم مثل یک ظرفی مثل یک کاسه ای یک مقداری آبی را می پذیرد اگر بیش از آن باشد آب بیرون می ریزد و موجب خرابی می شود برای همین چون ظرفیت اقتصاد تا یک حدی می تواند درآمدهای نفتی را تحمل کند از یک حدی بالاتر را اقتصاددانان معتقدند در آن اقتصاد دیگر نباید مصرفش کنیم آن منابع را کنار بکشیم و در خارج از کشور و جاهای دیگر استفاده کنیم تا دچار بیماری هلندی نشویم.

غضنفری افزود: صندوق های ثروت ملی با سه هدف تشکیل شدند برخی از اینها صندوق های صیانتی هستند یعنی مازاد درآمد کشور را می گیرند مصرف نمی کنند برای نسل های بعدی از آن پاسداری و صیانت می کنند.   برخی صندوق ها توسعه ای هستند مازاد درآمد کشور را می گیرند در یک گوشه از کشور یا کشورهای دیگر کار توسعه انجام می دهند؛ برای همین نسل هم از آن درآمدها استفاده می کنند. برخی از این صندوق ها هم تثبیتی هستند. یعنی سال هایی که درآمدهای نفتی یا درآمدهای ارزی بالاتر است بخشی از این را کنار می گذارند سال بعد یا سال های بعد که درآمدهای دولت کمتر می شود می روند آن را برمی دارند یعنی برای نسل بعدی تعریف نمی شود بلکه برای تثبیت بودجه است.

در اساسنامه صندوق توسعه ملی ایران به وضوح جملاتی آمده که نشان می دهد این صندوق  عملا” یک صندوق صیانتی است.  یعنی درست است اسمش را صندوق توسعه ملی گذاشتند ولی تعاریفی که در ماموریت های آنها آمده نشان می دهد که این صندوق یک صندوق صیانتی است.

۱۱۰ میلیارد دلار از منابع صندوق به دولت ها تسهیلات داده شده است

رئیس صندوق توسعه ملی در خصوص وضعیت دارایی های صندوق گفت: درآمدهای صندوق غالبا ناشی از مازاد صادرات نفت است که حدود مثلا ۱۶۰ میلیارد دلار به این شکل تاکنون وارد صندوق شده یا به اسم صندوق سند خورده است ولی نزدیک به ۱۱۰ میلیارد دلار از این مبلغ بعدا به دولت برگشته به صورت توسعه ای یا به صورت تثبیت بودجه از آن استفاده کرده است.

متاسفانه در سال های اخیر روند برداشت از منابع صندوق توسعه ملی سرعت گرفته است.  در سال های نخستین برعکس بود ورودی از سمت دولت بیشتر از خروجی آن از سمت دولت بود ولی در سال های اخیر ورودی و خروجی منابع صندوق برابر بوده و تقریبا چیزی در صندوق نمی ماند.

 غضنفری رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی تاکید کرد: بخش اعظم منابع ملی شاید بیش از دو سوم مبالغ صندوق به دولت ها قرض داده شده است.

غضنفری با هشدار نسبت به فاصله گرفتن صندوق توسعه ملی از اهدافش اضافه کرد: فرمایشی مقام معظم رهبری دارند که گاهی وقت ها در همایش هایمان پخش می کنیم. ایشان با صراحت می فرمایند که دولت ها به دنبال انجام یک کار غیرقانونی هستند چون با ماموریت ها و اساسنامه صندوق سازگار نیست معظم له از این واژه استفاده کردند؛ و چون دولت زمان کافی برای مراجعه به مجلس و گرفتن مصوبه ندارند به ایشان مراجعه می کنند و اذن برداشت می گیرند آن مبالغی که برداشت شده دولت ها سرخود عمل نمی کنند برای تک تکش اجازه هایی را گرفتند.

غضنفری با بیان اینکه دولت هنوز مطالباتش را تسویه نکرده است گفت: برخی در هیات امنا و برخی از وزرا چنین جملاتی را بر زبان می راندند که از آنها خواهش کردیم اینگونه سخن نگویند چون که این ادبیاتشان باعث می شود که بخش خصوصی هم از همین ادبیات استفاده کند.  برخی می گویند کی داده کی گرفته این ادبیات ضد آینده صندوق است اصلا نباید بگذاریم رواج پیدا بکند.

غضنفری در پاسخ به منتقدانی که می گویند صندوق نتوانسته است که ماموریت های خودش را انجام بدهد و به قلکی برای دولت تبدیل شده افزود: اینکه منابع صندوق در مسیری هزینه شده که برایش تعریف نشده بود کاملا انحراف از مسیر را نشان می دهد که گفتم درخواست ها همیشه از سوی عالی ترین مقام های دولت بوده و موافقت ها هم توسط هیات عامل که ما هستیم انجام نشده حتی در هیات امنا هم بعضا مطرح نمی شود. این درخواست ها قبل همین درخواستی که اخیرا دولت آقای پزشکیان از مقام معظم رهبری داشتند نه در هیات عامل که ما هستیم مطرح شد و نه در هیات امنا بلکه راسا خودشان اقدام کردند

نقش مصوبه مجلس در صندوق توسعه ملی

رئیس صندوق توسعه ملی با بیان اینکه صندوق نه تنها از رفتار دولت ها دچار انحراف در مأموریت شده بلکه رفتار مجلس هم چنین است اظهار داشت: در گذشته ماده ای به اسم ماده ۵۲ قانون الحاق تصویب شده که ما از آن به بعد حدود ده میلیارد دلار ضرر کردیم. ماده ۵۲ قانون الحاق می گوید صندوق هر سال ۲ تا ده درصد از ورودی های خودش را که ارزی هستند به ریال تبدیل کند یک ده درصد را بدهد به حوزه صنعت به صورت ریالی (یعنی صندوق ارزی طبق این مصوبه مجلس  می شود صندوق ریالی) و ده درصد آن را به صورت ریالی به حوزه کشاورزی بدهد یعنی ۲۰ درصد از منابع ارزی صندوق تبدیل به ریال شود.

 در گذشته حدود ۱۰ میلیارد دلار به این طریق براساس این قانون که اصطلاحا به آن ماده ۵۲ قانون الحاق می گوییم تبدیل شده به ریال که درحال حاضر ارزشش کمتر از یک میلیارد دلار است یعنی ۹ میلیارد دلار از این بابت ضرر کردیم به خاطر مصوبه ای که مجلس گذرانده است.

چالش صندوق توسعه ملی با بانک ها

غضنفری ادامه داد: یکی از بانک ها که اسم نمی برم ممکن است اینجا خدشه به اعتبار بانک ها بشود و از این بابت نمی خواهم مشکلی ایجاد شود؛ کل کفایت سرمایه و دارایی های تحت اختیارش مثلا حدود ۲۰۰ میلیون دلار است با همه توانمندی های مدیرعامل و هیات مدیره همه را رویهم بگذاریم بالای ۲۰۰ میلیون دلار نمی شود؛ ولی در سال های گذشته اینها آمدند تا چهار میلیارد دلار تعهد کردند و منابع صندوق را به مشتری دادند.

 حالا مشتری استنکاف می کند توان بازپرداخت ندارد طبق قراری که ما با بانک داریم بانک باید همه منابع ما را برگرداند فارغ از اینکه مشتری موفق می شود این پول را بدهد یا موفق نمی شود؛ یعنی باید برویم از حساب ارزیشان برداریم. ما به بانک مرکزی نامه دادیم که از حساب ارزیشان برداشت کنید. حساب ارزی بانک یا پوزیشین ارزی شان را اصطلاحا بررسی کنید و این مقدار از طلب ما را برگردانید.

 بانک مرکزی گزارش می دهد این بانک اصلا منابع ارزی ندارد یعنی ساز و کاری که در اساسنامه است و به موقع خواهم گفت ما را محدود کرده بود که از طریق دستانی که اسمش بانکهاست شما پولتان را به مردم برسانید و اتفاقا همکاران من در سال های گذشته هم که بر روی این صندلی هایی که ما الان هستیم نشسته بودند دقیقا مر قانون را عمل کردند ولی بانک ها در ایران نسبت به آن چیزی که امضا کردند توان تعهد ندارند چون بیش از توانشان متعهد شده اند. یعنی صندوق توسعه ملی باید از ابزار تسهیلات دهی صرف به سمت مشارکت و سرمایه گذاری بدون بنگاهداری برود.

پیشنهاد تغییر نقش صندوق توسعه ملی

غضنفری ادامه داد: در اینجا باید  به یک چالش بزرگ تری اشاره کنم. خیلی ها به ما می گویند شما بیایید صندوق توسعه ملی را از حالت یک صندوق صیانتی به یک صندوق تثبیتی تبدیل کنید یعنی وقتی دولت پول کم دارد به عنوان بودجه به دولت بدهید وقتی دولت منابع ارزی مازاد دارد به شما پس دهد. این صندوق پس اُفتی باشد برای وقت هایی که دولت کم دارد.

 من می گویم فرضا” شما درست می گویید من الان این کار را انجام می دهم خب اگر این کار را بکنید چه اتفاقی می افتد: ما بشویم یک صندوق تثبیتی یک صندوق صیانتی نباشیم می گویند شما اگر بشوید صندوق تثبیتی بودجه دولت از محل این عرضه بودجه مکفی خواهد بود ناترازی برق ناترازی آب ناترازی گاز ناترازی نفت ناترازی صندوق های بازنشستگی نداریم؛ آلودگی هوا نداریم می گوییم خیلی عالیه من آماده ام من یک صندوق تثبیتی باشیم؛ آیا تو همه این ناترازی ها را رفع کنی؟ حالا به بقیه داستان توجه کنید که عمق مصیبت را درک کنید اصلا تا حالا با صندوق ما مگر غیر از تثبیتی برخورد شده؟ و متأسفانه این همه ناترازی داریم. وقتی از ۱۶۰ میلیارد دلار ۱۱۰ میلیارد دلارش را دولت ها برداشته پس ما عملا” صندوق تثبیتی بودیم؛ لذا آن چیزی که باید در موردش تغییرات ایجاد بشود تغییر نقش صندوق نیست چون الان هم  رفتاردولت با ما به مثابه صندوق تثبیتی بوده.

ریشه های ناترازی در اقتصاد ایران

رئیس صندوق توسعه ملی ریشه ناترازی ها در اقتصاد ایران را ناشی از نگاه دولت ها دانست و گفت:  ما اگر صندوق را کلا تعطیل کنیم همه منابعش را هم به دولت ها بدهیم باز ناترازی ها هستند چرا ناترازی ها هستند؟ چون شما وقتی قیمت های انرژی را به گونه ای می گذارید که صاحب نیروگاه سود نمی کند نمی آید نیروگاه بعدی را بسازد. وقتی قیمت های انرژی را به گونه ای تنظیم می کنی که برای سرمایه گذارش صرفه ندارد نمی آید دوباره سرمایه گذاری کند. وقتی ۱۴.۵ درصدی که به وزارت نفت و شرکت ملی نفت می دهید همه اش را حقوق و دستمزد می دهد ۲۰۰ هزار نفر آدم آنجا جمع کرده که معلوم نیست دارند چکار می کنند فرصتی برای سرمایه در نفت و گاز نمی ماند.

غضنفری اظهار داشت: شما مرز غربی کشور را نگاه کنید آن طرف مرز هر شب تا صبح چراغ ها روشن است دارند شرکت های E&P نفتی خارجی و عراقی کار می کنند این طرف هم تاریک و هیچ خبر نیست و کسی هم کار نمی کند و خب طبعا” سرمایه گذاری صورت نمی گیرد.  لذا باید اندیشه مان نسبت به حکمرانی در اقتصاد عوض کنیم این ناترازی ها ناشی از این نیست که ما منابعی را کنار گذاشتیم در صندوق توسعه ملی و به دولت نداده ایم. دولت که هر وقت خواسته رفته گرفته از ما هم نگرفته از مسیر خودش هم گرفته. پس دولت ها چرا این همه ناترازی را به همدیگر به ارث دادند؟

ضرورت تغییر در مدل اقتصادی

غضنفری با انتقاد از نگاه دولت به اقتصاد تصریح کرد: با این شکلی که ما داریم الان حکمرانی اقتصادی را پیش می بریم موفق نمی شویم این گسل ها و این ناترازی ها را هموار کنیم. حکمرانی اقتصادی به این است که قواعد حاکم بر اقتصاد را باور کنیم ببینید اگر دریای پول هم بریزیم در صندوق صندوق هم تمام آنرا به دولت بدهد و به صورت یارانه یا شکل های دیگر پخشش کنیم باز بعد دوباره دولت ها می آید می گویند پول بعدی را بده ما می خواهیم خرج کنیم. یعنی الان مدلی که در اقتصاد ما هست چیزی است که در کشورهای کمونیستی مثل آلمان شرقی یا کشورهایی از این دست بودند که اقتصاد دولتی بود ورشکسته بودند بهره وری پایین بود قیمت ها بالا بود دولت با ضربه شلاقِ خودش قیمت ها را پایین می آورد صنعت دوباره آسیب می دید. این روش با سنن الهی سازگار نیست. این نحوه نگاه به اقتصاد جواب نمی دهد یعنی چون با سنت های الهی ناسازگار است ما انگیزه ها را در اینجا می کُشیم و درآمد و سود حاصل از زحمت افراد را از بین می بریم.

رئیس هیات عامل صندوق توسعه ملی افزود: ما باید یک سری قواعدی که در اقتصاد وجود دارد را بپذیریم حالا یک نکته جالب است که ارزش شنیدن دارد. مقامات کشور وقتی با بخش خصوصی صحبت می کنند همواره از برداشتن موانع می گویند از اقتصاد مبتنی بر بازار می گویند؛  بله شما وقتی با بخش خصوصی سخنرانی می کنید اینها را می گویید ولی وقتی با پرستار و کارگر و کارمند صحبت می کنید می گویید: نگران نباشید ما به اندازه تورم حقوق شما را بالا می آوریم به اندازه تورم فلان می کنم اینها با همدیگر در تضاد است اینکه به اندازه تورم حقوقش را بالا می آورید از چه منبعی منابع را تأمین می کنید؟ باید درآمد بیشتری شکل بگیرد. یعنی شعارهایی که مقامات می دهند در سخنرانی هایشان با گروه های مختلف اجتماعی در یک مکتب اقتصادی جمع نمی شود. هر دفعه به هر گروهی یک چیزی را می گویند. نتیجه اش این می شود که دائم فقر گسترده می شود و ما ناچاریم اقتصاد را بسته کنیم تا فقر را محدود کنیم این یک بحث نظری می خواهد این اصلا ربطی به صندوق توسعه ملی ندارد. حتی اگر منابع پنج تا مثل صندوق توسعه ملی را بدهیم به این طرز فکر همه آن صندوق ها دوباره خالی می شوند  و متأسفانه ناترازی ها بیشتر می شود.

صندوق توسعه ملی هم از دولت ها آسیب دیده و هم از مجلس ها

غضنفری با بیان اینکه صندوق توسعه ملی هم از دولت ها آسیب دیده و هم از مجلس ها از روند تدوین و تصویب بودجه انتقاد کرد و گفت: یک جای دیگر هم که مجلس باعث می شود صندوق دچار آسیب بشود زمان تصویب بودجه است. وقتی نمایندگان مجلس بودجه را در کمیسیون برنامه و بودجه بررسی و چکش کاری می کنند معمولا برای استان های خود سراغ طرح هایی بزرگ می روند یا برای گروه های اجتماعی افزایش حقوق و پرداختی و … مشخص می کنند که با همه اینها حجم بودجه خیلی سنگین می شود. وقتی حجم هزینه های بودجه خیلی سنگین شد بودجه تراز نمی شود و بعد از سه ماه یا شش ماه دولت می گوید ندارم بدهم. نه مالیات توانسته برگردد نه نفت توانسته فروش برود و در آخر چون از درآمدها خبری نیست می آیند سراغ صندوق توسعه ملی.

وی تصریح کرد: به عنوان جمع بندی باید عرض کنم که اولا” ما نیازمند درک و انتخاب یک مکتب اقتصادی مناسب هستیم و ثانیا” باید سطح هماهنگی ها را بالا برد تا قوانین و رفتارهای متضاد نداشته باشیم.

انتهای پیام