بندبازی ترکیه بین فلسطین و اسرائیل

به گزارش یومیر جمیله کدیور در یادداشتی در این خبر نوشت: ۴۰۴ روز پس از آغاز جنگ غزه در ۱۳ نوامبر ۲۰۲۴ (۲۳ آبان ۱۴۰۳) رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه اعلام کرد که کشورش تجارت و تجارت را قطع خواهد کرد. تمام روابط با اسرائیل را دارد و تا آخر در کنار فلسطین خواهد بود. اردوغان همچنین خواستار توقف ارسال تسلیحات به اسرائیل شد و گفت: محدودیت های تجاری و تحریم ها علیه اسرائیل شکل دیگری از مبارزه است.

ساعاتی پس از اینکه اردوغان اعلام کرد همه روابط خود را با اسرائیل قطع کرده است وزارت خارجه اسرائیل هرگونه تغییر در روابط دیپلماتیک خود با ترکیه را تکذیب کرد و اعلام کرد که این وزارتخانه “از هیچ تغییری در روابط با ترکیه اطلاعی ندارد”. تا لحظه تنظیم این خبر گزارش ها حاکی از آن است که سفارت ترکیه در اسرائیل به روال عادی کار می کند و نمایندگی دیپلماتیک اسرائیل در آنکارا نیز باز است.

ترکیه و اسرائیل در طول ۷۵ سال روابط خود تاریخ پر فراز و نشیب داشته اند. ترکیه اولین کشور مسلمان نشین بود که در سال ۱۹۴۹ رسما اسرائیل را به رسمیت شناخت و روابط آنها به تدریج گسترش یافت.

علیرغم برخی تنش های سیاسی بین طرفین همکاری آنها در بخش های نظامی دیپلماتیک اقتصادی گردشگری و اطلاعاتی با امضای چندین موافقت نامه کلیدی در سال ۱۹۹۶ افزایش یافت. مواضع ضد فلسطینی در اواخر دهه ۱۹۷۰ ترکیه روابط رسمی با سازمان آزادیبخش فلسطین برقرار کرد و یکی از اولین کشورهایی بود که دولت فلسطینی در تبعید را در سال ۱۹۸۸ به رسمیت شناخت و پس از تأسیس تشکیلات خودگردان فلسطین به عنوان بخشی از روند صلح اسلو از آن حمایت کرد.

در اوایل دهه ۲۰۰۰ تنش بین ترکیه و اسرائیل با فروپاشی روند صلح و انتفاضه دوم افزایش یافت. این دوره همچنین با ظهور حزب عدالت و توسعه به رهبری اردوغان با تمرکز بر آرمان فلسطین و افزایش انتقاد از اسرائیل همراه بود. ترکیه ظاهراً سعی کرد سیاست متعادلی در قبال اسرائیل و فلسطین اتخاذ کند و ضمن حفظ روابط دیپلماتیک و اقتصادی با اسرائیل تصویری از خود به عنوان مدافع آرمان فلسطین ارائه کرد. حمله اسرائیل به کاروان کمک رسانی به غزه در سال ۲۰۱۰ و کشته شدن ۹ شهروند ترکیه منجر به کاهش روابط دیپلماتیک و تعلیق قراردادهای نظامی شد.

علیرغم بهبود نسبی روابط در سال ۲۰۱۶ تلاش ها برای احیای کامل روابط پس از به رسمیت شناختن بیت المقدس به عنوان پایتخت اسرائیل توسط رئیس جمهور ایالات متحده در سال ۲۰۱۷ شکست خورد. سرانجام در سال ۲۰۲۲ اسرائیل و ترکیه روابط کامل دیپلماتیک را احیا کردند.

دولت ترکیه بارها اقدامات نظامی اسرائیل در غزه را محکوم کرده و خواستار اقدام بین المللی قوی تر علیه اسرائیل نسبت به فلسطینیان شده است. اظهارات اردوغان توجه بسیاری را در جهان اسلام به خود جلب کرده است و ترکیه به عنوان مدافع سرسخت حقوق فلسطینیان و پایان دادن به اشغالگری اسرائیل معرفی شده است.

علیرغم اعلام اردوغان مبنی بر تعلیق روابط نظامی و تجاری با اسرائیل پس از تقریباً هر بحرانی روابط اقتصادی ترکیه و اسرائیل در 20 سال گذشته به طور قابل توجهی گسترش یافته است. بر اساس گزارش موسسه آمار ترکیه (TÜİK) حجم تجارت دوجانبه از 1.41 میلیارد دلار در سال 2002 به 8.91 میلیارد دلار در سال 2022 افزایش یافت و تراز تجاری دائماً به نفع ترکیه بود. این آمار نشان می دهد که با وجود لفاظی های طرفین علیه یکدیگر اسرائیل و ترکیه منافع اقتصادی را بر فراز و نشیب روابط سیاسی ترجیح داده اند.

پس از عملیات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ و متعاقب آن جنگ اسرائیل علیه غزه ترکیه که در ابتدا طرفین را به خویشتنداری تشویق کرد محاصره و بمباران غزه توسط اسرائیل را قتل عام خواند و پیشنهاد میانجیگری ترکیه در جنگ را داد و به تدریج از انتقادات خود از دولت نتانیاهو بکاهد. تشدید شد. وی با اعلام اینکه حماس یک سازمان تروریستی نیست بلکه یک گروه آزادیبخش است که برای حفاظت از کشور و مردم خود می جنگد اقدامات اسرائیل در غزه را نسل کشی و جنایات جنگی نتانیاهو قصاب غزه و اسرائیل را کشوری تروریستی خواند. اظهاراتی در مورد مصرف داخلی که با سیاست عملی ترکیه در قبال اسرائیل مغایرت داشت و شکاف بین لفاظی های آتشین و سیاست واقعی ترکیه را آشکار کرد. آیا می توان کشوری را تروریست دانست و با آن روابط تجاری و سیاسی داشت؟ این سوال در ذهن بسیاری از مردم ترکیه بود که نتیجه آن در انتخابات محلی مارس ۲۰۲۴ مشخص شد.

در انتخابات اردوغان بزرگترین شکست خود را در دو دهه اخیر متحمل شد و بسیاری از رای دهندگان مذهبی از حزب رفاه جدید حمایت کردند حزبی که خواستار اقدامات سختگیرانه علیه اسرائیل است. این شکست منجر به مجموعه ای از اقدامات از جمله اعلام تحریم های تجاری علیه اسرائیل شد. ترکیه در آوریل ۲۰۲۴ برخی از صادرات به اسرائیل را محدود کرد و گفت که تجارت با اسرائیل را در آغاز ماه مه به طور کامل متوقف خواهد کرد.

علیرغم اعمال تحریم های تجاری علیه اسرائیل در ۲ مه آنکارا به حفظ روابط دیپلماتیک خود با رژیم صهیونیستی ادامه داد. اگرچه دولت ترکیه سال گذشته به طور موقت سفیر خود را برای رایزنی فراخواند اما نمایندگی های دیپلماتیک ترکیه در تل آویو همچنان باز هستند. اسرائیل همچنین سفارت خود در آنکارا را به دلیل تهدیدات امنیتی در منطقه تخلیه کرد.

به موازات اظهارات شدید ضد اسرائیلی اردوغان و دیگر مقامات ترکیه و علیرغم تصمیم به تعلیق روابط تجاری در اعتراض به اقدامات اسرائیل اخبار حاکی از آن بود که تجارت جاری ترکیه با اسرائیل به طور کامل متوقف نشده و همچنان از طریق کشورهای ثالث انجام می شود. فلسطین. مشخص شد که کالاهای ترکیه اغلب به بهانه فلسطین به اسرائیل می رسد یا شرکت های ترک از کشورهای ثالث مانند یونان برای ارسال کالا به اسرائیل استفاده می کنند. برخی از شرکت های اسرائیلی نیز به نام دولت خودمختار به ثبت رسیدند.

بر اساس داده های انجمن صادرکنندگان ترکیه (TIM) صادرات ترکیه به فلسطین در 10 ماهه نخست سال جاری 542.5 درصد افزایش یافته و از 102 میلیون دلار به 661 میلیون دلار رسیده است. شرکت ها حتی می توانستند اسنادی را برای صادرات به شرق آسیا تهیه کنند اما کالاها را به اسرائیل منتقل کنند. همچنین ادعاهایی مبنی بر تجارت پسر اردوغان با اسرائیل پس از 7 اکتبر وجود داشت. افزایش قابل توجه در ورود کالاهای ارسالی به فلسطین به این معنی بود که صادرات ترکیه همچنان به اسرائیل می رسید.

البته آنکارا می توانست تحریم ها را در ۲ می تعدیل کند تا راه هایی را ببندد که به شرکت های ترکیه اجازه می داد از کشورهای ثالث برای ادامه تجارت با اسرائیل استفاده کنند. اگرچه ترکیه این اتهامات را رد کرد و اعلام کرد که از ۲ می ۲۰۲۴ هرگونه صادرات و واردات با اسرائیل را به طور کامل متوقف کرده است فعالان و خبرنگاران محلی این معاملات را مستند کرده و تجارت موازی ترکیه و اسرائیل را افشا کردند. بعداً دولت ترکیه در ماه ژوئن روند سه مرحله ای جدیدی را برای شرکت های صادراتی اعلام کرد که اجرایی نشد. افشاگری ها منجر به اجرای این روند در ۲۳ اکتبر ۲۰۲۴ بیش از یک سال پس از جنگ غزه شد که به طور موقت تجارت را مختل کرد.

خط لوله نفت باکو – تفلیس – جیهان که تنها نفت آذربایجان را از طریق ترکیه برای ارسال به اسرائیل حمل می کند حدود ۴۰ درصد از نفت خام مصرفی سالانه اسرائیل را تامین می کند. این خط لوله می تواند توسط ترکیه قطع شود و هزینه سوخت و انرژی اسرائیل به طور قابل توجهی افزایش یابد. این کار انجام نشد. چرا

اردوغان در جریان جنگ اسرائیل در غزه دائماً در سخنرانی خود در ۲۸ ژوئیه (۷ اوت) در شعبه حزب عدالت و توسعه در استان رضا اظهارات شدیدی را علیه اسرائیل بیان کرد و گفت: ما باید بسیار قوی باشیم. برای اینکه اسراییل نتواند این مزخرفات را با فلسطین انجام دهد ما می توانیم همین کار را با آنها انجام دهیم فقط باید آنقدر قوی باشیم که این اقدامات را انجام دهیم. البته سخنان فراتر از کلمات نبود.

از سوی دیگر بر اساس اطلاعات منتشر شده در ۶ جولای حداقل ۴۰۰۰ ترک اسرائیلی با تابعیت دوگانه ترکیه و اسرائیل پس از ۷ اکتبر به غزه رفتند و برای اسرائیل جنگیدند. گفته می شود از آغاز حمله زمینی به غزه تا ۶ ژوئیه ۳۲۵ نظامی اسرائیلی رسماً کشته شده اند که از این تعداد ۶۵ نفر از ترک های دارای تابعیت دوگانه بودند. ۱۱۰ نفر مجروح شدند. در ۱۰ ژوئیه پارلمان ترکیه مرحله اول طرحی را با هدف لغو تابعیت و مصادره دارایی های شهروندان ترکیه ای شرکت کننده در جنگ نسل کشی اسرائیل در غزه تصویب کرد. یکی از مدافعان این پیشنهاد گفت: بر اساس توافقات بین المللی باید با نسل کشی و جنایات علیه بشریت فعالانه مبارزه کنیم؛ اما چرا وزارت دادگستری هیچ اقدامی در این زمینه انجام نداده و ۹ ماه منتظر ماندیم؟ ” البته سؤالات دیگری نیز وجود دارد: چرا اردوغان با تهدید به سلب تابعیت آنها در صورت جنگیدن برای اسرائیل آنها را از جنگیدن با فلسطینی ها منع نکرد؟
گرچه ترکیه اقدامات فوق را انجام نداد مگر اظهارات تند علیه اسرائیل اما برای حفظ عزت خود در میان افکار عمومی داخل و خارج از کشور اقداماتی انجام داد. از جمله در ۷ آگوست ۲۰۲۴ آنکارا درخواست پیوستن به شکایت آفریقای جنوبی علیه اسرائیل در دیوان بین المللی دادگستری لاهه را ارائه کرد و در اوایل نوامبر ۲۰۲۴ با ابتکار مشترک چندین کشور و سازمان بین المللی فراخوان داد. برای تحریم تسلیحاتی علیه اسرائیل

اردوغان برای ایفای نقش “روز پس از جنگ” در غزه مشتاق شرکت در پروژه بازسازی آن و تعیین سیاست آینده فلسطین است. بنابراین اگر نشانه ای از احتمال نقش ترکیه در شکل دادن به آینده غزه وجود داشته باشد اردوغان با آن سازگار خواهد شد.

انتهای پیام