ETF ارز دیجیتال چیست و چه تأثیری بر بازار دارد؟
ETF ارز دیجیتال، ابزاری نوین در دنیای مالی است که به سرمایهگذاران امکان میدهد بدون نیاز به خرید مستقیم داراییهای دیجیتال، در نوسانات قیمتی آنها سهیم شوند و از طریق بورس به این بازار نوظهور دسترسی یابند. این صندوقها که پلی میان بازارهای مالی سنتی و فضای پرهیجان کریپتو ایجاد میکنند، تأثیرات شگرفی بر پذیرش، نقدینگی و حتی مشروعیت ارزهای دیجیتال داشتهاند.

ETF ارز دیجیتال چیست؟
ETF یا صندوق قابل معامله در بورس (Exchange Traded Fund)، مفهوم شناخته شدهای در بازارهای مالی سنتی است که به سرمایهگذاران اجازه میدهد سبدی از داراییها، مانند سهام، اوراق قرضه یا کالاها را در قالب یک واحد معامله کنند. حال، وقتی این مفهوم به دنیای ارزهای دیجیتال قدم میگذارد، ETF ارز دیجیتال متولد میشود. این صندوق، قیمتی یک یا چند دارایی دیجیتال را ردیابی میکند و از ارزهای دیجیتال متعددی تشکیل شده است.
مکانیزم کار ETF ارز دیجیتال
ETF ارز دیجیتال، مشابه همتایان سنتی خود، توسط نهادهای مالی معتبر مدیریت میشود. این نهادها با خرید و نگهداری ارزهای دیجیتال پایه (در مورد ETF اسپات) یا با سرمایهگذاری در قراردادهای آتی آنها (در مورد ETF فیوچرز)، تلاش میکنند تا عملکرد قیمتی آن دارایی یا سبد دارایی را بازتاب دهند. واحدهای این صندوقها در بورس معامله میشوند، درست مانند سهام شرکتها. این ویژگی، ورود و خروج سرمایه را برای سرمایهگذاران به مراتب سادهتر میکند.
انواع اصلی ETF ارز دیجیتال
ETFهای ارز دیجیتال بر اساس نوع پشتوانه خود به دو دسته اصلی تقسیم میشوند که هر کدام ویژگیها و جذابیتهای خاص خود را دارند:
- ETF اسپات (Spot ETF): این نوع ETF مستقیماً توسط دارایی فیزیکی (خود ارز دیجیتال) پشتیبانی میشود. به این معنی که برای هر واحد ETF که خریداری میشود، مقدار مشخصی از ارز دیجیتال واقعی، مانند بیت کوین یا اتریوم، توسط مدیر صندوق نگهداری میشود. مزیت اصلی این نوع ETF، ردیابی دقیق قیمت دارایی پایه است. این نوع صندوق از دید سرمایهگذاران نهادی محبوبیت بالایی دارد؛ زیرا مالکیت مستقیم دارایی دیجیتال را بدون نیاز به مدیریت پیچیدگیهای فنی (مانند کیف پول و کلید خصوصی) فراهم میکند.
- ETF فیوچرز (Futures ETF): در مقابل، ETFهای فیوچرز از قراردادهای آتی ارز دیجیتال به عنوان پشتوانه استفاده میکنند. این قراردادها، توافقهایی برای خرید یا فروش یک دارایی در تاریخ و قیمت معین در آینده هستند. ETFهای فیوچرز نیازی به نگهداری مستقیم ارز دیجیتال ندارند، اما ممکن است به دلیل پدیدههایی مانند “کانتنگو” یا “بکواردیشن” در بازار آتی، ردیابی قیمت دارایی پایه را با دقت کمتری انجام دهند. با این حال، از نظر رگولاتوری معمولاً مسیر هموارتری برای تایید دارند.
علاوه بر این دو دسته، برخی ETFها به صورت سبدی از چندین ارز دیجیتال مختلف (Multi-Asset ETF) طراحی میشوند تا تنوع بیشتری را برای سرمایهگذاران فراهم کنند و ریسک ناشی از نوسانات یک ارز خاص را کاهش دهند. این صندوقها میتوانند راهی هوشمندانه برای ورود به بازار گسترده ارزهای دیجیتال باشند.
چرا ETF ارز دیجیتال برای سرمایهگذاران جذاب است؟ (مزایا)
ورود ETF به بازار ارزهای دیجیتال، تحولی بزرگ را رقم زده و این ابزارهای مالی به دلایل متعددی برای سرمایهگذاران جذابیت فراوان دارند. این صندوقها، فرصتی کمنظیر برای ورود به بازار پر پتانسیل کریپتوکارنسی را با ریسکهای کمتر و سهولت بیشتر فراهم میکنند:
- سهولت دسترسی و حذف پیچیدگیها: یکی از بزرگترین موانع برای بسیاری از سرمایهگذاران، به ویژه افراد تازه وارد، پیچیدگیهای فنی مرتبط با خرید، نگهداری و مدیریت ارزهای دیجیتال است. نیاز به ایجاد حساب در صرافیهای ارز دیجیتال، انتخاب و مدیریت کیف پولهای نرمافزاری یا سختافزاری، و رعایت نکات امنیتی، میتواند دلهرهآور باشد. ETF ارز دیجیتال این موانع را برمیدارد. سرمایهگذاران میتوانند به راحتی از طریق حساب کارگزاری سنتی خود، واحدهای ETF را خریداری کنند، دقیقاً مشابه خرید سهام یک شرکت در بورس.
- انطباق با رگولاتوری و قوانین: بسیاری از موسسات مالی بزرگ، صندوقهای بازنشستگی و سرمایهگذاران نهادی به دلیل نبود چارچوبهای رگولاتوری شفاف و قوانین مشخص در بازار ارزهای دیجیتال، از ورود به این حوزه خودداری میکردند. ETFها با قرار گرفتن تحت نظارت نهادهای مالی سنتی مانند کمیسیون بورس و اوراق بهادار (SEC) در آمریکا، به این بازار مشروعیت قانونی میبخشند. این انطباق، دربها را به روی سرمایههای کلان نهادی میگشاید و به افزایش پذیرش ارزهای دیجیتال کمک میکند.
- امنیت و اعتماد بالا: نگهداری مستقیم ارزهای دیجیتال، با ریسکهایی مانند هک شدن کیف پولها یا صرافیها، و خطاهای انسانی (مانند فراموش کردن کلید خصوصی) همراه است. با سرمایهگذاری در ETF، مسئولیت نگهداری امن داراییهای دیجیتال بر عهده نهاد مالی معتبر مدیر صندوق است. این امر، سطح امنیت را برای سرمایهگذاران به شکل چشمگیری افزایش داده و اعتماد آنها را به سرمایهگذاری در این حوزه جلب میکند.
- نقدشوندگی بالا: ETFها معمولاً حجم معاملات بالایی در بورس دارند، که این امر به نقدشوندگی بالای آنها منجر میشود. سرمایهگذاران میتوانند به راحتی و با سرعت بالا، واحدهای ETF خود را خرید و فروش کنند، بدون اینکه نگران پیدا کردن خریدار یا فروشنده در بازار مستقیم ارز دیجیتال باشند. این نقدینگی بالا، امکان مدیریت بهتر سبد سرمایهگذاری و واکنش سریع به تغییرات بازار را فراهم میکند.
- تنوعبخشی پورتفولیو: ETFهای ارز دیجیتال راهی غیرمستقیم برای افزودن داراییهای دیجیتال به سبد سرمایهگذاری فراهم میکنند. این ابزار به سرمایهگذاران اجازه میدهد تا بدون نیاز به تحقیق و شناسایی هر یک از ارزهای دیجیتال به صورت جداگانه، در معرض یک یا چند ارز دیجیتال قرار گیرند. ETFهای سبدی، حتی امکان سرمایهگذاری همزمان روی چندین ارز را در یک واحد فراهم میآورند و به تنوعبخشی و کاهش ریسک کمک میکنند.
- سادهسازی گزارشهای مالیاتی: برای بسیاری از سرمایهگذاران، به ویژه در کشورهایی با قوانین مالیاتی پیچیده برای ارزهای دیجیتال، گزارشدهی مالیاتی مربوط به معاملات مستقیم میتواند دشوار باشد. ETFها معمولاً از نظر مالیاتی سادهتر هستند، چرا که به عنوان اوراق بهادار سنتی طبقهبندی میشوند و گزارشدهی آنها مشابه سهام است، که این امر برای سرمایهگذاران نهادی و افراد با سبد سرمایهگذاری بزرگ، یک مزیت قابل توجه محسوب میشود.
تأثیر ETF ارز دیجیتال بر بازار کریپتوکارنسی
تأیید و راهاندازی ETF ارز دیجیتال، فراتر از یک ابزار سرمایهگذاری صرف، رویدادی کلیدی با تأثیرات گسترده بر کل بازار کریپتوکارنسی است. این صندوقها، پویاییهای بازار را به شکلهای مختلفی دستخوش تغییر میکنند که در ادامه به تفصیل بررسی میشوند:
افزایش تقاضا و ورود سرمایههای کلان
ورود ETFهای ارز دیجیتال، به خصوص ETF اسپات، دریچهای جدید برای ورود سرمایههای عظیم نهادی به بازار کریپتو گشوده است. موسسات مالی بزرگ، صندوقهای بازنشستگی، و حتی ثروتمندان سنتی که پیشتر به دلیل پیچیدگیهای نگهداری و ابهامات رگولاتوری از این بازار دوری میکردند، حالا میتوانند از طریق ابزاری آشنا و تحت نظارت، در ارزهای دیجیتال سرمایهگذاری کنند. این امر به افزایش چشمگیر تقاضا برای داراییهای پایه مانند بیت کوین و اتریوم منجر میشود و عمق بازار را به شدت افزایش میدهد. حجم معاملات بالاتر به معنای بازاری نقدشوندهتر و با ثباتتر است.
افزایش اعتبار و مشروعیت بازار
تایید ETFها توسط نهادهای نظارتی قدرتمندی مانند SEC در ایالات متحده، یک پیام قوی به جامعه مالی جهانی ارسال میکند: ارزهای دیجیتال، به ویژه بیت کوین و اتریوم، به تدریج به عنوان یک طبقه دارایی مشروع و پذیرفتهشده در حال تثبیت هستند. این امر، اعتبار و اعتماد عمومی به بازار کریپتو را بالا میبرد، دیدگاههای منفی را کاهش میدهد و راه را برای پذیرش گستردهتر در میان سرمایهگذاران خرد و نهادی هموار میسازد. آکادمی رفیعی همواره بر اهمیت درک این تحولات و تأثیر آنها بر آینده سرمایهگذاری تأکید دارد.
رشد نقدینگی و ثبات بیشتر (در بلندمدت)
با ورود سرمایههای بزرگ و افزایش حجم معاملات از طریق ETFها، نقدینگی کلی بازار ارزهای دیجیتال به طرز چشمگیری افزایش مییابد. نقدینگی بالاتر به معنای کاهش نوسانات شدید قیمتی در بازههای طولانیتر است. این موضوع میتواند به ثبات بیشتر بازار کمک کند و آن را برای سرمایهگذاریهای بزرگ و بلندمدت جذابتر سازد. بازاری با نقدینگی عمیقتر، کمتر تحت تأثیر دستکاریهای قیمتی یا حرکات ناگهانی قرار میگیرد.
تأثیر بر قیمت ارزهای دیجیتال
- بیت کوین: تایید ETF اسپات بیت کوین در اوایل سال ۲۰۲۴، نمونهای بارز از تأثیرگذاری این ابزارها بر قیمت است. این تایید، هیجان زیادی را در بازار ایجاد کرد و به افزایش قابل توجه قیمت بیت کوین منجر شد. بسیاری این اتفاق را با تأیید ETF طلا در سال ۲۰۰۴ مقایسه میکنند که به رشد خیرهکننده قیمت طلا در دهههای بعد کمک کرد. ورود سرمایههای تازه از طریق این ETFها، میتواند اهرم قدرتمندی برای رشد قیمت بیت کوین باشد.
- اتریوم و سایر آلتکوینها: مسیر تایید ETF اتریوم نیز با توجه به شباهتها و تفاوتهای آن با بیت کوین، به دقت دنبال میشود. تایید احتمالی ETF اسپات اتریوم نیز میتواند تأثیر مشابهی بر قیمت ETH داشته باشد. علاوه بر این، موفقیت ETFهای بیت کوین و اتریوم میتواند راه را برای ETFهای سایر آلتکوینهای بزرگ و معتبر هموار سازد و به افزایش همبستگی قیمتی میان آنها و بیت کوین منجر شود.
چالشها و معایب احتمالی
با وجود مزایای فراوان، ورود ETFهای ارز دیجیتال چالشها و نگرانیهایی را نیز به همراه دارد:
- کاهش تمرکززدایی: فلسفه اصلی ارزهای دیجیتال، تمرکززدایی و حذف واسطهها است. با این حال، ETFها قدرت را در دست نهادهای مالی متمرکز قرار میدهند که مسئول نگهداری حجم عظیمی از داراییهای دیجیتال هستند. این امر میتواند با ایده تمرکززدایی بنیادین کریپتو در تضاد باشد.
- افزایش کنترل نهادی: نگرانیهایی وجود دارد که افزایش نفوذ نهادهای مالی بزرگ از طریق ETFها، منجر به متمرکز شدن قدرت و تأثیرگذاری بیشتر بر بازار شود، به طوری که تصمیمات چند بازیگر بزرگ بتواند مسیر کل بازار را تغییر دهد.
- نوسانات کوتاهمدت: در ابتدا، ورود ETFها میتواند با افزایش گمانهزنیها و نوسانات کوتاهمدت همراه باشد، چرا که سرمایهگذاران به اخبار و جریانهای سرمایه واکنش نشان میدهند. این نوسانات ممکن است برای سرمایهگذاران خرد و تازهکار چالشبرانگیز باشد.
- ریسکهای نظارتی: احتمال تغییر قوانین، تأخیر در تأیید ETFهای جدید، یا حتی لغو مجوزهای قبلی توسط نهادهای نظارتی، همواره یک ریسک محسوب میشود و میتواند بر اعتماد بازار تأثیر بگذارد.
تاریخچه و وضعیت کنونی ETFهای مهم (بیت کوین و اتریوم)
مسیر تأیید ETFهای ارز دیجیتال، به ویژه بیت کوین، پر از فراز و نشیب بوده و سالها طول کشیده است. این تاریخچه، نشاندهنده پیچیدگیهای رگولاتوری و دیدگاههای متفاوت نسبت به این داراییهای نوظهور است.
مسیر پر فراز و نشیب ETF بیت کوین
اولین درخواستها برای ETF اسپات بیت کوین به سال ۲۰۱۳ بازمیگردد، زمانی که برادران وینکلواس این ایده را مطرح کردند. اما این درخواست و چندین درخواست دیگر در سالهای بعد، عمدتاً به دلیل نگرانیهای کمیسیون بورس و اوراق بهادار آمریکا (SEC) درباره دستکاری بازار، نبود نظارت کافی، و فقدان زیرساختهای مناسب در صرافیهای ارز دیجیتال، رد شدند. SEC بر این باور بود که بازار بیت کوین به اندازه کافی بالغ نیست و از محافظتهای لازم برای سرمایهگذاران برخوردار نیست.
در سال ۲۰۲۱، اولین ETF آتی بیت کوین در ایالات متحده تأیید شد که بر پایه قراردادهای آتی بیت کوین در بورس کالای شیکاگو (CME) بود. این یک گام مهم بود، اما سرمایهگذاران و شرکتها همچنان به دنبال ETF اسپات بودند که مستقیماً قیمت بیت کوین را ردیابی کند. پس از سالها پیگیری، در ژانویه ۲۰۲۴، SEC سرانجام با تأیید چندین ETF اسپات بیت کوین موافقت کرد. این تصمیم تاریخی، پس از ماهها گمانهزنی و با فشار درخواستهای متعدد از سوی غولهای مالی مانند بلکراک (BlackRock) و فیدلیتی (Fidelity) گرفته شد. تأثیر این رویداد بلافاصله بر بازار بیت کوین مشهود بود و به افزایش قیمت چشمگیر این ارز دیجیتال منجر شد.
این موفقیت در ایالات متحده در حالی رخ داد که پیشتر، کشورهای دیگری مانند کانادا، برزیل و آلمان، ETFهای اسپات بیت کوین را تأیید و راهاندازی کرده بودند، که نشاندهنده رویکردهای متفاوت رگولاتورها در سراسر جهان است.
وضعیت ETF اتریوم
با موفقیت ETF اسپات بیت کوین، توجهها به سمت اتریوم، دومین ارز دیجیتال بزرگ بازار، جلب شد. چندین شرکت بزرگ مدیریت دارایی درخواستهای خود را برای ETF اسپات اتریوم به SEC ارائه کردهاند. مسیر تأیید ETF اتریوم، شباهتهای زیادی با مسیر بیت کوین دارد، اما تفاوتهای کلیدی نیز وجود دارد، به ویژه در مورد مکانیزم اجماع اتریوم (Proof-of-Stake) و طبقهبندی آن توسط SEC. اتریوم به دلیل ماهیت پیچیدهتر و نقش آن در اکوسیستم دیفای (DeFi) و NFTها، چالشهای نظارتی خاص خود را دارد.
تا زمان نگارش این مقاله، انتظار برای تأیید ETF اسپات اتریوم در ایالات متحده ادامه دارد. با این حال، کشورهایی مانند برزیل و کانادا پیش از این ETFهای اتریوم را تأیید کردهاند. تأیید احتمالی این ETFها میتواند موج جدیدی از سرمایه را وارد اکوسیستم اتریوم کند و تأثیرات قابل توجهی بر قیمت ETH و آلتکوینهای مرتبط با آن داشته باشد. سرمایهگذاران و تحلیلگران بازار، با دقت اخبار مربوط به این تحولات را رصد میکنند.
تأیید ETF اسپات بیت کوین در ژانویه ۲۰۲۴، نقطه عطفی در تاریخ ارزهای دیجیتال بود که مسیر را برای پذیرش نهادی گستردهتر و احتمالاً تأیید ETFهای دیگر داراییهای دیجیتال هموار کرد.
ETF ارز دیجیتال بخریم یا مستقیم ارز دیجیتال؟ (یک مقایسه عملی)
تصمیمگیری برای سرمایهگذاری در ETF ارز دیجیتال یا خرید مستقیم آن، به عوامل متعددی از جمله دانش شما، میزان ریسکپذیری، و اهداف سرمایهگذاریتان بستگی دارد. هر دو روش مزایا و معایب خاص خود را دارند که در ادامه به مقایسه آنها میپردازیم:
ویژگی | سرمایهگذاری در ETF ارز دیجیتال | خرید مستقیم ارز دیجیتال |
---|---|---|
سهولت دسترسی و خرید | بسیار آسان، از طریق حساب کارگزاری سنتی، مشابه سهام. | نیاز به افتتاح حساب در صرافی، یادگیری کار با پلتفرم، مدیریت کیف پول. |
امنیت دارایی | مسئولیت نگهداری بر عهده نهاد معتبر (بروکر/مدیر صندوق) است، ریسک هک کیف پول شخصی کمتر. | مسئولیت کامل امنیت بر عهده خودتان است؛ ریسک هک صرافی یا کیف پول، از دست دادن کلید خصوصی. |
مالکیت مستقیم | عدم مالکیت مستقیم دارایی پایه (فقط سهام صندوق). | مالکیت کامل و کنترل بر داراییها با کلید خصوصی. |
دسترسی به امکانات اکوسیستم | دسترسی به قابلیتهایی مانند استیکینگ (Staking)، دیفای (DeFi)، یا شرکت در حاکمیت شبکه وجود ندارد. | امکان شرکت در استیکینگ، دیفای، وامدهی، رأیگیری در شبکههای بلاک چین و سایر کاربردهای بومی. |
کارمزدها | شامل کارمزد مدیریت سالانه (Expense Ratio) و کارمزدهای معاملاتی بروکر. | شامل کارمزد صرافی برای خرید/فروش و کارمزد شبکه برای انتقال دارایی. |
ساعات معامله | محدود به ساعات کاری بازارهای بورس سنتی. | امکان معامله 24/7 در تمامی طول سال. |
گزارشدهی مالیاتی | معمولاً سادهتر، مشابه اوراق بهادار سنتی. | پیچیدگیهای بیشتر در برخی کشورها، نیاز به ردیابی دقیق معاملات. |
حفظ تمرکززدایی | باعث متمرکز شدن داراییها در دست نهادهای بزرگ میشود. | حفظ ایده تمرکززدایی و کنترل فردی بر داراییها. |
نتیجهگیری برای انتخاب: چه کسی باید کدام گزینه را انتخاب کند؟
- برای سرمایهگذاران خرد و تازهوارد، یا سرمایهگذاران سنتی: اگر با پیچیدگیهای فنی ارز دیجیتال چیست و مدیریت کیف پول آشنا نیستید یا ترجیح میدهید از طریق یک ابزار مالی آشنا در بورس سرمایهگذاری کنید، ETF ارز دیجیتال گزینه مناسبی است. این روش امنیت بیشتری را از نظر نگهداری دارایی فراهم میکند و نیاز به دانش فنی عمیق ندارد.
- برای علاقهمندان به فناوری، تریدرهای حرفهای، و کسانی که به دنبال کنترل کامل هستند: اگر به دنبال مالکیت مستقیم دارایی، شرکت در اکوسیستم دیفای، استیکینگ، یا دوره ترید هستید، خرید مستقیم ارز دیجیتال از طریق صرافیها و نگهداری در کیف پول شخصی بهترین گزینه است. این روش به شما کنترل کامل بر داراییهایتان را میدهد و فرصتهای بیشتری برای سودآوری از طریق مشارکت در شبکهها فراهم میآورد. البته، این مسیر نیاز به آموزش آنلاین ارز دیجیتال و دانش کافی در زمینه امنیت و مدیریت ریسک دارد. آکادمی رفیعی با ارائه دوره ارز دیجیتال جامع، به شما کمک میکند تا با آگاهی کامل وارد این بازار شوید.
سوالات متداول
آیا ETF ارز دیجیتال برای همه سرمایهگذاران خرد و تازهوارد مناسب است؟
ETF ارز دیجیتال به دلیل سهولت دسترسی و امنیت بالاتر در نگهداری، برای تازهواردان مناسبتر از خرید مستقیم است، اما ریسک نوسانات بازار کریپتو را کاملاً از بین نمیبرد.
علاوه بر بیت کوین و اتریوم، آیا امکان تایید ETF برای سایر آلتکوینها در آینده نزدیک وجود دارد؟
در حال حاضر تمرکز بر بیت کوین و اتریوم است، اما در صورت موفقیت این ETFها، امکان تایید ETF برای سایر آلتکوینهای بزرگ و معتبر در آینده وجود دارد.
کارمزدهای مربوط به ETF ارز دیجیتال معمولاً شامل چه مواردی میشوند و چگونه میتوان آنها را مقایسه کرد؟
کارمزدها شامل کارمزد مدیریت سالانه (Expense Ratio) و کارمزد معاملاتی بروکر هستند که برای مقایسه باید به وبسایت ارائهدهندگان ETF مراجعه کرد.
در صورت فروپاشی صرافی که پشتوانه یک ETF اسپات است، چه اتفاقی برای دارایی سرمایهگذاران خواهد افتاد؟
در صورت فروپاشی صرافی، مدیر صندوق ETF باید داراییها را در مؤسسات نگهداری (Custody) امن نگهداری کند و سرمایهگذاران ETF، تحت حمایت قوانین مربوط به اوراق بهادار هستند و از پشتوانه قانونی بیشتری برخوردارند.
آیا خرید ETF ارز دیجیتال، ریسک نوسانات شدید بازار کریپتو را به طور کامل از بین میبرد؟
خیر، ETF ارز دیجیتال تنها روش دسترسی به بازار را تغییر میدهد و ریسک نوسانات ذاتی بازار کریپتو را به طور کامل از بین نمیبرد؛ قیمت ETF همچنان به نوسانات دارایی پایه وابسته است.
نتیجهگیری
ETF ارز دیجیتال، بدون شک یک نقطه عطف تاریخی در تکامل بازارهای مالی محسوب میشود. این ابزار نه تنها دسترسی به بازار کریپتو را برای طیف وسیعی از سرمایهگذاران، به ویژه نهادهای مالی سنتی، سادهتر کرده است، بلکه به افزایش اعتبار و مشروعیت ارزهای دیجیتال در چشمانداز مالی جهانی نیز کمک شایانی کرده است. ورود سرمایههای کلان از طریق این صندوقها، پتانسیل افزایش نقدینگی و ثبات بیشتر در بازار را به همراه دارد، هرچند که چالشهایی مانند کاهش تمرکززدایی و ریسکهای نظارتی نیز باید در نظر گرفته شوند.
تصمیمگیری برای سرمایهگذاری از طریق ETF یا خرید مستقیم ارز دیجیتال، به اهداف فردی و میزان تحمل ریسک هر سرمایهگذار بستگی دارد. در حالی که ETF سهولت و امنیت بیشتری را فراهم میکند، خرید مستقیم امکان مشارکت کامل در اکوسیستم بلاک چین و کنترل کامل بر داراییها را میدهد. برای هر دو روش، دانش و آگاهی عمیق از بازار و ابزارهای آن حیاتی است. آکادمی رفیعی با ارائه آموزش آنلاین ارز دیجیتال و دوره ترید حرفهای، همواره در تلاش است تا سرمایهگذاران را با جدیدترین مفاهیم و استراتژیهای بازار ارز دیجیتال چیست آشنا کند تا بتوانند تصمیماتی آگاهانه و سودمند بگیرند و با درک کامل دوره ارز دیجیتال، مسیر موفقیت خود را در این حوزه پر چالش هموار سازند. با تحقیق مستمر و بهروزرسانی دانش، میتوان از فرصتهای بینظیر این بازار نوظهور به بهترین شکل بهره برد.