قالی و جاجیم

در میان هنرهای اصیل و دیرینه ایران قالی بافی جایگاه ویژه ای دارد. فرش های دستبافت ایرانی با نقش و نگارهای چشم نواز و رنگ های دلنشین نه تنها زینت بخش خانه ها هستند بلکه سفیران فرهنگ و هنر این سرزمین نیز به شمار می روند. در این میان گلیم و جاجیم دو نوع دست بافته سنتی از محبوبیت خاصی برخوردارند. اما تفاوت گلیم و جاجیم در چیست؟ آیا می دانید هر کدام چه ویژگی هایی دارند و در چه مواردی کاربرد دارند؟ در این نوشته به بررسی جامع تفاوت های این دو هنر اصیل می پردازیم تا ضمن آشنایی بیشتر با آن ها بتوانید انتخاب آگاهانه تری در خرید و استفاده از آن ها داشته باشید. شناخت تاریخچه ویژگی ها کاربردها نحوه بافت مواد اولیه طرح و نقش قیمت و ابعاد گلیم و جاجیم به شما کمک می کند تا ارزش هنری و فرهنگی این دست بافته ها را بهتر درک کرده و از زیبایی و اصالت آن ها در زندگی خود بهره مند شوید.

بررسی تفاوت های گلیم و جاجیم

گلیم و جاجیم هر دو از دست بافته های سنتی و زیبای ایران هستند که از دیرباز در بین عشایر و روستاییان رواج داشته اند. این دو محصول با وجود شباهت هایی که دارند تفاوت های اساسی نیز با یکدیگر دارند که آن ها را از هم متمایز می کند. شناخت این تفاوت ها به ما کمک می کند تا در هنگام خرید انتخاب بهتری داشته باشیم و همچنین ارزش هنری و فرهنگی هر یک را بهتر درک کنیم. در این مقاله به بررسی جامع تفاوت های گلیم و جاجیم از جنبه های مختلف می پردازیم.

تاریخچه جاجیم در ایران

تاریخچه جاجیم در ایران به طور دقیق مشخص نیست اما شواهد نشان می دهد که این هنر از دیرباز در بین عشایر و روستاییان مناطق مختلف کشور رواج داشته است. برخی از محققان ریشه لغوی جاجیم را فارسی و برخی دیگر ترکی می دانند. با این حال آنچه مسلم است جاجیم بافی به عنوان یک هنر بومی در طول قرن ها سینه به سینه منتقل شده و نسل به نسل به دست ما رسیده است. جاجیم در مناطق مختلف ایران با نام های گوناگونی شناخته می شود. به عنوان مثال در استان ایلام به آن جول گفته می شود. این تنوع اسامی نشان از گستردگی و رواج این هنر در سراسر کشور دارد.

ویژگی ها و کاربردهای جاجیم

جاجیم دست بافته ای دورو و بدون پرز است که معمولاً از پشم پنبه یا ترکیبی از این دو بافته می شود. یکی از ویژگی های بارز جاجیم بافت راه راه آن است که به صورت نوارهای باریک و بلند بافته شده و سپس به هم متصل می شوند. از جاجیم به عنوان زیرانداز رختخواب پیچ روانداز روکرسی و همچنین در تهیه کیف کوسن و سایر وسایل تزئینی استفاده می شود. به دلیل ضخامت نسبتاً کم و سبکی جابجایی و نگهداری آن آسان است. جاجیم به دلیل تنوع رنگ و طرح می تواند جلوه ای زیبا و سنتی به فضای خانه ببخشد.

ویژگی ها و کاربردهای گلیم

گلیم نوعی فرش بدون پرز است که از تار و پود بافته می شود. این دست بافته معمولاً از پشم یا پنبه تهیه می شود و دارای سطحی صاف و یکدست است. گلیم ها به دلیل تنوع رنگ و طرح از دیرباز مورد توجه بوده اند و در بسیاری از خانه ها به عنوان زیرانداز دیوارپوش و یا تزئینات استفاده می شوند. گلیم به دلیل بافت منسجم و مقاوم از دوام بالایی برخوردار است و می تواند سال ها مورد استفاده قرار گیرد. همچنین گلیم ها به دلیل سبکی و قابلیت حمل آسان برای استفاده در سفرها و کمپینگ ها نیز مناسب هستند.

تفاوت در نحوه بافت گلیم و جاجیم

یکی از تفاوت های اساسی گلیم و جاجیم در نحوه بافت آن ها است. گلیم به صورت یکپارچه و با استفاده از دار قالی بافته می شود. در این روش پود به دور تارها پیچیده شده و نقش ها و طرح ها به تدریج شکل می گیرند. در مقابل جاجیم به صورت نوارهای باریک و جداگانه بافته می شود. این نوارها پس از اتمام بافت به یکدیگر متصل شده و جاجیم نهایی را تشکیل می دهند. این تفاوت در نحوه بافت باعث ایجاد تفاوت هایی در طرح و نقش و همچنین در ظاهر کلی این دو دست بافته می شود.

تفاوت در مواد اولیه

مواد اولیه مورد استفاده در بافت گلیم و جاجیم معمولاً از پشم پنبه یا ترکیبی از این دو تهیه می شود. با این حال تفاوت هایی نیز در این زمینه وجود دارد. در بافت گلیم معمولاً از پشم های با کیفیت بالا و رنگ های طبیعی استفاده می شود. این پشم ها پس از ریسندگی و رنگرزی به عنوان تار و پود در بافت گلیم به کار می روند. در بافت جاجیم نیز از پشم استفاده می شود اما ممکن است از پنبه نیز در کنار پشم استفاده شود. همچنین در جاجیم های امروزی ممکن است از الیاف مصنوعی نیز استفاده شود.

تفاوت در چله

در بافت گلیم چله ها معمولاً از جنس پنبه یا پشم هستند و به صورت عمودی بر روی دار قالی قرار می گیرند. چله ها در گلیم معمولاً پنهان هستند و در زیر پودها قرار می گیرند. در مقابل در بافت جاجیم چله ها نقش مهم تری دارند و به عنوان بخشی از طرح و نقش جاجیم دیده می شوند. چله های جاجیم معمولاً از جنس پشم رنگی هستند و به صورت افقی بر روی دستگاه بافندگی قرار می گیرند. نحوه قرارگیری و رنگ چله ها در جاجیم تأثیر زیادی بر زیبایی و جذابیت آن دارد.

تفاوت در ساختار

ساختار گلیم و جاجیم نیز با یکدیگر متفاوت است. گلیم دارای ساختاری یکپارچه و منسجم است. در این ساختار تار و پود به صورت متقاطع در هم تنیده شده و یک سطح صاف و یکدست را ایجاد می کنند. در مقابل جاجیم دارای ساختاری نواری است. در این ساختار نوارهای باریک به صورت جداگانه بافته شده و سپس به یکدیگر متصل می شوند. این تفاوت در ساختار باعث ایجاد تفاوت هایی در ظاهر و همچنین در کاربردهای این دو دست بافته می شود.

تفاوت اول ضخامت

ضخامت گلیم و جاجیم نیز با یکدیگر متفاوت است. به طور کلی گلیم ها از جاجیم ها ضخیم تر هستند. این تفاوت در ضخامت به دلیل نوع بافت و همچنین مواد اولیه مورد استفاده در آن ها است. گلیم ها به دلیل استفاده از پشم بیشتر و بافت متراکم تر ضخیم تر از جاجیم ها هستند. جاجیم ها به دلیل استفاده از نوارهای باریک و بافت ظریف تر نازک تر از گلیم ها هستند. این تفاوت در ضخامت باعث می شود که گلیم ها بیشتر به عنوان زیرانداز و جاجیم ها بیشتر به عنوان روانداز و رختخواب پیچ مورد استفاده قرار گیرند.

تفاوت در طرح و نقش گلیم و جاجیم

طرح و نقش گلیم و جاجیم از دیگر تفاوت های این دو دست بافته است. گلیم ها معمولاً دارای طرح های هندسی نقوش حیوانی و گیاهی و همچنین نمادهای باستانی هستند. این طرح ها به صورت ذهنی و با استفاده از خلاقیت بافنده ایجاد می شوند. در مقابل جاجیم ها معمولاً دارای طرح های راه راه چهارخانه و یا اشکال هندسی ساده هستند. این طرح ها به دلیل نوع بافت جاجیم محدودیت هایی دارند و نمی توان طرح های پیچیده تری را در آن ها ایجاد کرد. با این حال جاجیم ها نیز با تنوع رنگ و ترکیب بندی های زیبا می توانند بسیار جذاب و چشم نواز باشند.

تفاوت در قیمت

قیمت گلیم و جاجیم به عوامل مختلفی بستگی دارد. از جمله این عوامل می توان به کیفیت مواد اولیه نوع بافت طرح و نقش ابعاد و اندازه و همچنین شهرت و اعتبار بافنده اشاره کرد. به طور کلی گلیم های دستبافت با کیفیت بالا قیمت بالاتری نسبت به جاجیم های دستبافت دارند. با این حال جاجیم های نفیس و با ارزش نیز وجود دارند که قیمت آن ها می تواند با گلیم های گران قیمت برابری کند. برای خرید گلیم و جاجیم بهتر است به فروشگاه های معتبر و یا تولیدکنندگان مستقیم مراجعه کنید تا از کیفیت و اصالت محصول اطمینان حاصل کنید.

ابعاد جاجیم و گلیم

ابعاد گلیم و جاجیم نیز می تواند متفاوت باشد و بسته به کاربرد مورد نظر در اندازه های مختلف بافته می شوند. گلیم ها معمولاً در ابعاد بزرگتر بافته می شوند و می توانند به عنوان فرش در اتاق ها و سالن ها مورد استفاده قرار گیرند. رایج ترین ابعاد برای گلیم ها شامل یک در یک و نیم متر (ذرع و نیم) است. جاجیم ها معمولاً در ابعاد کوچکتر و به صورت نوارهای باریک بافته می شوند. این نوارها پس از اتمام بافت به یکدیگر متصل شده و جاجیم نهایی را تشکیل می دهند. ابعاد جاجیم ها معمولاً بین 20 تا 50 سانتی متر عرض و 8 تا 10 متر طول دارند.

اهمیت فرش گلیم و جاجیم در فرهنگ ایرانی

گلیم و جاجیم نه تنها به عنوان زیرانداز و روانداز بلکه به عنوان نمادی از فرهنگ و هنر ایرانی از اهمیت ویژه ای برخوردارند. این دست بافته ها با طرح و نقش های زیبا و رنگ های دلنشین بیانگر ذوق و سلیقه هنرمندان ایرانی هستند. گلیم و جاجیم در طول تاریخ همواره مورد توجه بوده و در بسیاری از مراسم ها و جشن ها مورد استفاده قرار می گرفته اند. امروزه نیز این دست بافته ها به عنوان یک هدیه ارزشمند و یا یک یادگاری از ایران به گردشگران و علاقه مندان به هنر عرضه می شوند. حفظ و ترویج هنر گلیم بافی و جاجیم بافی وظیفه همه ما است.

فرق جاجیم و گلیم در چیست؟

گلیم و جاجیم از نظر بافت ضخامت طرح و نقش و کاربرد تفاوت هایی دارند. گلیم یکپارچه بافته می شود و ضخیم تر است در حالی که جاجیم از نوارهای باریک بافته شده و نازک تر است.

جاجیم چیست؟

جاجیم نوعی دست بافته سنتی است که به صورت دورو و بدون پرز بافته می شود. معمولاً از پشم یا پنبه تهیه شده و به عنوان روانداز رختخواب پیچ و زیرانداز کاربرد دارد.

گلیم چیست؟

گلیم نوعی فرش بدون پرز است که از تار و پود بافته می شود. معمولاً از پشم یا پنبه تهیه شده و به عنوان زیرانداز دیوارپوش و تزئینات استفاده می شود.

مهمترین ویژگی های جاجیم کدامند؟

دورو بودن بدون پرز بودن بافت راه راه سبکی و قابلیت حمل آسان از مهم ترین ویژگی های جاجیم هستند.

کاربردهای رایج جاجیم چیست؟

از جاجیم به عنوان روانداز رختخواب پیچ زیرانداز روکرسی و همچنین در تهیه کیف کوسن و سایر وسایل تزئینی استفاده می شود.