بی ام و یا بی ام دبلیو؛ پورش یا پورشه؟ نام خودرو های آلمانی به فارسی چگونه تلفظ می شود؟
هر زبانی ویژگی ها و اجزای آوایی و نوشتاری خاص خود را دارد و برای مثال فارسی زبانان ممکن است لزوماً نام های خارجی را تلفظ یا بنویسند. بنابراین نام های خارجی در زبان مقصد در اینجا فارسی معمولاً تغییر می کنند و متفاوت نوشته یا خوانده می شوند.
برخی از نام ها نیز به دلیل فرهنگی اجتماعی و غیره در زبان تغییر می کنند. دلایل مثلاً در ایران نام خودروی آلمانی «مرسدس بنز» را «بنز» می گوییم در بسیاری از زبان های دیگر مانند فرانسوی به صورت اختصاری «مرسدس» می گویند.
برای اینکه موضوع خیلی ذهنی نباشد به مثال عینی تفاوت استفاده از نام خودروهای خارجی در فارسی ادامه می دهیم.
تفاوت های زبانی در نوشتار و گفتار
تفاوت زبان ها از نظر نوشتاری بستگی به تفاوت خط یا الفبای نوشتاری و دستور زبان دارد زیرا همه زبان ها لزوماً به یک خط نوشته نمی شوند و دستور زبان و نحو یکسانی ندارند. حتی زبان هایی که کم و بیش خط یکسانی دارند مانند عربی و فارسی یا انگلیسی و آلمانی هنوز تفاوت هایی دارند که به ویژه در ترجمه نام های خاص مشهود است.
مثلاً اسم ماشین فرانسوی «پژو» را اینطور فارسی می نویسیم ولی در عربی با الفبای خودشان «بیژو» می نویسند.
تمایز بین زبان ها از نظر آوایی نیز قابل توجیه است زیرا هر زبان لزوماً مخرج همه واج ها صداها یا لهجه های هجای زبان دیگر را ندارد. مثلاً اسم همان ماشین فرانسوی پژو را به فارسی تلفظ می کنیم که با تلفظ فرانسوی فرق دارد چون مخرج صدای «eu» که فرانسوی ها تلفظ می کنند در فارسی وجود ندارد. عرب زبانان نیز این نام را با اجزای آوایی زبان خود به گونه ای دیگر تلفظ می کنند زیرا مخرج دیگر واج های این واژه فرانسوی را ندارند.
به همین ترتیب نام خودروی آلمانی “فولکس واگن” را اغلب در فارسی “فولکس واگن” می نامند که با تلفظ آلمانی آن متفاوت است. این نام از ترکیب دو کلمه Volk (مردم) و Wagen (ماشین) و به معنای ماشین مردم است.
حالا مثلاً می توانید با خود بگویید که تلفظ فارسی نام خودروی ایتالیایی «فراری» در فارسی شبیه زبان ایتالیایی است زیرا مخرج تمام حروف آن را به فارسی داریم.
اما در واقع اینطور نیست. اولاً دو حرف «ر» پشت سر هم در زبان ایتالیایی با تشدید تلفظ می شود و ثانیاً جدا از مخرج تأکید بر هجاها نیز در دو زبان متفاوت است. در ایتالیایی اغلب روی قسمت ماقبل آخر (در اینجا روی حرف “a”) تاکید می کنند در حالی که در فارسی روی قسمت آخر کلمه تاکید می کنیم. بنابراین اگر نام خودروی «فراری» را به یک ایتالیایی به عنوان کلمه فارسی «فراری» (اما با منهای «ف») تلفظ کنید ممکن است منظور شما را متوجه نشود.
BMW یا BMW؟ که صحیح است
اساساً دانش زبان شناسی مبتنی بر ویژگی های پویایی زبان است و از این رو بحث درستی یا نادرستی به خصوص در مورد تلفظ نام های خارجی که بومی عرب نیستند وجود ندارد. مگر اینکه شخص یا گروهی بخواهد با این کلمه به گونه ای متفاوت از عرف پذیرفته شده در جامعه ارتباط برقرار کند که در این صورت ممکن است سوء تفاهم ها و نقض های مفهومی ایجاد شود.
واژه های اروپایی که در یکی دو قرن اخیر همراه با فناوری های جدید وارد فارسی شده اند در طول زمان تغییر کرده اند. برخی از آنها با اسامی قراردادی جایگزین شده اند مانند هواپیما ماشین هلیکوپتر و غیره. اما برخی واژه های دیگر به ویژه نام های خاص مانند نام خودروها دستخوش تغییرات دیگری شده اند.
در ابتدا واژه ها و اسامی خاص اروپایی بیشتر از فرانسوی و گاه آلمانی وارد ایران شد واژه ها و نام هایی مانند تلفن ماشین آسانسور بزرگراه ژنراتور دولوکس بی ام و و نام تمام ماه های سال و …
اما با فراگیر شدن زبان انگلیسی در دهه های اخیر در فارسی تلفظ و نگارش این واژه ها و نام های فرانسوی و آلمانی به سمت انگلیسی رفت. لوکس به لوکس برلین به برلین آگوست به آگوست ژوئن به ژوئن و مارک به برند تغییر یافت. این تغییرات حتی به فارسی هم سرایت کرده است چرا که واژه های بسیار رایج و محاوره ای فارسی مانند زمان قضاوت پرونده و لغو به ترتیب به زمان قضاوت پرونده و لغو در زبان جوانان تبدیل شده است.
به دلیل نفوذ انگلیسی عده ای در سال های اخیر اصرار بر تلفظ و نوشتن نام خودروی آلمانی BMW که قبلاً در فارسی “BMW” نامیده می شد به انگلیسی و به این ترتیب “BMW” نامیده می شود. اخیراً برخی مخالفت کرده اند و بازگشت به “BMW” را توصیه می کنند که به آلمانی نزدیک تر است.
به هر حال باید گفت که زبان فارسی نیز مانند هر زبان دیگری راه خود را طی می کند و اگرچه گویندگان و نویسندگان سعی در حفظ زیبایی و متمایز بودن این زبان دارند اما از سوی دیگر بحث بر سر تلفظ یا تلفظ وجود دارد. آلمانی «بی ام و» یا «بی ام و» به انگلیسی مثلاً «پورشه» مثل آلمانی ها یا «پورشه» مثل انگلیسی ها و فرانسوی ها چیزی نیست که تصادف کند و در نهایت فارسی زبانان برای جلوگیری از شکست مفهومی در بالا از آن زمانی که آنها یکی سفارشی کم و بیش ساده زیرا همیشه همینطور بوده است.