کود کامل NPK چیست و چه کاربرد هایی در کشاورزی دارد

کود کامل چیست ؟

همانطور که گفته شد کودهای کامل شامل سه ماده مغذی اصلی (نیتروژن ، فسفر و پتاسیم) می باشند. کودهای ناقص فقط یک یا دو ماده مغذی دارند. لازم به ذکر است که اکثر کودهای کامل حاوی مخلوطی از چندین کود شیمیایی مختلف هستند که تحت یک نام تجاری فروخته می شوند. بسیاری از آنها برای مصارف خاص مانند پرورش درختان مرکبات و سایر مصارف فرمول بندی شده اند.

فرمولهای مختلف کامل را می توان برای تغذیه هر نوع گیاه در هر شرایطی استفاده کرد. از آنها می توان برای چمن ، گیاهان خانه ، سبزیجات ، گل و درختان در هر نوع مخلوط خاک یا ظرف استفاده کرد. کودهای کامل معمولاً برای پخش ساده تر به شکل پلت یا گرانول هستند.

برای بسیاری از باغداران کیسه های سنگین محتوی کود ۲۰-۲۰-۲۰ راه حلی برای پرورش محصولات بهتر با بازدهی بیشتر است. البته تاثیرگذاری یک کود به نسبت های مناسب ازت (N) ، فسفر (P) و پتاسیم (K) بستگی دارد. اگرچه ، مالچ ، و سایر مواد آلی حاوی بسیاری از این مواد مغذی هستند ، اما هنوز هم ممکن است نواقصی وجود داشته باشد. میزان تغذیه تکمیلی مورد نیاز از طریق کود به شرایط خاک و نیاز گیاه بستگی دارد. در واقع کودها مکمل هایی برای حفظ سلامت و احیاء خاک هستند نه راه حلی برای تغذیه گیاهان.

بهتر است بدانید:

کود کامل یا NPK یکی از کودهای پرمصرف در کشاورزی است که دارای یکسری اعداد و ارغام است. در این سری از کودها شماره اول مربوط به مقدار نیتروژن ، شماره دوم نمایانگر محتوای فسفر و شماره سوم مقدار پتاسیم را نشان می دهد.

بنابراین کودی با نام ۱۰-۵-۵ از ۱۰ درصد نیتروژن و ۵ درصد فسفر و ۵ درصد پتاسیم تشکیل شده است. شایان ذکر است که مخلوط ۱۰-۱۰-۱۰ نیز به اندازه کود ۵-۱۰-۱۰ کامل است. تا زمانی که هیچ صفری بر روی برچسب نسبت مواد مغذی وجود نداشته باشد ، کود کامل محسوب می شود. کودهای تجاری اعم از مایع ، جامد یا گرانول ، مواد مغذی را بر روی برچسب خودشان درج می کنند که این مسئله می تواند نشان دهد شما گیاهان خودتان را با چه چیزی تغذیه می کنید.

همه چیز در رابطه با کود کامل یا NPK

اهمیت استفاده از کود کامل

گیاهان نسبت به سایر مواد مغذی به مقادیر بیشتری ازت ، فسفر و احتیاج دارند. این سه مورد اغلب به عنوان ریز مغذی های اصلی نامیده می شوند که در میان ۱۷ ماده مغذی ضروری برای حفظ بقاء گیاهان قرار دارند.

عناصر دیگر مانند آهن نیز برای زنده ماندن گیاهان بسیار مهم هستند  اما گیاهان به مقادیر بسیار کمتری به آنها احتیاج دارند. بعلاوه گیاهان مختلف نیازهای متفاوتی دارند. به عنوان مثال آزالیا نسبت به بسیاری از گیاهان دیگر به آهن بیشتری احتیاج دارد.

گیاهان تمام مواد مغذی مورد نیاز خود را به طور طبیعی از هوا و خاک به دست می آورند ، اما خاک به ویژه در چمنزارها و باغات پررونق از این عناصر تخلیه می شود. از آنجا که گیاهان همواره از N-P-K استفاده می کنند ، این مواد مغذی نیاز به دوباره پر کردن و به عبارتی جایگزینی دارند.

بهتر است بدانید:

هر یک از سه ماده مغذی موجود در N-P-K  عملکرد ویژه ای در گیاه  دارند. نیتروژن (N) باعث رشد شدید  برگ و افزایش رنگ سبز در گیاهان می شود. بدون وجود نیتروژن کافی ، رشد کند می شود و چمنزارها و گیاهان کم رنگ می شوند. البته وجود بیش از حد ازت نیز برای گیاهان گلدار و درختان میوه خطرناک است و باعث می شود آنها شکوفه ها و میوه های خود را از دست بدهند.

نیتروژن آزادانه در خاک حرکت می کند ، بنابراین آب حاصل از باران های سنگین یا آبیاری در فرآیندی به نام آبشویی ، نیتروژن را از بین می برد. کودهای کامل مواد مغذی مورد استفاده و از دست رفته را مجددا جایگزین می کنند تا چمن ها و باغ ها تغذیه شوند.

فسفر (P) انرژی را در رشد ریشه ها،  گل ها ، میوه ها و دانه ها متمرکز می کند ، در ضمن به گیاهان کمک می کند تا از سایر مواد مغذی به طور مؤثر استفاده کنند. کمبود فسفر ، ریشه ها را ضعیف می کند و مانع  گلدهی و میوه دادن درختان می شود.

پتاسیم (K) رشد کلی گیاه را تقویت کرده و به تنظیم ریشه و رشد رو به بالا کمک می کند و گیاهان را سالم و متعادل نگه می دارد. این امر بر همه جنبه های بهزیستی چمن و باغ ، از تحمل سرما و خشکی تا بیماری و مقاومت در برابر آفات تأثیر می گذارد.

مقدار و روش استفاده از کود کامل یا NPK

بطورکلی مقدار کود مورد نیاز به نوع گیاه و نیازهای آن محصول به عناصر مغذی بستگی دارد. البته قبل از مصرف کود باید مقدار عناصر موجود در خاک را با آنالیز خاک مشخص می شود. کودهای کامل با نسبت های مختلف را می توان در زمان های مختلف به کار برد. به عنوان مثال کود کامل NPK  که دارای مقدار فسفر بالا می باشند را می توان همراه با کشت استفاده نمود و یا کودهای حاوی مقدار نیتروژن بالا را باید در زمان های نیاز گیاهان به نیتروژن مصرف نمود. توجه داشته باشید که این کودها را نباید در زمان گلدهی درختان مصرف نمود.

محلول پاشی کود کامل را می توان در زمان تورم جوانه ها، مرحله فندقی شدن و مرحله بعد از برداشت انجام داد تا به تامین عناصر از دست رفته و ذخیره آنها جهت تغذیه در زمان خواب درخت و یا کشت بعدی کمک کند.

این کودها با توجه به نوع محصول می توانند به صورت پخش سطحی در زمان کشت برای محصولات زراعی ، به صورت محلول پاشی برای محصولات باغی و گل های آپارتمانی و همچنین  به صورت کود آبیاری در محصولات گلخانه ای و کشت های هیدروپونیک مورد استفاده قرار بگیرند

کود کامل یا NPK حاوی مواد مغذی ضروری برای تمامی گیاهان است یعنی همه گیاهان در چرخه رشد و نمو خود به عناصر موجود در کود کامل که عبارتند از ازت ، پتاسیم و فسفر نیاز دارند. در واقع NPK با تامین کردن این مواد غذائی در رشد گیاهان و درختان کمک شایانی خواهد کرد. توجه داشته باشید که معمولا کودهای کامل از مخلوط چند کود شیمیایی مختلف تشکیل شده اند که تحت یک نام تجاری به فروش می رسند.

یکی از پر مصرف ترین کودها در صنعت کشاورزی کود کامل NPK است، که از سه ماده مغذی و مورد نیاز گیاهان یعنی نیتروژن ، فسفر و پتاس تشکیل شده است. البته امکان تولید کودهایی که ناقص هستند و فقط از یک یا دو عنصر مغذی تشکیل شده اند هم وجود دارند. در واقع بسیاری از این مواد شیمیایی مغذی جهت مصارف مختلف و خاصی از جمله گیاهان ، درختان، مرکبات و … فرمول بندی شده اند. برای تغذیه هر نوع گیاه در هر شرایطی می توان از فرمول های مختلف کودهای کامل استفاده شود. کود NPK را می توان برای رشد و تقویت گل و گیاه های خانگی و آپارتمانی بکار برد.

تفاوت کود NPK با دیگر کودها

برای پرورش بهتر یا بازدهی بیشتر در زمین های کشاورزی، تاثیرگذاری یک کود به نسبت های مناسب ازت و فسفر و پتاسیم بستگی دارد. البته مالچ ، کمپوست ، ،  کود حیوانی و نیز دیگر مواد آلی حاوی این عناصر مغذی می باشند، اما ممکن است مقدار آنها به میزان تغذیه کامل و مورد نیاز گیاهان و شرایط خاک نباشد. در حالی که کود کامل به طور موثر عناصر ضروری مورد نیاز گیاهان را تامین می کند. کودها نقش مهمی در حفظ سلامتی و حاصلخیزی خاک دارند و صرفا جهت تغذیه گیاهان نمی باشند. کودهایی که فرمول آن ها فقط از یک یا دو عنصر اساسی تشکیل شده باشد را کود ناقص می نامند.

 

اهمیت کاربرد کود کامل

نیاز گیاهان و درختان به عناصر ازت ، فسفر و پتاسیم بیش از دیگر مواد مغذی است، زیرا این عناصر در میان ۱۷ ماده مغذی از ضروریات حفظ بقاء برای گیاهان بشمار می آیند. البته مواد دیگری از جمله آهن در زنده نگه داشتن گیاه نقش مهمی دارد اما گیاهان به مقدار کمتری به آن احتیاج دارند. هوا و خاک به طور طبیعی تغذیه گیاهان را تامین می کنند، اما خاک باغ ها یا چمنزارها به مرور زمان نسبت به این عناصر مغذی تخلیه می شوند و نیاز مبرم به جایگزینی دارند. استفاده از کود کامل به خصوص در زمین های آهکی که حاوی مقادری زیادی کربنات کلسیم هستند اهمیت دارد. مواد کربناته سبب کاهش قدرت جذب مواد غذائی توسط گیاهان می شود و عناصر موجود در کود NPK با کاهش غلظت آهک ، توان جذب گیاهان را افزایش می دهند.

بررسی عناصر موجود در کود کامل

کود کامل با نماد NPK شناخته می شود زیرا هر یک از این حروف ، نماد یکی از عناصر موجود در آن است. حرف N نماد ازت ، حرف P نماد فسفر و حرف K نماد پتاسیمی می باشد. هر یک عناصر مغذی مورد نیاز در کود ان پی کا عملکرد و نقش ویژه ای دارند ک ه در ادامه به آن می پردازیم.

ازت – N : عامل رشد و نمو سریع برگ ها و رنگ زیبای سبز در گیاهان شود. با کمبود این ماده مغذی به دلایلی از جمله شسته شدن خاک از طریق باران یا آبیاری، رشد برگ ها کند، و رنگ گیاهان و چمنزارها کم رنگ خواهد شد. البته مصرف بیش از اندازه ازت هم برای درختان میوه و دارای گل مضر است، یعنی امکان دارد که سبب ریختن شکوفه و میوه ها شود. این عنصر به تنهایی در کود های دیگری نظیر وجود دارد اما استفاده از کود کامل علاوه بر تامین نیتروژن ، عناصر ضروری دیگر را هم در اختیار گیاهان قرار می دهد. البته سبزی برگ درختان به عنصر آهن هم بستگی دارد که می توان آن را از طریق کودهایی مثل کلات آهن و هم تامین نمود.

فسفر – P : این عنصر مغذی نیز کمک می کند تا انرژی مورد نیاز گیاهان در ریشه، دانه، گل ها و میوه ها متمرکز شود. یعنی در روند تبدیل انرژی خورشید به انرژی شیمیایی نقش مهم و اساسی دارد. همچنین به گیاهان و درختان در استفاده موثر از دیگر مواد مغذی کمک می کند و مانع از ضعیف شدن ریشه یا سبب زیاد شدن شکوفه می گردد. به همین دلیل کودهای کامل بهترین تغذیه برای خاک و گیاهان هستند.

پتاسیم – K : پتاسیم از طریق گسترش شبکه ریشه ، نقش به سزایی در رشد و تقویت گیاه دارد و گیاهان را کاملا سالم و متعادل نگه می دارد. پتاسیم از باغ ها و چمنزارها را در مقابل سرما ، خشکی ، انواع بیماری ها و آفات محافظت می کند. این عنصر در تشکیل پروتئین در میوه کمک می کند و می تواند ایمنی گیاه را افزایش دهد.

نحوه استفاده از کود کامل NPK

مقدار و اندازه مصرف کودها به نوع گیاه و نیاز محصولات به مواد مغذی بستگی دارد. قبل از استفاده و مصرف کود NPK حتما مقدار عناصری که در خاک موجود می باشند را با آنالیز خاک مشخص کنید.
کودهای کامل قابلیت محلول شدن در آب را دارند و به همین دلیل بعضی کشاورزان با استفاده از روش آبیاری نیاز غذایی گیاه را تامین می کنند. محلول پاشی کودهای کامل ، بهتر است در موقع تورم جوانه ها، در مراحل فندقی شدن و بعد از برداشت انجام بگیرد، در این صورت می تواند به تامین عناصر مغذی که خاک از دست داده است کمک کند. همچنین برای ذخیره دوباره آن ها جهت تغذیه در زمان به خواب رفتن گیاهان و درختان و یا حتی کشت بعدی هم مفید است. البته در رابطه با دستگاه های متنوع کودپاش، به خاطر دانه بندی درشتی که کود ان پی کا دارد، چندان مفید نیستند.

کاربردهای دیگر کود NPK در سیستم آبیاری کشت های بدون خاک، که هیدروپونیک هم گفته می شود و جزء استفاده اصلی از کود کامل است، توجه داشته باشید که اندازه مشخصی از کود در مخزن های بزرگ و مخصوص این کار حل می شود، سپس به کمک لوله های آبیاری که موسوم به تیپ هستند در محدوده ریشه گیاهان آبیاری می شود.

 

نکاتی در رابطه با انتخاب کود کامل

توجه داشته باشید کودی که انتخاب می کنید از چه موادی تشکیل شده است. در موقع خرید کودهای دانه ای دقت کنید که محتویات کیسه ، ۳ عنصر شیمیایی اساسی که شامل ازت و فسفر و پتاسیم می باشد را به چه میزان در خود دارد.

اکثرا محوطه ها و چمنزارها از کودهایی که سهم زیادی از ازت و پتاسیم و فسفر دارند بهره می برند، در حالی که گیاهان و درختانی که در باغ ها رشد می کنند کمتر از وجود عناصر مهم بهره مند می شوند. برخی از گیاهان مانند حبوبات ، نیتروژن مورد نیاز را از هوا به دست می آورند، اما گیاهانی مانند غلات یا ذرت ، برای جذب نیتروژن ، به کودهای کشاورزی نیاز دارند.

بهتر است خاک زمین را آزمایش کنید تا نشخص شود برای شرایط رشد و زراعت بیشتر چه ترکیباتی و با چه مقداری مورد نیاز می باشد. در این باره مراکز تامین باغ و مزرعه یا جهاد کشاورزی می توانند کمک به سزایی در تجزیه و تحلیل خاک به کشاورزان داشته باشند. آنالیز خاک مشخص می کند که شما به چه اندازه باید از کود استفاده کنید.

با اندازه گیری دقیق مساحت مزرعه می توانید مقدار کود مورد نیاز را محاسبه نمایید. و بعد با ضرب پوند در واحد سطح که همان هکتار است، اندازه کودی که از تجزیه و تحلیل خاک تعیین کرده اید را استفاده کنید. با توجه به مراحل بیان شده ، به راحتی می توانید هدف خود را شناخته و کود مورد نیاز را برای رشد و تقویت درختان و گیاهان انتخاب نمایید.

زمان مناسب استفاده از کود NPK

در برخی موارد ممکن است که کوددهی از طریق خاک امکان نداشته باشد، در این صورت برای بهینه سازی مصرف کود و جلوگیری از آلودگی های آب هایی زیرزمینی بهترین پیشنهاد ، محلول پاشی برگ ها است. برای گیاهان گل دار زمان کود دهی بهتر است قبل از آغاز گل دهی گیاه صورت بگیرد، اما چنانچه فاقد گل و شکوفه باشند ، کوددهی در تمامی مراحل رشد قابل انجام است. کود کامل یا NPK با نسبت های متفاوت را در زمان های مختلف باید به کار برد. به عنوان نمونه کود NPK به دلیل دارا بودن فسفر بالا بهتر است همراه با کشت استفاده شود، یا کودهایی که نیتروژن قابل توجهی دارند باید در زمان هایی که گیاه به این ماده غذایی یعنی نیتروژن نیاز داشته باشد مصرف شود. ولی این کودها را نباید در زمان گل دهی درختان استفاده نمود.