چگونگی تغییر و تحول واژگان در زبان فارسی

زبانی از دریچه علم ؛

فرهنگ و جامعه خبرگزاری آنا ؛ سعید تگدیری (استاد زبان و ادبیات فارسی): روند واژگان مسیری که یک کلمه در طول تاریخ طی کرده است و استفاده عمومی از آن در همه زمان ها بسیار جالب است. کلمات و عبارات بومی و اصلی به هر زبانی نه تنها بخشی از فرهنگ و تاریخ اجتماعی کشور هستند بلکه در یک مفهوم گسترده تر معمولاً می تواند شامل فرهنگ و تاریخ کل ملت باشد.

زبان و ادبیات فارسی فرمول ثبت شده ای برای واژگان ترکیب اصطلاحات ضرب المثل ها و ریشه های زبانی دارند و امروزه رشته زبان شناسی وظیفه دارد تا جنبه های مختلف زبان را برای ما برای تهیه ترکیبات آن توضیح دهد. نتایج این تحقیق می تواند برای انسان شناسان فیلسوفان روانشناسان اجتماعی و جامعه شناسان مفید و شگفت انگیز باشد.

فارسی در طول زندگی خود تحولات واژگانی را تجربه کرده است و در آینده این تغییرات ادامه خواهد یافت.

با توجه به تجربیات تاریخی تغییرات واژگان در زبان و ادبیات فارسی را می توان به چند دسته تقسیم کرد.

1. دسته کلماتی که معنای قدیمی خود را با گذشت زمان حفظ کرده اند یک یا چند معانی جدید را در دنیای مدرن امروز به خود اختصاص داده اند:

به عنوان مثال کلمه “دکمه” به طور کلی ابزاری را ذکر می کند که اغلب در لباس های مختلف استفاده می شود اما به معنای جدید آن یک کلید یا ابزاری است که اغلب در دستگاه های دیجیتال استفاده می شود. به همین ترتیب کلمه “کلید” به معنای سالم خود وسیله ای برای باز کردن قفل است و از نظر جدید دکمه دکمه ای را در دستگاه های مختلف نامیده می شود.

کلمه “آهنگ” در قدیمی به معنای قصد انجام کار (آهنگ سفر) است اما به معنای مدرن از آن استفاده می شود که همان موسیقی یا ملودی باشد.

“خط” به معنای کلی نوشتن یا خطوط روی کاغذ نامیده می شود در حالی که دنیای دیجیتال پیشرفت می کند به معنای “مسیر ارتباطی” است: (خط تلفن و خط اینترنت).

سپر وسیله ای است که توسط افراد در جنگ مورد استفاده قرار می گیرد اما امروز نام این قطعه است که می تواند ماشین را از آسیب شدید بدن محافظت کند.

به معنای مشهور خود “چتر” ابزاری برای محافظت از باران برف آفتاب و غیره است که در ادبیات مدرن همچنین به معنای “پشتیبانی یا شبکه سیستمی” است: چتر امنیتی چتر اقتصادی و غیره.

2. یک چیز کلی که معنای قدیمی خود را کاملاً از دست داده و امروزه به معنای جدید مورد استفاده قرار می گیرد. بعضی اوقات با توجه به شعر باستان فارسی و ادبیات کلاسیک ایرانی لازم است با مراجعه به فرهنگ های فرهنگ لغت معنای قدیمی این کلمات را پیدا کنیم تا بتوانیم درک منطقی از متون فارسی داشته باشیم.

به عنوان مثال کلمه “سیم” یک بار به معنای سکه نقره بود اما اکنون معادله برابر با “کابل” است: (اصلی موضوع آنتن).

کلمه “طنز” در قدیم معانی بسیاری داشته است. به عنوان مثال در سده های گذشته مورد استفاده قرار گرفته است که به معنی “PUS” است. این مفهوم در ادبیات ایران باستان به خوبی شناخته شده است و بسیاری از نویسندگان و شاعران فارسی در آثار خود به این معنی اشاره کرده اند. به عنوان مثال برای قیمت چند سیاه به قیمت من یک کاغذ درست کردم تا حمام بدهم تا ما را در حمام بیشتر کند تا “طنز” را باز کند …

یا معنای دیگر “بی ادب” و “بی ادب” است:

جهان نام شاهوی بود // یک شوخی و مخرب (فردوویس) بود

امروز این معنی متداول نیست و حتی از نظر عمومی اگر آنها به کسی بگویند که “چنین شخصی شوخی است” (به معنی شوخی) این یک خوب یا تعریف محسوب می شود. با این حال همین کلمه هزار سال پیش یک باند است.

حتی با توجه به اشعار و نوشته های فارسی از شوخی ها در معانی دیگر استفاده می شود مانند افسانه ها دزد و راهزن دلربا لوند و غیره:

Fagen Cayenne Lulian Sweet City City // صبر و شکیبایی به ترکهای خوان یاگما (هافز)

به قول قدیمی “آچار” به معنای انواع بزرگسالان ادویه جات ترشی جات یا ترشی این میوه ها و جوهر ساخته شده از آب لیمو یا سرکه است.

صرف نظر از بالها عزیز // برگاموت و نارنجی و نارنجی (نظامی گنجوی)

اما امروز کلمه آچار به معنای ابزاری است که برای باز کردن و بستن پیچ ها استفاده می شود و از معنای قدیمی آن دور است.

“وزیر” به معنی در قرن های گذشته نویسنده و کتاب مقدس است. مفهوم پنهان موجود در کلمه “دبیرخانه” امروز (جایی که نامه ها خوانده می شوند یا نوشته می شوند ارسال می شوند یا ارسال می شوند). کلمه “معلم” اکنون جایگزین شده است: (دبیر فارسی دبیر شیمیایی).

3. چند معانی در ادبیات جدید که برخی از معانی آنها گسترده بوده است:

“رنگ” در گذشته دور به معنای افراد ریاکارانه و دو طرفه یا مراجعه به چهره و وضعیت عاطفی افراد است:

بگویم که من نگران نیستم // رنگ FASAD از ضمیر (سعدی)

علاوه بر مفهوم معروف “آب” نیز به معنای “افتخار” است. حمید موسادغ شاید با توجه به این معنای قدیمی این شعر زیبا است:

من آب را به جو می رسانم // با اعتبار چه کاری باید انجام دهم؟

به طور کلی آنچه امروز می بینیم تغییر معنی واژگان از شکل قدیمی آن به معادله مدرن آن است. فرایندی که در سالهای آینده انجام شده و با پیشرفت دنیای دیجیتال فراگیر تر خواهد شد. کلمات مانند (= کاغذ) امروزه برای یک صفحه یا شبکه استفاده شده (= چیزی توری شکل) به معنای خاص خود (= بیان رایانه) استفاده می شود. نسخه (= هر نوع نوشتن یا سند / نسخه) در حس جدید فناوری امروز رایج است: (نسخه جدید بروزرسانی) البته نمونه های بسیاری از این.

این تحولات واژگانی نشان می دهد که زبان و ادبیات فارسی بسیار پویا و به سمت بالا هستند و در صورت لزوم جامعه مدرن می تواند کلمات واقعی و عقب را در فرهنگ این کشور انتخاب کند.