چرا ارتش شاه به انقلاب پیوست؟

به گفته یومیر پایگاه داده اندیشه و فرهنگ نوشت: “انقلابهایی هنگامی رخ می دهد که توانایی سرکوب دولت کاهش یابد و قادر به سرکوب اعتراضات نباشد. در مورد ایران شاه از تمام قدرت ارتش برای سرکوب استفاده نکرد.” کاملاً شکسته نشد و قبل از پیروزی انقلاب سرکوب نشد. “

طبق داستان این رویداد 1 انقلاب در 7 فوریه با اعلام بی طرفی ارتش پیروز شد. در روزهای قبل از این حادثه حمایت از جسد ارتش از آیت الله خمینی و عدم پیروی از دستورات بختیار به انقلابیون امیدوار بود و نگران هواداران سلطنتی بود. اهمیت این امر به این دلیل بود که تمام پایگاه های سیاسی و اجتماعی در رژیم پهلوی فروپاشیده بود و از زمان سقوط سال 2008 ارتش تنها عاملی بود که مانع از فروپاشی دولت پهلوی شد.

چرا ارتش ستون اصلی رژیم پهلوی بود؟

سازمان نظامی یکی از مهمترین مؤلفه های دولت پهلوی بود. رژیم پهلوی ظهور و پیشرفت خود را مدیون شلیک نظامی به دنبال آن بود که در سال 6 ارتش توسط ارتش در سال 6 انجام شد. ارتش در سال 2007 علیه موسادغ داد و ستد کرد و محمد رضا پهلوی را به سلطنت برگرداند. در اواسط دهه 1980 دوره دو ساله سلطنت شاه به آخرین روزهای خود رسید و همانطور که وقایع انقلاب نشان داد بقای و بقای هر یک از آنها مستقیماً با دوام بود.

از آخرین روزهای سلطنت خود شاه سعی کرد برنامه های جدی خود را برای گسترش نیروهای مسلح ایران انجام دهد و سعی کرد ایران را به یک ابرقدرت نظامی در منطقه تبدیل کند. این روند پس از عقب نشینی نیروهای انگلیس از خلیج فارس در سال 6 تشدید شد. نیروهای مسلح قدرت خرید هر تجهیزات مورد نظر خود را داشتند. اگرچه بیشتر سلاح های خریداری شده به صورت حضوری انتخاب می شدند تنها مانع خرید تجهیزات نظامی یافتن کشوری بود که بتواند تجهیزات لازم را ارائه دهد و آنها را به ایران بفروشد.

سازمان نظامی ایران از نیروهای زمینی امپریال نیروی دریایی امپریال نیروی هوایی امپریال ایران ژاندارمری پلیس و گارد امپریال تشکیل شده بود. ژاندارمری در ابتدا هنگامی که رضا شاه آن را تأسیس کرد خدمت می کرد. با این حال در سالهای آخر رژیم پهلوی وظایف آن گسترش یافت و وظیفه پلیس شهر نیز انجام شد. گارد امپریال که بسیار مرموز و راز بود از واحدهای فرماندهی مسئول حمایت از شاه و سایر اعضای خانواده سلطنتی تشکیل شده بود.

شلیک نظامی توسط محمد رضا پهلوی را تهدید کرد؟

براساس گزارشی که در سال 2 منتشر شده است ارتش نیروی دریایی و دفاع هوایی 6000 سرباز و 6000 سرباز محفوظ خدمت کرده اند. هزاران سرباز نیز در نگهبان امپریال پلیس و ژاندارمری خدمت کردند. بنابراین نیروهای مسلح ایران یکی از بزرگترین سازمان های نظامی جهان بودند. مقامات نظامی مزایا و امتیازات ویژه ای داشتند که معمولاً به سایر مقامات داده نمی شد. برخی از امتیازات خاص مقامات نظامی خانه مناسب تحویل خدمتگزاران آزاد (معمولاً خادمان از سربازانی که مدرک دیپلم ندارند) کلوپ های اختصاصی اجتماعی و ورزشی و فروشگاه های ویژه ای که کالاهای خود را با قیمت ارزان می دهند انتخاب می شدند. بشر با توجه به نظارت مستقیم شاه بر نیروهای مسلح و همچنین مزایای مقامات نظامی از شیوه زندگی مرفه و راحت مقامات نظامی وضعیت اجتماعی بسیار بالایی در جامعه داشتند. بنابراین شاه با احتمال کودتای نظامی که منجر به کمبود قدرت وی شد روبرو نبود.

پادشاه اقتدار مطلق در ارتش داشت. همه فرماندهان ارتش به طور جداگانه به او گزارش دادند و شاه جلسات هفتگی منظم با اعلیحضرت داشت. استراتژی گسترده نظامی شاه نیز توسط خود شاه طراحی شده است. شورای امنیت ملی متشکل از نخست وزیر وزیر امور خارجه رئیس ساواک رئیس دفتر اطلاعات نظامی مدیر وزارت امور شخصی نظامی وزیر کشور و رئیس کارمندان مشترک بخش دیگری را تشکیل داد از ساختار نیروهای مسلح او می داد. با این حال هیچ دلیلی وجود ندارد که شورای امنیت ملی به طور منظم ملاقات کند یا اینکه وظایف و وظایف آن از اهمیت ویژه ای برای دولت یا ارتش ایران برخوردار بوده است. فقط اندکی قبل از فروپاشی رژیم پهلوی بود که شورای امنیت ملی نقش مهمی در شفاف سازی و حذف برخی از سؤالات داشت. بعداً مشخص شد که بسیاری از فرماندهان ارشد نیروهای مسلح از خصومت و خصومت شدید نسبت به یکدیگر برخوردار بودند و شاه عمداً آنها را در رقیب قرار داد تا احتمال کودتا را به حداقل برساند.

ژنرال اویسی فرمانده نیروهای زمینی و غرباشی فرمانده ژاندارمری دو نمونه از فرماندهانی بودند که خصمانه و خصمانه بودند. البته انقلابیون نتوانستند با تعدادی از سلاح های تنهایی با چنین ارتش مجهز به جنگ بپردازند. بنابراین بزرگترین چالشی که انقلابیون با آن روبرو هستند نحوه غلبه بر ارتش بود.

چرا نتوانست دولت پهلوی را نجات دهد؟

تداوم دولت به سه عامل بستگی دارد: مشروعیت کارآیی و قدرت نظامی. دولت پهلوی دارای کارآیی نسبی بود اما عدم مشروعیت باعث کارآیی نسبی آن شد و در آخرین سال دولت این تنها نیروی نظامی بود که مانع از سقوط دولت شد. ارتش شاه برای جنگ خارجی طراحی شده بود نه ظلم و ستم داخلی اما با ظهور اعتراضات چاره ای جز ورود به ارتش وجود نداشت.

حامیان دولت پهلوی به دلیل هزینه بالای تجهیزات و نوسازی ارتش به این امید که ارتش بتواند روشی مناسب و مناسب را برای حرکت رو به رشد انقلاب ایجاد کند و از سقوط سیستم سلطنتی جلوگیری کند قوی بودند. اما شاه خود هیچ امیدی نداشت و در واقع در طول انقلاب با نظرات کسانی که معتقد بودند ارتش می تواند دوباره سلطنت پادشاه را به ارمغان بیاورد مخالفت کرد. بنابراین وی به رئیس ارتش خود دستور داد كه مراقب عمل احمقانه نباشد. در حقیقت شاه بارها اصرار داشت که نمی خواست سلطنت خود را بر روی خون بسازد. شاید او در هر صورت می دانست که سربازان ارتش احتمالاً از شلیک هموطنان خود و کشتن آنها امتناع می ورزند.

بسیاری از جامعه شناسان انقلابی از جمله چارلز تلی معتقدند که در یک انقلاب سیاسی اگر انقلابیون گروهی از نیروهای مسلح و نقاط قوت مستقر در ساختار سیاسی را به خود جلب نکنند هیچ انقلابی نخواهد بود. دولت ها قدرتمندتر از آن هستند که معترضین می توانند با دست خالی واژگون شوند. بنابراین پیروزی برای هر انقلابی نیاز به سقوط نیروهای دولتی دارد و آنها را در گفتمان معترضین جذب می کند. اگر نیروهای قدرت از جمله نیروهای مسلح و سیاستمداران این ایده را داشته باشند که پس از واژگون شدن دولت مجازات یا انتظار می شوند آخرین گلوله های خود را شلیک می کنند و از پیروزی معترضین جلوگیری می کنند. اما اگر انقلابیون بتوانند آنها را پیش ببرد دولت از درون پاشیده می شود.

ارتش شاه چگونه در انقلاب شرکت کرد؟

انقلابیون امسال این موضوع را به خوبی می دانستند و در شعارهای خود منعکس می شدند. در آغاز انقلاب مردم در تظاهرات خود شعار علیه ارتش فریاد زدند. مانند این شعار: “ارتش یک جنایتکار/ مزدور استعمار است.” پس از گسترش حرکات اعتراضی خیابانی شعارها تمایل به حمایت از اعضای ارتش و درخواست آن برای پیوستن به مردم دارند: “ای سرباز فراریس / شما این بار / ارتش یزیدی / به آفرینش آزاد”.

گروه هایی نیز آواز می خوانند: “ارتش برادر نیست.” اما آیت الله خمینی هر بار در اظهارات خود اصرار داشت که ارتش را استخدام کند. مردم همچنین همان سؤال را خواندند: “طبق گفته خمینی/ ارتش برادر ما”.
آیت الله خمینی حتی در حمایت از ارتش دریغ نکرد. به عنوان مثال این احکام به ارتش در ماه سپتامبر گفت: “استیگ کافی است تا به ملت محبوب پیوند بخورد و فرزندان و برادران خود را به خاطر روح یک خانواده غارت نکند.”

با توجه به نهاد مذهبی ارتش و مسیر انقلابی برای جذب نیروهای مسلح و ترغیب آنها به مقاومت در برابر انقلاب ارتش هر روز برخاست.

سرگرد غرباشی در خاطرات خود به اعتقاد مذهبی به ارتش ارتش اشاره کرد و می گوید: “مشکل این است که آنها در نیروهای مسلح از طریق دین به وجود آمده اند. نیروهای مسلح ما که همه خوب شیعه بودند مسلمان بودند و اعتقاد داشتند. پدر مادران آنها معتقد بودند که من می خواهم با آنها در دهکده آخوند صحبت کنم.

آخرین ضربه ؛ ارتش

هنگامی که بختیار نخست وزیر شد فقط افسران بالا و بالا و گروهی از سربازان که روحیه بسیار کمتری در ارتش داشتند باقی ماندند. ژنرال اویسی فرمانده گارد امپریالیستی و حاکم نظامی تهران از سمت خود عقب نشینی کرد و کشور را ترک کرد و ایمان عمومی مردم را به ناامیدی و ناامیدی از ارتش تقویت کرد.

هنگامی که بختیار از فرماندهان ارتش خواست تا پس از بازگشت آیت الله خمینی به کشور وی را سرکوب کنند هیچ کس از درخواست وی پیروی نکرد. حتی ربیئی که مشتاق ترین حامی کودتای ارتش و مشت آهنین بود اعلام کرد که قادر به انجام این کار نیست. حبیب الله آخرین فرمانده نیروی دریایی امپریالیستی در ماه فوریه گفت: “در جلسه اول نخست وزیر دستور داد كه اقامتگاه آیت الله خمینی در صورتی كه بتواند اقامت داشته باشد بمباران می شود.” رابی گفت که این نمی تواند به این دلیل باشد که او نمی تواند سفارش دهد و هیچ کس دستورات خود را اجرا نکرد. ربی عذرخواهی کرد و گفت افرادی در اطراف خانه های مردم وجود دارند. اما خانه های مردم در آنجا نبودند بله مردم در این شرایط مهم نبودند. نکته این بود که چنین نظمی نمی تواند بدهد.

حبیب الله در بخش دیگری می گوید: “وقتی شاه هنوز در ایران بود خلبانان برای ما نوشتند که اگر ما در یک جنگ میهن پرستانه شرکت کنیم با افتخار می جنگیم. اطاعت نکنید
سرانجام عدم اطاعت ارتش از دستورات دولت امپراتوری برای فروپاشی رژیم پهلوی و پیروزی انقلاب.

*بازتولید سایر محتوای رسانه ای در ISNA تأیید محتوای آن نیست و فقط برای توجه مخاطب است.

پایان پیام