پارکینسون چیست؟
پارکینسون (Parkinson) یک اختلال عصبی پیش‌رونده است. این بیماری سیستم عصبی (Nervous system) و قسمت‌هایی از بدن که توسط اعصاب کنترل می‌شوند را تحت‌تاثیر قرار می‌دهد. علائم این بیماری به‌آرامی شروع می‌شوند؛ اما به‌مرور زمان و با پیشرفت بیماری بدتر می‌شوند. این اختلال درمان قطعی نداشته و با مصرف دارو می‌توان تا حدی علائم آن را کنترل کرد. در ادامه این مقاله به بررسی علت این بیماری، علائم و روش‌های کنترل آن می‌پردازیم.
علت بیماری پارکینسون
در این بیماری، نورون‌های (Neurons) جسم سیاه (Substantia nigra) که مسئول تولید دوپامین تولید هستند، به‌تدریج از بین می‌روند. هنگامی که سطح دوپامین در مغز کاهش پیدا می‌کند، علائم این اختلال ظاهر می‌شوند. با این حال، علت اصلی این بیماری هنوز ناشناخته است. دانشمندان حدس می‌زنند که مولفه‌های مختلفی از جمله، ژنتیک، ویروس‌ها و عوامل محیطی در بروز این بیماری نقش دارند. برخی از علت‌های شناسایی شده برای بروز این اختلال عصبی عبارت‌اند از:
- ژن‌ها: محققان تغییرات ژنتیکی خاصی را شناسایی کرده‌اند که می‌تواند باعث ایجاد این بیماری شوند.
- محرک‌های زیست محیطی: قرار گرفتن در معرض سموم یا آلودگی‌های محیطی مانند گردوغبار منگنز، دود ناشی از جوشکاری و برخی آفت‌کش‌ها، می‌تواند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهد.
- وجود اجسام لویی (Lewy bodies) در مغز: لویی، توده‌هایی هستند که از تجمع غیر طبیعی پروتئین آلفا سینوکلئین (alpha-synuclein) در سلول‌های مغز به وجود می‌آیند. محققان احتمال می‌دهند، تجمع اجسام لویی در مغز، یکی از دلایل بروز این بیماری است.
ریسک فاکتور‌های اختلال پارکینسون
برخی عوامل می‌توانند احتمال ابتلا به این بیماری را افزایش دهند که عبارت‌اند از:
- جنسیت: مردان ۱.۵ برابر بیشتر از زنان به این بیماری مبتلا می‌شوند.
- سابقۀ خانوادگی: تحقیقات نشان داده‌اند، افرادی که اعضای درجۀ اول خانواده‌شان به این بیماری مبتلا هستند، بیشتر از سایر گروه‌ها در معرض خطر هستند.
- نژاد: شیوع این بیماری در افراد سفیدپوست بیشتر از دیگر نژاد‌ها است.
- سن: این عارضه معمولاً در سن ۵۰ الی ۶۰ سالگی ظاهر می‌شود.
علائم بیماری پارکینسون
- علائم این بیماری به ۲ طبقۀ علائم اولیه و ثانویه تقسیم می‌شوند. علائم اولیه پیش از ظهور مشکلات حرکاتی بروز می‌کنند و عبارت‌اند از:
- کاهش توانایی بویایی (Anosmia)
- یبوست (بسیاری از بیماران به‌دلیل کُندی دستگاه گوارش، دچار یبوست می‌شوند)
- تغییر دست‌خط فرد (ریز و به هم ریخته شدن دست‌خط)
- کاهش حجم صدا و تغییر آن
- خمیده شدن پشت فرد.
پس از مدتی، علائم حرکتی بیماران نیز ظاهر می‌شوند که عبارت‌اند از:
- لرزش دست و بدن، به‌صورت ریتمیک و هنگام استراحت
- حرکات آهسته (Bradykinesia)
- سفت شدن بازوها، پا‌ها و بالا تنه
- مشکل در تعادل، تلو تلو خوردن و حتی زمین خوردن.
- در این مرحله اگر بیماری کنترل نشود، علائم ثانویه ظاهر می‌شوند که عبارت‌اند از:
- خنثی بودن چهرۀ فرد، به‌طوری که نمی‌توان احساسات شخص را حدس زد
- متوقف شدن ناگهانی هنگام راه رفتن، به‌طوری تصور می‌شود پا‌های فرد روی زمین یخ زده‌اند
- کاهش شدید حجم صدا، به‌طوری که تصور می‌شود فرد در حال خفه شدن است
- از دست دادن حرکات خودکار، از جمله پلک زدن و لبخند زدن.
- سایر علائمی که ممکن است در این بیماران بروز پیدا کند، عبارت‌اند از:
- اختلال در خواب
- افسردگی و اضطراب
- مشکل در حافظه و توجه
- توهم.
در صورتی که هر یک از علائم بالا را دارید، توصیه می‌کنیم برای تشخیص دقیق به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید. هم‌چنین، بهتر است برای بهبود مشکلات حرکتی، یک دکتر ارتوپد در تیم درمان شما وجود داشته باشد.
تشخیص اختلال پارکینسون
هیچ آزمایش خاصی برای تشخیص این بیماری وجود نداشته و پزشک بر اساس معاینات و بررسی علائم، بیماری را تشخیص می‌دهد. برای تشخیص بهتر، پزشک ممکن است از سی‌تی اسکن (CAT scan)، ام‌آرآی (MRI) یا اسکن انتقال‌دهنده دوپامین (DAT) نیز استفاده کند.
درمان بیماری پارکینسون
همان‌طور که در ابتدای مقاله اشاره کردیم، این بیماری به‌طور کامل درمان نمی‌شود؛ اما پزشکان از مجموعه روش‌هایی برای کنترل آن استفاده می‌کنند. درمان‌های ترکیبی این اختلال عبارت‌اند از:
۱. دارو‌ها
- پزشکان برای بهبود علائم بیماران ممکن است دارو‌های زیر را برای فرد تجویز کنند:
- لوودوپا (Levodopa): این دارو اغلب با داروی کاربی‌دوپا (Carbidopa) تجویز شده و رایج‌ترین درمان این اختلال است.
- آگونیست‌های دوپامین (Dopamine agonists): هنگامی که لوودوپا برای یک بیمار موثر نباشد، پزشک از آگونیست‌های دوپامین، مانند بروموکریپتین (Bromocriptine)، پرامیپکسول (Pramipexole) و روپینیرول (Ropinirole) برای درمان استفاده می‌کند.
- آنتی‌کولینرژیک‌ها (Anticholinergics): بنزتروپین (Benztropine) و تری‌هگزی‌فنیدیل (Trihexyphenidyl) از جمله آنتی‌کولینرژیک‌هایی هستند که برای درمان این بیماری تجویز می‌شوند.
- آمانتادین (Symmetrel)
- مهارکننده‌های COMT: انتاکاپون (Entacapone) و تولکاپون (Tolcapone) از جمله مهارکننده‌های COMT هستند که برای بیماران تجویز می‌شوند. تولکاپون می‌تواند باعث آسیب به کبد شود و معمولاً برای افرادی تجویز می‌شود که به سایر درمان‌ها پاسخ نمی‌دهند.
- مهارکننده‌های MAO-B: سلژیلین (Selegiline) و رازاگیلین (Rasagiline) نمونه‌ای از مهارکننده‌های MAO-B هستند.
۲. تغییر سبک زندگی
استراحت کافی، تغییر رژیم غذایی، افزایش فعالیت بدنی و ورزش می‌تواند به کنترل این اختلال کمک کند. خوردن غذا‌های سرشار از آنتی‌اکسیدان و امگا ۳ نیز به این بیماران توصیه می‌شود. هم‌چنین، کاردرمانی و فیزیوتراپی نیز می‌تواند به بهبود وضعیت این بیماران کمک کند.
۳. جراحی
اگر افراد مبتلا به پارکینسون با دارو و تغییر سبک زندگی بهبود پیدا نکنند، پزشک به آن‌ها مداخله با جراحی را توصیه می‌کند. روش‌های جراحی برای درمان این اختلال عبارت‌اند از:
- تحریک عمیق مغز (DBS): در این روش جراحان الکترود‌هایی را در قسمت‌های خاصی از مغز می‌کارند. پس از جراحی، یک ژنراتور متصل به الکترودها، پالس‌هایی را برای کاهش علائم به مغز این افراد ارسال می‌کند.
- درمان با پمپ (Pump-delivered therapy): در این روش یک پمپ در نزدیکی رودۀ کوچک قرار می‌گیرد. پس از آن، دارو‌های لوودوپا و کاربی‌دوپا به‌صورت ژل در این پمپ تزریق شده و سپس به روده کوچک منتقل می‌شوند. این روش باعث می‌شود که قرص‌های مصرفی بیمار تا حد زیادی کاهش پیدا کنند.
جمع‌بندی
پارکینسون یک بیماری پیش‌رونده بوده و علائم آن در طول زمان بدتر می‌شود. اغلب پزشکان با استفاده از معیار هوهن (Hoehn) و یهر (Yahr) این بیماری را به ۵ مرحله تقسیم می‌کنند. اگر این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، کنترل و درمان آن راحت‌تر خواهد بود. بدین‌ترتیب، توصیه می‌کنیم نسبت به علائم اولیه این بیماری هوشیار باشید و در صورت نیاز به دکتر مغز و اعصاب مراجعه کنید