علت ماشین گرفتگی چیست؟

بیماری حرکت یا ماشین گرفتگی تجربه ای ناخوشایند است که می تواند لذت سفر را از بین ببرد. این عارضه که با نام های دیگری مانند دریازدگی یا هواپیمازدگی نیز شناخته می شود زمانی رخ می دهد که بین حواس مختلف بدن به ویژه بین چشم ها و گوش داخلی ناهماهنگی ایجاد شود. مغز که مسئول پردازش اطلاعات حسی است در این شرایط دچار سردرگمی شده و واکنش هایی مانند تهوع سرگیجه و تعریق را به دنبال دارد. اگر شما هم جزو افرادی هستید که با این مشکل دست و پنجه نرم می کنید نگران نباشید. در این مقاله به بررسی دقیق علل علائم روش های پیشگیری و درمان ماشین گرفتگی می پردازیم تا بتوانید سفری آسوده تر و لذت بخش تر را تجربه کنید.

ماشین گرفتگی چیست

ماشین گرفتگی یا بیماری حرکت (Motion Sickness) یک اختلال فیزیولوژیکی است که در اثر ناهماهنگی بین اطلاعات حسی دریافت شده توسط مغز ایجاد می شود. به عبارت ساده تر زمانی که چشم ها و گوش داخلی اطلاعات متفاوتی را به مغز ارسال می کنند این عضو نمی تواند این اطلاعات را به درستی پردازش کند و در نتیجه علائم ماشین گرفتگی ظاهر می شوند. برای مثال در هنگام سفر با ماشین چشم ها ممکن است ثابت بودن داخل خودرو را ببینند در حالی که گوش داخلی حرکت و تکان های خودرو را حس می کند. این تضاد اطلاعاتی باعث سردرگمی مغز شده و منجر به بروز علائمی مانند تهوع سرگیجه استفراغ و تعریق می شود. ماشین گرفتگی می تواند در هر نوع وسیله نقلیه ای رخ دهد از جمله خودرو هواپیما کشتی و حتی در شهربازی ها.

علت اصلی ماشین گرفتگی

علت اصلی ماشین گرفتگی همان طور که گفته شد ناهماهنگی بین اطلاعات حسی است که از طریق چشم ها گوش داخلی و سایر قسمت های بدن به مغز ارسال می شود. گوش داخلی نقش مهمی در حفظ تعادل بدن دارد و اطلاعات مربوط به حرکت چرخش و شتاب را به مغز منتقل می کند. چشم ها نیز اطلاعات بصری را به مغز ارسال می کنند. هنگامی که این دو نوع اطلاعات با یکدیگر مطابقت نداشته باشند مغز دچار سردرگمی شده و واکنش نشان می دهد. این واکنش معمولاً به صورت تهوع سرگیجه و سایر علائم ماشین گرفتگی ظاهر می شود. عوامل دیگری مانند ژنتیک سن جنسیت و شرایط روحی و روانی نیز می توانند در بروز ماشین گرفتگی نقش داشته باشند.

نقش گوش ها در بروز ماشین گرفتگی

گوش های داخلی نقش حیاتی در حفظ تعادل و جهت گیری فضایی بدن ایفا می کنند. این اندام های پیچیده شامل ساختارهایی به نام کانال های نیم دایره و ارگان های اتولیتیک هستند که به ترتیب مسئول تشخیص حرکات چرخشی و خطی هستند. کانال های نیم دایره پر از مایعی به نام اندولنف هستند که با حرکت سر این مایع نیز حرکت می کند و سلول های مویی حسگر را تحریک می کند. این سلول ها سیگنال هایی را به مغز ارسال می کنند که اطلاعات مربوط به سرعت و جهت چرخش سر را منتقل می کنند. ارگان های اتولیتیک نیز حاوی کریستال های کوچکی به نام اتوکونیا هستند که بر روی سلول های مویی قرار دارند. هنگامی که سر حرکت می کند اتوکونیاها نیز حرکت کرده و سلول های مویی را تحریک می کنند. این تحریک باعث ارسال سیگنال هایی به مغز می شود که اطلاعات مربوط به شتاب و جهت حرکت خطی را منتقل می کنند. در صورتی که اطلاعات ارسالی از گوش داخلی با اطلاعات بصری و حسی دریافتی از سایر قسمت های بدن مطابقت نداشته باشد ماشین گرفتگی رخ می دهد.

نقش مغز در بروز بیماری حرکت

مغز به عنوان مرکز پردازش اطلاعات در بدن نقش اساسی در ایجاد ماشین گرفتگی ایفا می کند. این عضو حیاتی اطلاعات حسی مختلف را از چشم ها گوش داخلی عضلات و مفاصل دریافت کرده و آن ها را با یکدیگر تطبیق می دهد تا درک صحیحی از موقعیت و حرکت بدن در فضا ایجاد کند. هنگامی که اطلاعات دریافتی از این منابع مختلف با یکدیگر همخوانی نداشته باشند مغز دچار سردرگمی شده و نمی تواند یک تصویر منسجم از وضعیت بدن ایجاد کند. این ناهماهنگی حسی باعث ایجاد استرس در مغز شده و منجر به فعال شدن مکانیسم های دفاعی بدن می شود که علائمی مانند تهوع سرگیجه استفراغ و تعریق را به دنبال دارد. به عبارت دیگر مغز در تلاش برای حل این تضاد اطلاعاتی واکنش هایی را نشان می دهد که به صورت علائم ماشین گرفتگی تجربه می شوند. افرادی که سیستم عصبی حساس تری دارند بیشتر در معرض ابتلا به ماشین گرفتگی قرار دارند زیرا مغز آن ها در پردازش اطلاعات حسی متناقض با مشکل بیشتری مواجه می شود.

علائم ماشین گرفتگی

علائم ماشین گرفتگی می توانند از خفیف تا شدید متغیر باشند و در افراد مختلف به شکل های متفاوتی ظاهر شوند. شایع ترین علائم عبارتند از: تهوع سرگیجه استفراغ تعریق سرد رنگ پریدگی افزایش بزاق دهان سردرد احساس خستگی خمیازه کشیدن تحریک پذیری و از دست دادن اشتها. در برخی موارد افراد ممکن است دچار تنگی نفس تپش قلب و اضطراب نیز شوند. شدت علائم معمولاً با مدت زمان سفر و میزان حرکت وسیله نقلیه مرتبط است. برای مثال سفر در جاده های پر پیچ و خم یا در شرایط آب و هوایی نامساعد می تواند علائم را تشدید کند. همچنین افرادی که سابقه ماشین گرفتگی دارند ممکن است در سفرهای بعدی نیز علائم مشابهی را تجربه کنند. مهم است بدانید که علائم ماشین گرفتگی معمولاً با توقف حرکت وسیله نقلیه بهبود می یابند.

نحوه تشخیص ماشین گرفتگی

تشخیص ماشین گرفتگی معمولاً بر اساس علائم و نشانه هایی که فرد تجربه می کند صورت می گیرد. نیازی به انجام آزمایش های خاصی برای تشخیص این عارضه وجود ندارد. پزشک معمولاً با پرسیدن سوالاتی در مورد سابقه سفرهای قبلی علائم و نشانه ها و عوامل تشدید کننده می تواند تشخیص دقیقی را ارائه دهد. در صورتی که علائم شدید باشند یا با علائم دیگری همراه باشند ممکن است پزشک آزمایش های بیشتری را برای رد سایر علل احتمالی تجویز کند. به عنوان مثال اگر فرد دچار سرگیجه شدید و عدم تعادل باشد ممکن است آزمایش هایی برای بررسی عملکرد گوش داخلی انجام شود. همچنین در صورتی که فرد دچار سردرد شدید باشد ممکن است آزمایش هایی برای بررسی وجود سایر مشکلات عصبی انجام شود. با این حال در بیشتر موارد تشخیص ماشین گرفتگی بر اساس شرح حال بیمار و علائم بالینی صورت می گیرد.

روش های پیشگیری از ماشین گرفتگی

پیشگیری از ماشین گرفتگی بهتر از درمان آن است. خوشبختانه روش های مختلفی برای کاهش احتمال بروز این عارضه وجود دارد. این روش ها شامل تغییرات در سبک زندگی استفاده از داروهای بدون نسخه و تجویزی و استفاده از روش های طبیعی و خانگی می شوند. انتخاب روش مناسب بستگی به شدت علائم سابقه پزشکی فرد و نوع سفر دارد. در ادامه به بررسی برخی از موثرترین روش های پیشگیری از ماشین گرفتگی می پردازیم.

انتخاب هوشمندانه صندلی

انتخاب صندلی مناسب می تواند تاثیر بسزایی در کاهش علائم ماشین گرفتگی داشته باشد. در خودرو نشستن در صندلی جلو و نگاه کردن به جاده می تواند به کاهش ناهماهنگی بین اطلاعات حسی کمک کند. در هواپیما انتخاب صندلی نزدیک به بال ها جایی که تکان ها کمتر احساس می شوند توصیه می شود. در کشتی انتخاب کابین در وسط کشتی و در طبقات پایین تر می تواند به کاهش علائم دریازدگی کمک کند. به طور کلی انتخاب صندلی که کمترین میزان حرکت و تکان را داشته باشد می تواند به پیشگیری از ماشین گرفتگی کمک کند. همچنین اطمینان حاصل کنید که صندلی شما دارای تهویه مناسب است و از نشستن در صندلی های گرم و مرطوب خودداری کنید زیرا گرما و رطوبت می توانند علائم ماشین گرفتگی را تشدید کنند.

تمرکز بر افق

تمرکز بر یک نقطه ثابت در افق می تواند به کاهش ناهماهنگی بین اطلاعات حسی کمک کند. این کار باعث می شود که چشم ها و گوش داخلی اطلاعات هماهنگ تری را به مغز ارسال کنند. هنگامی که به یک نقطه ثابت در دوردست نگاه می کنید مغز شما می تواند تمرکز خود را بر روی یک منبع اطلاعاتی واحد متمرکز کند و از سردرگمی ناشی از تضاد اطلاعاتی جلوگیری کند. این روش به ویژه در هنگام سفر با خودرو یا کشتی موثر است. اگر در حال سفر با هواپیما هستید می توانید به یک نقطه ثابت در آسمان نگاه کنید. همچنین می توانید سعی کنید چشمان خود را ببندید و بر روی تنفس خود تمرکز کنید. این کار می تواند به کاهش اضطراب و تنش کمک کند که خود می تواند علائم ماشین گرفتگی را تشدید کند.

کنترل عوامل محیطی

کنترل عوامل محیطی مانند دما بو و تهویه می تواند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کند. اطمینان حاصل کنید که وسیله نقلیه دارای تهویه مناسب است و هوای تازه به طور مداوم در جریان است. از قرار گرفتن در معرض بوهای تند و نامطبوع خودداری کنید زیرا این بوها می توانند حالت تهوع را تشدید کنند. سعی کنید دمای داخل وسیله نقلیه را در حد مطلوب نگه دارید و از گرم شدن بیش از حد آن جلوگیری کنید. همچنین از مصرف غذاهای سنگین و چرب قبل از سفر خودداری کنید زیرا این غذاها می توانند باعث سوء هاضمه و تهوع شوند. در صورت امکان از رانندگی در شرایط آب و هوایی نامساعد خودداری کنید زیرا تکان های شدید و ناگهانی می توانند علائم ماشین گرفتگی را تشدید کنند.

مدیریت مصرف غذا و نوشیدنی

مدیریت مصرف غذا و نوشیدنی قبل و در طول سفر می تواند تاثیر قابل توجهی در پیشگیری از ماشین گرفتگی داشته باشد. از خوردن وعده های غذایی سنگین و چرب قبل از سفر خودداری کنید زیرا این نوع غذاها می توانند باعث سوء هاضمه و تهوع شوند. به جای آن وعده های غذایی سبک و کم حجم را انتخاب کنید که حاوی مقدار زیادی کربوهیدرات و پروتئین باشند. از مصرف نوشیدنی های شیرین و گازدار خودداری کنید زیرا این نوشیدنی ها می توانند باعث نفخ و ناراحتی معده شوند. به جای آن آب آب میوه طبیعی یا چای گیاهی را انتخاب کنید. در طول سفر به طور منظم مقدار کمی غذا و نوشیدنی مصرف کنید تا از خالی شدن معده جلوگیری کنید. از مصرف الکل و دخانیات قبل و در طول سفر خودداری کنید زیرا این مواد می توانند علائم ماشین گرفتگی را تشدید کنند.

درمان ماشین گرفتگی

درمان ماشین گرفتگی به طور کلی شامل کاهش علائم و پیشگیری از بروز مجدد آن ها می شود. روش های مختلفی برای درمان این عارضه وجود دارد از جمله داروهای بدون نسخه و تجویزی درمان های خانگی و روش های طب سنتی. انتخاب روش مناسب بستگی به شدت علائم سابقه پزشکی فرد و نوع سفر دارد. در ادامه به بررسی برخی از موثرترین روش های درمان ماشین گرفتگی می پردازیم.

درمان دارویی ماشین گرفتگی

داروهای مختلفی برای درمان ماشین گرفتگی وجود دارند که می توانند به کاهش علائم تهوع سرگیجه و استفراغ کمک کنند. برخی از این داروها بدون نسخه در دسترس هستند در حالی که برخی دیگر نیاز به تجویز پزشک دارند. داروهای آنتی هیستامین مانند دیمن هیدرینات و مکلیزین از جمله داروهای بدون نسخه ای هستند که می توانند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کنند. این داروها با مسدود کردن اثرات هیستامین ماده ای شیمیایی که در بدن تولید می شود و می تواند باعث تهوع و سرگیجه شود عمل می کنند. داروی اسکوپولامین یک داروی تجویزی است که به صورت چسب پوستی در دسترس است و می تواند به مدت 72 ساعت از علائم ماشین گرفتگی جلوگیری کند. این دارو با مسدود کردن اثرات استیل کولین ماده ای شیمیایی که در مغز تولید می شود و می تواند باعث تهوع و سرگیجه شود عمل می کند. قبل از مصرف هر گونه دارو برای درمان ماشین گرفتگی با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن و موثر بودن آن برای شما اطمینان حاصل کنید.

درمان های خانگی ماشین گرفتگی

علاوه بر داروها درمان های خانگی مختلفی نیز وجود دارند که می توانند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کنند. زنجبیل یکی از موثرترین درمان های خانگی برای تهوع است. می توانید زنجبیل را به صورت تازه خشک شده کپسول یا چای مصرف کنید. نعناع نیز می تواند به کاهش حالت تهوع و سرگیجه کمک کند. می توانید نعناع را به صورت چای آدامس یا روغن استنشاق کنید. لیموترش نیز می تواند به کاهش حالت تهوع کمک کند. می توانید یک برش لیمو را بمکید یا آب لیمو را با آب مخلوط کرده و بنوشید. استراحت و تنفس عمیق نیز می تواند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کند. سعی کنید در طول سفر دراز بکشید و چشمان خود را ببندید و بر روی تنفس خود تمرکز کنید. همچنین می توانید از تکنیک های آرام سازی مانند مدیتیشن یا یوگا برای کاهش اضطراب و تنش استفاده کنید.

درمان ماشین گرفتگی در طب سنتی

در طب سنتی گیاهان دارویی مختلفی برای درمان ماشین گرفتگی توصیه می شوند. زنجبیل یکی از شناخته شده ترین این گیاهان است که به دلیل خواص ضد تهوع خود مورد استفاده قرار می گیرد. مصرف زنجبیل به صورت دمنوش کپسول یا حتی به صورت تازه می تواند به کاهش علائم تهوع و استفراغ کمک کند. نعناع نیز از دیگر گیاهان دارویی است که می تواند به تسکین معده و کاهش حالت تهوع کمک کند. مصرف دمنوش نعناع یا استنشاق روغن نعناع می تواند موثر باشد. برخی دیگر از گیاهان دارویی مانند بابونه اسطوخودوس و بادرنجبویه نیز به دلیل خواص آرام بخش خود می توانند به کاهش اضطراب و تنش ناشی از ماشین گرفتگی کمک کنند. قبل از استفاده از هر گونه گیاه دارویی با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن بودن آن برای شما اطمینان حاصل کنید.

درمان دائمی ماشین گرفتگی

متاسفانه در حال حاضر هیچ درمان قطعی و دائمی برای ماشین گرفتگی وجود ندارد. با این حال با استفاده از روش های پیشگیری و درمان مناسب می توان علائم این عارضه را به طور قابل توجهی کاهش داد و کیفیت زندگی افراد مبتلا را بهبود بخشید. برخی از افراد ممکن است با گذشت زمان و قرار گرفتن مکرر در معرض شرایطی که باعث ماشین گرفتگی می شوند به این شرایط عادت کنند و علائم آن ها به تدریج کاهش یابد. این فرآیند به عنوان سازگاری شناخته می شود. با این حال سازگاری در همه افراد رخ نمی دهد و ممکن است نیاز به استفاده مداوم از روش های پیشگیری و درمان باشد. تحقیقات در زمینه درمان ماشین گرفتگی همچنان ادامه دارد و امید است که در آینده ای نزدیک روش های موثرتری برای درمان دائمی این عارضه کشف شود.

درمان ماشین گرفتگی در کودکان

درمان ماشین گرفتگی در کودکان نیازمند رویکردی ملایم تر و توجه بیشتر به عوارض جانبی داروها است. قبل از هر چیز اطمینان حاصل کنید که کودک به اندازه کافی استراحت کرده و قبل از سفر غذای سبک و کم چرب مصرف کرده است. در طول سفر کودک را در صندلی مناسب قرار دهید و از او بخواهید که به بیرون از پنجره نگاه کند. پرت کردن حواس کودک با بازی موسیقی یا داستان گویی می تواند به کاهش اضطراب و تمرکز بر روی علائم کمک کند. در صورت نیاز می توانید از داروهای ضد تهوع مناسب برای کودکان استفاده کنید. دیمن هیدرینات و مکلیزین از جمله داروهایی هستند که می توانند برای کودکان بالای 2 سال استفاده شوند. با این حال قبل از مصرف هر گونه دارو با پزشک کودک خود مشورت کنید تا از دوز مناسب و عوارض جانبی احتمالی آن آگاه شوید. همچنین می توانید از درمان های خانگی مانند زنجبیل و نعناع برای کاهش علائم تهوع در کودکان استفاده کنید.

درمان ماشین گرفتگی در بزرگسالان

درمان ماشین گرفتگی در بزرگسالان شامل طیف گسترده تری از روش ها نسبت به کودکان است. علاوه بر روش های پیشگیری و درمان های خانگی که برای کودکان نیز قابل استفاده هستند بزرگسالان می توانند از داروهای تجویزی مانند اسکوپولامین و پرومتازین نیز استفاده کنند. اسکوپولامین به صورت چسب پوستی در دسترس است و می تواند به مدت 72 ساعت از علائم ماشین گرفتگی جلوگیری کند. پرومتازین نیز یک داروی ضد تهوع قوی است که می تواند به صورت خوراکی یا تزریقی مصرف شود. با این حال این داروها می توانند عوارض جانبی مانند خواب آلودگی خشکی دهان و تاری دید داشته باشند. قبل از مصرف هر گونه دارو با پزشک خود مشورت کنید تا از ایمن بودن آن برای شما اطمینان حاصل کنید. همچنین می توانید از روش های دیگری مانند بیوفیدبک و طب سوزنی برای کاهش علائم ماشین گرفتگی استفاده کنید. این روش ها به شما کمک می کنند تا کنترل بیشتری بر روی واکنش های بدن خود داشته باشید و علائم را به طور موثرتری مدیریت کنید.

علت اصلی ماشین گرفتگی چیست؟

ناهماهنگی بین اطلاعات حسی دریافتی توسط مغز از چشم ها و گوش داخلی علت اصلی ماشین گرفتگی است.

علائم ماشین گرفتگی چیست؟

تهوع سرگیجه استفراغ تعریق سرد رنگ پریدگی و افزایش بزاق دهان از جمله علائم شایع ماشین گرفتگی هستند.

چه کسانی معمولا مستعد بروزی این بیماری هستند؟

کودکان زنان باردار و افرادی که سابقه میگرن یا اختلالات گوش داخلی دارند بیشتر در معرض ابتلا به ماشین گرفتگی هستند.

برای ماشین گرفتگی چی خوبه؟

زنجبیل نعناع لیموترش تنفس عمیق و استراحت می توانند به کاهش علائم ماشین گرفتگی کمک کنند.

چه قرصی برای ماشین گرفتگی خوبه؟

دیمن هیدرینات و مکلیزین از جمله داروهای بدون نسخه و اسکوپولامین از جمله داروهای تجویزی موثر برای ماشین گرفتگی هستند.