شرایط ذخیره خون بندناف در سازمان انتقال خون/چگونگی اهدای سلول های بنیادی خونساز در بزرگسالان

دکتر نسیم عزتی رئیس بانک خون بند ناف و گروه سلول های بنیادی سازمان انتقال خون در گفت و گوی تفصیلی با یومیر در آستانه روز جهانی خون بند ناف. وی با بیان اینکه سه منبع اصلی برای پیوند سلول های بنیادی خونساز برای بیماران نیازمند پیوند در دسترس است گفت: مغز استخوان خون بند ناف و سلول های بنیادی خون محیطی بسیج شده منابع اصلی پیوند سلول های بنیادی خونساز محسوب می شوند. ویژگی های منابع پیوند سلول های بنیادی خونساز متنوع است و مزایا معایب و محدودیت های خاص خود را دارد. با توجه به ویژگی های منابع سلول های بنیادی خون ساز و وضعیت بیمار پزشکان در مورد استفاده از هر یک از این منابع تصمیم گیری می کنند.

پیوند مغز استخوان چیست؟

وی با بیان اینکه قبلاً پیوند سلول های بنیادی خونساز را «پیوند مغز استخوان» می نامیدند تصریح کرد: در پیوند مغز استخوان اهداکننده در شرایط خاص در اتاق عمل ظاهر می شود و این یک عمل تهاجمی است. پزشکان با سرنگ های مخصوص سلول های بنیادی استخوان ران اهدا کننده را استخراج می کنند که باعث درد شدید استخوان می شود و البته میزان سلول های جدا شده در این فرآیند محدود است.

خون بند ناف منبعی برای پیوند سلول های بنیادی خونساز

وی با بیان اینکه خون بند ناف می تواند سرشار از سلول های بنیادی باشد افزود: پس از سلول های بنیادی مغز استخوان خون بند ناف به عنوان یکی از منابع سلول های بنیادی خون ساز معرفی شد. خون بند ناف می تواند سرشار از سلول های بنیادی باشد و میزان سلول های موجود در آن به عوامل مختلفی از جمله سن زنان در زمان بارداری جنسیت کودک تغذیه زنان در دوران بارداری نوع زایمان بستگی دارد. طبیعی یا سزارین). از آنجایی که میزان سلول های بنیادی خون بند ناف کم است اغلب در کودکان استفاده می شود.

خون بند ناف منبعی برای پیوند کودکان

رئیس بانک خون بند ناف و گروه سلول های بنیادی سازمان انتقال خون ادامه داد: خون بند ناف در بهترین حالت فقط مسئول وزن یک جوان است. خون بند ناف مزایا و معایبی دارد و محدودیت استفاده از سلول های بنیادی از این منبع شاید بزرگترین مشکل آن باشد. اگرچه استفاده از خون بند ناف محدود است اما یکی از منابع پیوند سلول های بنیادی خونساز محسوب می شود.

خون محیطی بسیج شده بهترین منبع برای پیوند سلول های بنیادی خونساز

عزتی با اشاره به اینکه سلول های بنیادی خون محیطی بسیج شده از دیگر منابع سلول های بنیادی خون ساز هستند خاطرنشان کرد: سلول های خون محیطی بسیج شده از بزرگسالان جدا شده و منبع اصلی پیوند هستند. از آنجایی که سلول های بنیادی خون محیطی بسیج شده را می توان در کودکان و بزرگسالان استفاده کرد به عنوان منبع اصلی پیوند سلول های بنیادی خونساز شناخته می شود.

وی گفت: خون بند ناف برای بیمارانی که نیاز به پیوند دارند اولویت اصلی پزشکان در سراسر دنیا محسوب نمی شود بلکه اولویت اول پزشکان خون محیطی بسیج شده است. سلول های بنیادی خون محیطی بسیج شده با تزریق یک “فاکتور” و با استفاده از فناوری خاصی از یک گیرنده بالغ جدا می شوند. حجم سلول ها در خون محیطی بسیج شده بیشتر از خون بند ناف است. نه تنها تعداد سلول های خون محیطی بیشتر از خون بند ناف است بلکه اهداکننده به راحتی در دسترس است و در صورت شکست پیوند می توان با او تماس گرفت.

رئیس بانک خون بند ناف و گروه سلول های بنیادی سازمان انتقال خون ادامه داد: اهداکننده می تواند از بستگان بیمار یا غیر بستگان باشد. باز هم تاکید می کنم که چون سلول های خون محیطی بسیج شده نسبت به خون بند ناف سلول های بنیادی بیشتری دارند و اهداکننده نیز در دسترس است برای پزشکان برای پیوند در اولویت است. همچنین به دلیل اینکه دوز سلول های خون بند ناف کم است و اهدا کننده به راحتی در دسترس نیست. چون نوزادی بود که بند نافش اهدا شد. پزشکان در سراسر جهان ترجیح می دهند کمتر از این منبع استفاده کنند.

تعطیلی بانک های خصوصی خون بند ناف در اکثر کشورها

وی با بیان اینکه موضوع اقتصاد سلامت تاثیر مستقیمی بر پیوند سلول های بنیادی دارد افزود: بسیاری از بانک های دولتی و خصوصی خون بند ناف در اکثر کشورهای دنیا به دلیل مشکلات مالی تعطیل شده است. فرآیند پردازش و نگهداری خون بند ناف بسیار گران است. بنابراین درمان سلول های بنیادی خون بند ناف و حفظ آنها مستلزم وجود بودجه است.

استفاده از سلول های بنیادی خون ساز برای درمان 80 بیماری

عزتی با بیان اینکه از سلول های بنیادی خونساز برای درمان طیف گسترده ای از اختلالات خونی استفاده می شود گفت: سلول های بنیادی خونساز برای درمان حدود 80 بیماری خونی استفاده می شود. به عنوان مثال برای انواع سرطان خون لنفوم کم خونی و تالاسمی استفاده می شود. به عبارت دیگر هر بیماری ناشی از نقص در سیستم خونی بدن می تواند کاندیدای پیوند سلول های بنیادی باشد.

بانک خصوصی خون بند ناف از نظر علمی و اقتصادی چندان قابل قبول نیست

وی با بیان اینکه بانک خون بند ناف یک بانک دولتی است گفت: بانک های خون بند ناف در دنیا به صورت دولتی و خصوصی فعالیت می کنند. بانک های خصوصی خون بند ناف از نظر علمی و اقتصادی چندان قابل قبول نیستند و در بسیاری از کشورها از کار افتاده اند. خون بند ناف ذخیره شده در بانک های خصوصی اغلب برای کودک اهدا کننده قابل استفاده نیست. اگر فرزند اهداکننده خون بند ناف در آینده به بیماری مبتلا شود پزشکان نمی توانند از سلول های بنیادی خون بند ناف اهدایی استفاده کنند. زیرا آن سلول معیوب است و به اهداکننده دیگری نیاز است. خون بند ناف برای مدت بسیار طولانی در مراکز خصوصی نگهداری می شود و همانطور که گفتم در اکثر موارد برای اهدا کننده مفید نیست و در این صورت دیگران نیز نمی توانند از این منبع استفاده کنند.

شرایط نگهداری خون بند ناف در بانک سازمان انتقال خون

عزتی با بیان اینکه کشورهای پیشرو در پیوند سلول های بنیادی بر فعالیت بانک های عمومی خون بند ناف تاکید دارند گفت: کشورهای پیشرو در تلاش هستند مردم را به اهدای خون بند ناف تشویق کنند و مردم را برای اهدا تحت فشار قرار دهند. خون بند ناف که در مراکز عمومی نگهداری می شود در دسترس همگان است و در صورت سازگاری ژنتیکی می تواند جان بیماران را نجات دهد. بانک خون بندنف سازمان انتقال خون به عنوان یک پروژه ملی در سال 1388 با حضور وزیر بهداشت وقت تأسیس شد. سازمان انتقال خون با رضایت اهداکنندگان خون بند ناف را جمع آوری می کند.

وی درباره روند جمع آوری خون بند ناف در بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون خاطرنشان کرد: خون بند ناف با رضایت آگاهانه مادر باردار گرفته و در کیسه های مخصوص جمع آوری می شود. خون بند ناف پس از جمع آوری در زنجیره سرد به آزمایشگاه فرآوری خون بند ناف مقر سازمان انتقال خون منتقل می شود. خون بند ناف باید ظرف 48 ساعت پردازش و فریز شود. البته همه نمونه های خون بند ناف جمع آوری منجمد و ذخیره نمی شوند. زیرا شرایط و ضوابط سختگیرانه ای را برای نگهداری خون بند ناف در نظر گرفته ایم. نمونه های جمع آوری شده باید دارای حجم خون و شمارش سلولی کافی باشند تا ارزش نگهداری داشته باشند.

عزتی ادامه داد: اقلام قابل نگهداری در بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون در دمای منفی 190 درجه سانتیگراد نگهداری می شود و تا 25 سال قابل نگهداری است. اقلامی که در بانک خون بند ناف سازمان انتقال خون نگهداری می شوند آزمایش های بهداشتی را پشت سر گذاشته اند تا از سلامت آنها مطلع شویم. آزمایش HLA نیز برای شناسایی عوامل ژنتیکی در خون انجام می شود و اطلاعات ژنتیکی به صورت ماهانه در سامانه مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت بارگذاری می شود. اگر بیماری از نظر ژنتیکی با اطلاعات ثبت شده در مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت سازگاری داشته باشد نمونه برای پیوند به مرکز درمانی ارسال می شود. بانک های عمومی خون بند ناف هیچ هزینه ای از اهدا کننده یا بیمار دریافت نمی کنند.

پیوند نمونه های منجمد در سازمان انتقال خون

رئیس بانک خون بند ناف و گروه سلول های بنیادی سازمان انتقال خون همچنین درباره تعداد نمونه های جمع آوری شده در این سازمان توضیح داد: بیش از 36 هزار نمونه جمع آوری کرده ایم که 4 هزار و 300 مورد از موارد جمع آوری شده دارای فریز استاندارد بوده است. شرایط 60 بیمار از بین 4300 مورد ذخیره شده توانسته اند اطلاعات ژنتیکی مشابه خود را بیابند که بیشتر این افراد بزرگسال بودند و 29 نفر از بیماران کودک هستند و پیوند برای کودکان انجام شد و 60 بیمار موفق به یافتن نمونه سازگار با خود شدند. وضعیت ژنتیکی اکثر آنها بالغ و تنها 29 نفر کودک و 29 نفر پیوند شده اند.

تنوع قومیتی؛ چالشی برای یافتن نمونه سازگار برای پیوند سلول های بنیادی

وی افزود: تنوع اقوام در کشور بسیار گسترده است و به همین دلیل در ایران عوامل ژنتیکی زیادی وجود دارد. با توجه به اینکه عوامل ژنتیکی در کشور بسیار شایع است. یافتن نمونه ای که سازگاری کامل داشته باشد بسیار دشوار است. بیماران خانواده های تک فرزند شانس کمتری برای یافتن نمونه سازگار در خانواده خود دارند و به ناچار به بانک های خون بند ناف مراجعه می کنند. اگر بیماران از گروه یا قومیت خاصی باشند در یافتن نمونه سازگار نیز با مشکل مواجه می شوند و در صورت تک فرزند بودن این مشکل چند برابر می شود.

عزتی یافتن نمونه سازگار را برای بیماران سخت دانست و گفت: وقتی نمونه سازگار در کشور موجود نباشد وزارت بهداشت در شبکه جهانی به دنبال نمونه سازگار است. اگر نمونه مشابهی در بانک های خارجی وجود داشته باشد می توان جان بیماران را نجات داد. خرید نمونه های سازگار از خارج از کشور حدود 20000 یورو هزینه دارد. تعداد زیادی از بیماران در صف انتظار هستند شاید حدود 2000 نفر اما آمار دقیق بیماران در اختیار مرکز مدیریت پیوند وزارت بهداشت است.

لزوم ترویج فرهنگ اهدای سلول های بنیادی خونساز

وی با بیان اینکه اهدای سلول های بنیادی خون ساز باید در کانون توجه قرار گیرد اظهار داشت: اهدای سلول های بنیادی خون ساز باید بیشتر تبلیغ شود تا بتوان آن را کشت کرد. کشور با فرهنگ سازی توانست مردم را با موضوع اهدای خون آشنا کند به گونه ای که اکثر مردم یک بار اهدای خون را تجربه کرده اند. کشت و ترویج سلول های بنیادی خونساز ضروری است. اهدای سلول های بنیادی خون ساز نه تنها هیچ خطری برای اهداکننده ندارد بلکه می تواند جان بیماران را نجات دهد.

رئیس بانک خون بند ناف و گروه سلول های بنیادی سازمان انتقال خون گفت: سازمان انتقال خون علاوه بر بانک خون بند ناف مرکز «اسپا» را راه اندازی کرده است که با هدف جذب داوطلبان برای اهدای سلول های بنیادی خونساز ایجاد شده است. بزرگسالان می توانند به عضویت مرکز سپاس درآیند و با انجام آزمایش خون اطلاعات HLA آنها مشخص و در سامانه مرکز مدیریت پیوند در وزارت بهداشت ثبت می شود. برخی از افرادی که اطلاعات خود را در مرکز تشکر ثبت کرده اند به مرحله پیوند رسیده اند. مراکز سپاس در تمامی مراکز انتقال خون استان ها مستقر هستند و تمامی افراد 18 تا 50 ساله کشورمان و سراسر جهان می توانند اهداکننده سلول های بنیادی خون ساز بوده و از این طریق جان بیماران نیازمند را نجات دهند.

انتهای پیام