شایع‌ترین مشکلات نسخه‌های الکترونیکی چیست؟
مشکل رایج نسخه‌های الکترونیکی که با آن مواجهیم، این است که پزشکان اغلب کد داروها را به طور دقیق نمی‌دانند و در این بین ممکن است به اشتباه آن را در نسخه وارد کنند؛ یعنی نام دارو به درستی وارد می‌شود، اما کد مربوط به آن غلط است. گاهی نیز پیش می‌آید که پزشک از موجودی داروهای یک داروخانه مطلع نیست، اما آن دارو را در نسخه ثبت می‌کند. اما مشکل جدی‌تری در این حوزه وجود دارد که مربوط به کد‌های مسیر ارجاع (کد رهگیری) در نسخه‌هاست.
یکی از کارشناسان حوزه دارو و تجهیزات، که در داروخانه ۱۳ آبان واقع در خیابان کریم‌خان تهران مشغول به کار است، در توضیح این موضوع می‌گوید: «بیماری که قصد تهیه دارو تحت پوشش بیمه را دارد، باید حتماً به یک پزشک عمومی شاغل در مراکز درمانی دولتی مراجعه کند و او برایش نسخه بنویسد یا اینکه یک کد رهگیری دریافت کند و آن کد را به پزشک معالج خود اعلام کند تا پزشک آن کد را در نسخه ثبت کند و در نهایت بیمار برای تحویل دارو به داروخانه رجوع کند».
این کارشناس دارو خاطرنشان می‌کند: «این مشکل بیشتر دامنگیر سامانه الکترونیک سازمان بیمه سلامت است.»
شرح ماجرا این است که سامانه بیمه سلامت فقط نسخه‌های ثبت‌شده با کد رهگیری بیمارستان‌ها و مراکز درمانی دولتی را می‌پذیرد؛ یعنی نسخه بیمار تنها در صورتی پذیرش می‌شود که به بیمارستان دولتی مراجعه کرده باشد و اگر نسخه بیمار با کد مطب یا بیمارستان خصوصی ثبت شده باشد، در سامانه بیمه سلامت پذیرفته نمی‌شود.
یکی از مراجعان به این داروخانه، خانم جوانی است که برای تهیه داروی «ایماتینیب (Imatinib)» مراجعه کرده و مدام در رفت‌وآمد است. او می‌گوید: «داروخانه نسخه‌ام را پذیرش نمی‌کند و به من می‌گویند یا باید همان ابتدا برای تجویز نسخه به بیمارستان دولتی مراجعه می‌کردی یا دوباره باید به مطب پزشکت مراجعه کنی تا پزشک شخصاً نسخه جدیدی با کد رهگیری قابل پذیرش در سامانه برایت ثبت کند.»
داروی ایماتینیب یک داروی ضد سرطان است و به‌تن‌هایی یا با داروهای دیگر برای درمان انواع مختلف سرطان یا شرایط مربوط به مغز استخوان استفاده می‌شود و از رشد سلول‌های سرطانی پیشگیری می‌کند.
او توضیح می‌دهد: «من تحت‌پوشش بیمه سلامت هستم؛ پزشک من پیش‌تر برای تجویز و تأیید نسخه‌ام از مُهر بیمارستان در دفترچه‌ام استفاده می‌کرد تا احتساب هزینه داروهای من شامل بیمه شوند. اما در حال حاضر نسخه من با کد مطب ثبت شده است.»
به گفته این مسئول داروخانه، برای اینکه بخشی از هزینه داروها تحت پوشش بیمه باشد، می‌بایست کد رهگیری در نسخه پزشکی، از سوی بیمارستان‌ها و مراکز دولتی به ثبت برسد نه مطب‌ها یا مراکز بهداشت و درمان خصوصی. نسخه‌هایی که در مطب تجویز می‌شوند، با کد رهگیری مطب در سامانه به ثبت می‌رسند و مورد پذیرش سامانه الکترونیکی بیمه سلامت نیستند.
اتلاف وقت و ضربه اقتصادی
این خانم با نارضایتی ادامه می‌دهد: «من باید این دارو را امروز تهیه می‌کردم. از ساعت ۱۰ صبح به چندین داروخانه سر زده‌ام و همگی مشابه همین پاسخ را به من داده‌اند. الآن نزدیک ظهر است و من در کمال خستگی، با دست خالی و بدون دارو دارم به خانه بازمی‌گردم».
او در خصوص اینکه امکانی باشد که بتواند همین امروز دارو را تهیه کند، اشاره می‌کند: «تنها راهی که بتوانم امروز این دارو را دریافت کنم این است که دوباره به پزشک مراجعه و نسخه جدیدی دریافت کنم؛ که متأسفانه در حال حاضر برایم میسّر نیست، چون امروز وقت این کار را ندارم و باید روز دیگری اقدام کنم. راه دیگر هم این است که دارو را به صورت آزاد بخرم؛ در این صورت متحمل هزینه اضافه‌تری می‌شوم.»
برتری سازمان بیمه تأمین اجتماعی در عملکرد نسخه‌های الکترونیک
طبق گفته‌های این کارشناس، این مشکل فقط مختص بیمه سلامت است و سازمان بیمه تأمین اجتماعی با چنین مشکلی مواجه نیست. در توضیح اینکه چرا سامانه بیمه تأمین اجتماعی این مشکل را ندارد، می‌توان گفت به طور دقیق مشکل اینجاست که سامانه بیمه سلامت علاوه بر نپذیرفتن این کدها، حتی امکان ویرایش کد را به متصدی داروخانه نمی‌دهد و خیلی سختگیرانه در این زمینه عمل می‌کند. در صورتی که این موضوع چندان مسئله مهمی نیست که امکان آن وجود نداشته باشد. فقط نیاز است که یک کد از سوی داروخانه ویرایش شود تا امکان ثبت نسخه در سامانه مهیا گردد و بیمار داروی خود را به راحتی دریافت کند.
این کارشناس دارو ضمن اشاره به عملکرد بهتر سامانه بیمه تأمین اجتماعی در زمینه نسخه‌های الکترونیکی، می‌گوید: «سامانه بیمه تأمین اجتماعی با چنین مشکلی مواجه نیست، یا دست‌کم امکان ویرایش کد را فراهم کرده و دست مسئول داروخانه را در حل و فصل این موضوع باز گذاشته است. این دو سامانه به صورت مجزا از هم عمل می‌کنند و هیچ ارتباطی با یکدیگر ندارند. اما موضوع این است که مسئولان سازمان بیمه سلامت نمی‌خواهند بپذیرند که سیستم‌شان دچار نقص و اشکال است.»
او ادامه می‌دهد: «امکان ویرایش، نه فقط این معضل بلکه قریب به نیمی از مشکلات مربوط به نسخه‌های الکترونیکی را رفع می‌کند. حتی اگر پزشک سهواً کد یک دارو را نادرست وارد کرده باشد، داروخانه با مشاهده و بررسی نسخه و نام دارو، به راحتی آن را تصحیح می‌کند و در نهایت دارو را در اختیار بیمار قرار می‌دهد.»
ویرایش، کلید حل مشکل
این کارشناس از اهمیت رفع این معضل می‌گوید: «مهم‌ترین مشکلی که ما در داروخانه با آن دست‌وپنجه نرم می‌کنیم، همین است. یعنی اگر امکان ویرایش در سامانه بیمه سلامت فراهم شود، چه در خصوص کد ارجاع و چه کد داروها، بخش عمده مشکلات رفع می‌شود. سامانه بیمه تأمین اجتماعی، گزینه ویرایش را ذیل تنظیمات سامانه خود گنجانده است و در صورت بروز اشتباه یا خطا، به سهولت می‌توان آن را اصلاح کرد و مشکل را رفع نمود. این در حالی است که سازمان بیمه سلامت امکان هیچگونه ویرایشی را در سامانه الکترونیک خود لحاظ نکرده است و به‌تبع، جمعیت زیادی از مراجعان تحت پوشش این بیمه هستند. در صورت حل این مشکل، پذیرش نسخه و تهیه دارو به راحتی صورت می‌گیرد و بیمار به هر داروخانه‌ای مراجعه کند، با ارائه کد ملی و کد رهگیری بدون هیچ مشکلی داروهای موردنیازش را تهیه می‌کند.»
مشکلات فرعی نسخه‌های الکترونیکی
الکترونیکی شدن نسخه‌های پزشکی مزایای بسیاری در بر دارد و موجب گردآوری یک بانک اطلاعاتی از سابقه بیماری، تاریخچه مصرف داروها و به کل تشکیل یک پرونده پزشکی برای افراد می‌شود، اما یکی از مسائلی که پیرامون این موضوع ممکن است فکر بیماران را به خود مشغول کند، حفظ حریم خصوصی است.
محمد طاهری، داروساز و کارشناس حوزه دارو، در این رابطه می‌گوید: «یکی از نگرانی‌های احتمالی برای بیمارانی که با نسخه‌های الکترونیک سر و کار دارند، این است که اطلاعات پزشکی بیمار و حتی اطلاعات شخصی او (اعم از نشانی محل سکونت، شماره تماس و…) برای پزشکان، واحد‌های پاراکلینیکی و یا داروخانه تا چه میزان قابل دسترسی و رؤیت در سامانه است. سازمان‌های بیمه‌گر موظفند برای آسودگی خاطر بیمه‌گذاران خود شفاف‌سازی لازم را به عمل بیاورند».
قطعی اینترنت، مشکل ثابت کار‌های سیستمی
از دیگر مشکلاتی که در اجرای این طرح به چشم می‌خورد، ضعف زیرساخت‌هاست؛ هم از لحاظ سیستمیک هم از لحاظ اینترنتی. طاهری با بیان اینکه زیرساخت‌های سیستمی موجود خیلی متناسب با نیاز‌های این طرح نیست، می‌گوید: «سامانه بیمه تأمین اجتماعی و سامانه بیمه سلامت هردو ممکن است گاهی دچار خطا‌های سیستمی یا قطعی موقت شوند. این معضل در صورت تکرار پی در پی، اسباب رنجش مراجعان و حتی مسئولان داروخانه را فراهم می‌کند».
او اضافه می‌کند: «این سامانه‌های الکترونیکی به گونه‌ای طراحی شده‌اند که اگر وقفه‌ای در روند ثبت داده‌ها [به‌واسطه قطعی برق و اینترنت یا کند بودن روند درج اطلاعات]پیش آید، ثبت و ذخیره‌سازی نسخه با خطا مواجه می‌شود و کاربر (پزشک یا مسئول داروخانه) می‌بایست تمام مشخصاتی را که پیش‌تر ثبت کرده بود، مجدد وارد کند.»
اتلاف وقت؛ مشکل مشترک مثلث پزشک، بیمار و داروخانه
طاهری درباره ضعف در زیرساخت اینترنت، به پایین بودن سرعت اینترنت در بارگذاری سامانه و اختلال در آنتن‌دهی اینترنت در برخی نقاط اشاره می‌کند و می‌گوید: «این معضل به نوبه خود باعث معطلی پزشک، بیمار و حتی مسئول داروخانه می‌شود. متأسفانه زیرساخت‌های اینترنتی ما به قدر کفایت قوی نیستند و با پوشش‌دهی ضعیفی مواجه هستیم، بخصوص در مناطق روستایی که دسترسی‌های ارتباطی و اینترنتی ضعیف‌تر است.»
بروز این دست مشکلات در این زمینه، کاملاً رایج است و همین مسائل جزئی هرکدام به نحوی باعث نارضایتی هر سه طرف پزشک، بیمار و داروخانهدار می‌شوند. اما در این طرح که با هدف تسهیل امور مربوط به نسخه‌پیچی و تهیه دارو به منصه اجرا رسیده، بیش از پیش باید تلاش صورت گیرد تا از حجم مشکلات کاسته و سبب جلب رضایت بیشتر شود.