زندان زنان شهر ری

زندان زنان شهر ری، که در میان عموم و فعالان حقوق بشر به نام های زندان قرچک و ندامتگاه شهر ری نیز شناخته می شود، یکی از مهم ترین و در عین حال جنجالی ترین مراکز نگهداری زنان زندانی در ایران است. این ندامتگاه که در بیابان های جنوب شرق تهران، در حوالی ورامین و قرچک، واقع شده، به دلیل شرایط داخلی دشوار و مسائل حقوق بشری مطرح شده در مورد آن، همواره کانون توجه و نگرانی خانواده های زندانیان، حقوق دانان، رسانه ها و سازمان های بین المللی بوده است.

داستان زندان زنان شهر ری، تنها محدود به یک بنای فیزیکی نمی شود، بلکه حکایت گر شرایطی است که هزاران زن در پشت دیوارهای آن تجربه کرده اند. از بدو تأسیس، این زندان با چالش های بی شماری دست وپنجه نرم کرده است؛ از ازدحام بیش از ظرفیت و کمبودهای شدید بهداشتی گرفته تا نقض مکرر حقوق زندانیان و رویدادهای سرکوب گرانه. کسانی که به دنبال درک عمیق تری از وضعیت این ندامتگاه هستند، با انبوهی از گزارش ها و روایت ها مواجه می شوند که تصویری نگران کننده از زندگی در آنجا ارائه می دهند. در ادامه به بررسی جامع این ندامتگاه، از تاریخچه و موقعیت گرفته تا شرایط داخلی، مسائل حقوقی و رویدادهای کلیدی آن می پردازیم.

شناسنامه ای از زندان زنان شهر ری: نام ها، تاریخچه و موقعیت

زندان زنان شهر ری، مجموعه ای است که نام های متعددی را به خود اختصاص داده است؛ هرچند نام رسمی آن «ندامتگاه شهر ری» است، اما در محافل عمومی و رسانه ای بیشتر با عنوان «زندان قرچک» یا «زندان زنان تهران بزرگ» شناخته می شود. این تفاوت در نام گذاری، گاه به ابهاماتی منجر می شود، اما برای کسانی که به دنبال پیگیری وضعیت عزیزانشان هستند، دانستن این نام های رایج از اهمیت ویژه ای برخوردار است.

نام های رسمی و آنچه در زبان عموم رایج شده است

نام رسمی «ندامتگاه شهر ری» به موقعیت جغرافیایی این مرکز در منطقه شهر ری اشاره دارد، اما نام «زندان قرچک» به دلیل نزدیکی آن به شهرستان قرچک در استان تهران، بیشتر مورد استفاده قرار می گیرد. این نام ها، هرچند متفاوت، همگی به یک مکان واحد اشاره دارند که به عنوان محل نگهداری زنان زندانی با جرائم مختلف در منطقه تهران و اطراف آن عمل می کند. این تنوع در نام گذاری، خود بخشی از پیچیدگی هایی است که در سیستم ندامتگاهی ایران وجود دارد و می تواند برای خانواده ها و وکلا، به خصوص در ابتدای پیگیری ها، سردرگم کننده باشد.

تأسیس و چرایی ظهور یک ندامتگاه جدید

زندان زنان شهر ری در ابتدا به عنوان یک اردوگاه بازپروری برای معتادان تأسیس شد، اما به تدریج و با تغییر سیاست ها و نیازهای سیستم قضایی، کاربری آن به ندامتگاه زنان تغییر یافت. جزئیات دقیق تاریخ تأسیس و روند این تغییر کاربری کمتر به صورت عمومی منتشر شده است، اما آنچه واضح است، رشد فزاینده جمعیت زندانیان زن و نیاز به فضایی برای نگهداری آن ها، از دلایل اصلی شکل گیری و توسعه این ندامتگاه بوده است. این تغییر کاربری، بدون آنکه زیرساخت های لازم برای تبدیل یک اردوگاه به زندانی با استانداردهای انسانی فراهم شود، چالش های بی شماری را به همراه آورد که تا امروز نیز ادامه دارد.

مسیرهای دسترسی به قرچک: دشواری هایی که خانواده ها تجربه می کنند

یکی از بزرگ ترین چالش هایی که خانواده های زندانیان و وکلای آن ها با آن روبرو هستند، موقعیت جغرافیایی دورافتاده زندان قرچک است. این زندان در بزرگراه تهران ورامین، جاده قلعه نو، واقع شده است و از نقاط مرکزی تهران، مسیری طولانی و دشوار برای رسیدن به آن وجود دارد. این فاصله، به خصوص برای خانواده هایی که از وضعیت مالی مناسبی برخوردار نیستند، بار مضاعفی را ایجاد می کند و دسترسی آن ها را به ملاقات با عزیزانشان به شدت محدود می سازد. دشواری دسترسی به این زندان، گاه به قدری است که می توان آن را به نوعی تنبیه مضاعف برای خانواده ها تلقی کرد؛ این موضوع نه تنها فرسایش جسمی و روحی به همراه دارد، بلکه می تواند روند پیگیری های قضایی و حقوقی را نیز کندتر سازد.

نزدیک ترین مراکز مهم به این زندان شامل اردوگاه گل تپه و دروازه قرآن است که نشان دهنده قرارگیری آن در منطقه ای نسبتاً دور از بافت شهری است.

فراتر از ظرفیت: ازدحام و چالش های ساختاری

یکی از اساسی ترین مشکلاتی که زندان زنان شهر ری با آن دست وپنجه نرم می کند، ازدحام بیش از حد زندانیان است. این معضل، نه تنها به صورت مستقیم بر کیفیت زندگی زندانیان تأثیر می گذارد، بلکه به منشأ بسیاری از دیگر مشکلات از جمله کمبود بهداشت و امکانات رفاهی تبدیل شده است.

فاصله بین آمار رسمی و واقعیت زندان

اگرچه آمارهای رسمی در مورد ظرفیت اسمی زندان قرچک کمتر به صورت عمومی اعلام می شود، اما گزارش های غیررسمی و روایت های شاهدان عینی نشان دهنده فاصله ای عمیق بین ظرفیت واقعی و جمعیت نگهداری شده در این ندامتگاه است. گفته می شود که بیش از هزار و دویست زندانی زن، و حتی در برخی گزارش ها تا دو هزار نفر، با اتهامات مختلف در این زندان نگهداری می شوند؛ این در حالی است که گنجایش فیزیکی زندان حتی یک سوم این تعداد را نیز به سختی تأمین می کند. این ازدحام به معنای فضایی بسیار محدود برای هر زندانی است و عملاً امکان رعایت حداقل استانداردهای زندگی را از بین می برد.

تفکیک جرائم: آیا زنان با اتهامات مختلف در کنار هم نگهداری می شوند؟

یکی از اصول اساسی در سیستم های ندامتگاهی مدرن، تفکیک زندانیان بر اساس نوع جرم، سابقه کیفری و میزان خطرناکی است. این تفکیک به منظور جلوگیری از تأثیرات منفی زندانیان با جرائم سنگین تر بر دیگران و همچنین فراهم آوردن شرایط متناسب با نیازهای هر گروه انجام می شود. اما در زندان قرچک، بارها گزارش شده است که این طبقه بندی و تفکیک جرائم به درستی رعایت نمی شود. زندانیان با اتهامات مختلف از قبیل قتل، دزدی مسلحانه، قاچاق مواد مخدر، و حتی زندانیان سیاسی و عقیدتی، گاه در کنار یکدیگر و در یک سوله نگهداری می شوند. این وضعیت می تواند عواقب روان شناختی و امنیتی جدی برای زندانیان، به ویژه آنهایی که مرتکب جرائم سبک تر شده اند، به همراه داشته باشد.

کودکان در بند: روایتی تلخ از زندگی پشت میله ها

وضعیت کودکان و نوجوانانی که به هر دلیلی در زندان قرچک نگهداری می شوند، یکی از تلخ ترین ابعاد این ندامتگاه است. گزارش ها حاکی از آن است که گاه افراد زیر ۱۸ سال نیز در میان زندانیان بزرگسال و حتی در کنار زندانیان خطرناک نگهداری می شوند. این شرایط، به طور مستقیم بر آینده و سلامت روانی کودکان تأثیر می گذارد و می تواند آسیب های جبران ناپذیری به آن ها وارد سازد. عدم وجود امکانات آموزشی و تفریحی مناسب، و قرار گرفتن در محیطی پر از خشونت و ناامنی، آینده ای تیره و تار را برای این کودکان رقم می زند.

ساختار فیزیکی: از سوله های بی روح تا کمبود فضا

زندان قرچک شامل هفت سوله اصلی است که هر یک برای نگهداری تعداد مشخصی از زندانیان طراحی شده اند، اما در عمل، تعداد بسیار بیشتری از ظرفیت اسمی در هر سوله جای داده می شوند. این سوله ها، اغلب فاقد کوچک ترین سیستم تهویه مناسب هستند و با کمبود شدید روشنایی مواجه اند. وضعیت خوابگاه ها نیز به گونه ای است که تخت ها به صورت فشرده و در فضایی بسیار محدود چیده شده اند، که حریم خصوصی را از بین می برد و امکان استراحت کافی را دشوار می سازد. این ساختار فیزیکی نامناسب، به همراه ازدحام بالا، محیطی تنش زا و ناسالم را برای زندانیان به وجود آورده است.

شرایط زندگی در قرچک: بهداشت، تغذیه و کمبود امکانات

شرایط داخلی زندان قرچک، به ویژه در زمینه بهداشت و امکانات زیستی، بارها مورد انتقاد شدید قرار گرفته است. روایات متعدد از وضعیت اسفناک این ندامتگاه، تصویری از محیطی ناسالم و غیرانسانی را ترسیم می کند که زندگی روزمره در آن با مشکلات عدیده ای همراه است.

بهداشت در زندان قرچک: روایتی از بوی فاضلاب و خطر بیماری

یکی از مهم ترین و نگران کننده ترین جنبه های زندان قرچک، وضعیت بهداشتی آن است. گزارش ها و شهادت های زندانیان سابق به وضوح نشان می دهد که استانداردهای بهداشتی در این زندان به شدت پایین است، به گونه ای که آن را به «کهریزک دوم» تشبیه کرده اند.

• سرویس های بهداشتی و حمام: کمبود و آلودگی
  برای هر سوله که گاه بیش از ۲۰۰ زندانی را در خود جای می دهد، تنها دو سرویس بهداشتی و دو اتاقک حمام در نظر گرفته شده است. این نسبت فاجعه بار، به معنای انتظار طولانی برای استفاده از امکانات و در نتیجه، آلودگی شدید و غیرقابل کنترل محیط است. بسیاری از زندانیان مجبورند کارهای شخصی خود از قبیل شستشوی لباس و ظروف را نیز در همین فضای محدود و آلوده انجام دهند.
• مشکلات فاضلاب و بوی نامطبوع
  یکی از معضلات دائمی زندان قرچک، مشکل سیستم فاضلاب است. بوی شدید فاضلاب و گازهای ناشی از آن، نه تنها محیط را غیرقابل تحمل می سازد، بلکه منجر به بروز مشکلات تنفسی جدی برای بسیاری از زندانیان می شود. این بوی نامطبوع، به گواه بسیاری، بخش جدایی ناپذیری از تجربه زندگی در قرچک است.
• قطعی های مکرر آب و دسترسی به آب آشامیدنی
  دسترسی به آب سالم و کافی، یک حق اولیه انسانی است، اما در زندان قرچک، قطعی های مکرر آب به یک امر روزمره تبدیل شده است. این موضوع، مشکلات بهداشتی را تشدید می کند و امکان رعایت نظافت شخصی را از زندانیان سلب می نماید. علاوه بر این، کیفیت آب آشامیدنی نیز بارها مورد انتقاد قرار گرفته و بسیاری آن را غیرقابل شرب دانسته اند.
• نظافت عمومی و تهدید بیماری های عفونی
  در چنین محیطی، نظافت عمومی به سادگی از کنترل خارج می شود و خطر شیوع بیماری های عفونی، به ویژه بیماری های پوستی و تنفسی، به شدت افزایش می یابد. نبود امکانات کافی برای ضدعفونی و رعایت بهداشت، زندانیان را در معرض تهدیدات جدی سلامت قرار می دهد.

تغذیه: وعده های غذایی و نقش فروشگاه زندان

وضعیت تغذیه در زندان قرچک نیز از دیگر جنبه های نگران کننده است. کیفیت و کمیت وعده های غذایی ارائه شده، بارها مورد اعتراض زندانیان قرار گرفته است. طبق روایت ها، غذاها نه تنها از تنوع کافی برخوردار نیستند، بلکه گاه به صورت نامنظم و ناکافی توزیع می شوند. این امر به معنای آن است که بسیاری از زندانیان، به ویژه آنهایی که از حمایت مالی خانواده برخوردار نیستند، با سوءتغذیه روبرو می شوند. در چنین شرایطی، فروشگاه زندان نقش حیاتی ایفا می کند و تنها راه برای دسترسی به غذای کمکی و اقلام مورد نیاز، خرید از این فروشگاه است که البته هزینه های بالایی را به خانواده ها تحمیل می کند.

امکانات رفاهی و درمانی: نیازهایی که نادیده گرفته می شوند

در کنار مشکلات بهداشتی و تغذیه، کمبود امکانات رفاهی و درمانی نیز از چالش های اصلی زندان قرچک است. تهویه هوا، روشنایی مناسب و فضای کافی برای استراحت و فعالیت های روزمره، اغلب غایب هستند. امکانات ورزشی، آموزشی، فرهنگی و مذهبی نیز یا وجود ندارند و یا دسترسی به آن ها به شدت محدود است. این وضعیت، به ویژه در مورد فضای باز و هواخوری، که برای سلامت جسمی و روانی زندانیان حیاتی است، صدق می کند.

در زمینه پزشکی و درمانی، دسترسی به پزشک، دارو و مراقبت های پزشکی اولیه بسیار محدود گزارش شده است. اعزام به مراکز درمانی خارج از زندان نیز روندی دشوار و زمان بر دارد، که می تواند برای زندانیان با بیماری های خاص و صعب العلاج پیامدهای جبران ناپذیری به همراه داشته باشد. روایت هایی از بی توجهی به وضعیت پزشکی زندانیان بیمار، از جمله در موارد اورژانسی، بارها منتشر شده و نگرانی های عمیقی را برانگیخته است.

روایت هایی از نقض حقوق بشر و رویدادهای جنجالی

تاریخچه زندان زنان شهر ری، با مجموعه ای از رویدادهای جنجالی و گزارش های مکرر نقض حقوق بشر گره خورده است. این رویدادها، که اغلب با واکنش های شدید داخلی و بین المللی مواجه شده اند، تصویری تلخ از نحوه برخورد با زندانیان در این ندامتگاه را به نمایش می گذارند.

برخورد مأموران: از ضرب و شتم تا ابزار سرکوب

گزارش ها و روایت های متعدد از زندانیان سابق و خانواده های آن ها، از رفتار غیرانسانی و خشونت آمیز برخی مأموران زندان قرچک حکایت دارد. موارد ضرب و شتم، استفاده از باتوم، گاز اشک آور و حتی شوکر برای سرکوب اعتراضات زندانیان، بارها مستند شده است. این نوع برخوردها، نه تنها ناقض کرامت انسانی است، بلکه با اصول و استانداردهای بین المللی حقوق زندانیان نیز در تضاد کامل قرار دارد. گفته می شود که در برخی موارد، این خشونت ها به حدی بوده که آسیب های جسمی و روحی جدی به زندانیان وارد شده است.

تبعید و انتقال زندانیان: مقصدی ناخواسته برای فعالان

زندان قرچک، بارها به عنوان مقصدی برای تبعید و انتقال زندانیان سیاسی و عقیدتی از دیگر ندامتگاه ها، به ویژه زندان اوین، مورد استفاده قرار گرفته است. در اوایل سال ۱۳۹۰، گروهی از زندانیان سیاسی زن از اوین به صورت دسته جمعی به این زندان منتقل شدند و مدتی را در شرایط دشوار آن سپری کردند. همچنین، پس از اعتراضات مختلف، از جمله اعتراضات گلستان هفتم (دراویش گنابادی)، بسیاری از زنان بازداشتی مستقیماً به زندان قرچک منتقل شدند. این انتقال ها، اغلب با هدف اعمال فشار بیشتر بر زندانیان و خانواده هایشان انجام می گیرد، زیرا شرایط نامساعد قرچک و دوری آن، ملاقات و پیگیری را دشوارتر می سازد.

اعتراضات و سرکوب: بهمن ۱۳۹۷ و زنان درویش

یکی از مهم ترین و دردناک ترین رویدادها در تاریخ زندان قرچک، بهمن ۱۳۹۷ رخ داد؛ زمانی که مأموران زندان برای سرکوب زندانیان معترض به سوی آن ها گاز اشک آور و گاز فلفل پرتاب کردند و سپس آن ها را مورد ضرب و جرح قرار دادند. این حادثه، به شدت مورد محکومیت قرار گرفت و گزارش هایی از برخورد بی رحمانه گارد زندان منتشر شد. پیش از این نیز، در خردادماه ۱۳۹۷، یازده زن درویش زندانی در قرچک، مورد ضرب و شتم شدید گارد زندان قرار گرفته بودند. این حوادث، ابعاد تاریکی از وضعیت حقوق بشر در این ندامتگاه را آشکار ساخت و به شدت افکار عمومی و سازمان های حقوق بشری را متأثر کرد.

شکوفه یداللهی، یکی از دراویش زندانی که در این حوادث مورد ضرب و شتم قرار گرفته بود، در کتاب «شکنجه سفید» روایت می کند: مأموران، شوکر را مستقیم به سر و صورت ما می زدند. این جمله به خوبی شدت خشونت اعمال شده را نشان می دهد.

واکنش های داخلی و بین المللی به وقایع قرچک

رویدادهای تلخ زندان قرچک، واکنش های گسترده ای را در پی داشت. پس از حادثه ضرب و شتم زنان درویش، عفو بین الملل با صدور بیانیه ای این اتفاق را محکوم و خواستار آزادی فوری آن ها شد. در داخل ایران نیز، دادستانی در ابتدا اخبار مربوط به این حوادث را تکذیب کرد، اما فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی خواستار دیدار و بررسی وضعیت زنان درویش شد که نشان دهنده اهمیت موضوع حتی در نهادهای رسمی داخلی بود. رسانه هایی مانند سحام نیوز نیز اقدام به افشای اسامی برخی از مقامات و مأموران دخیل در این ضرب و شتم، از جمله حمید محمدی، رئیس وقت زندان، و رضا حلوایی، پاسیار زندان، کردند.

تحریم زندان قرچک توسط دولت آمریکا

در مهرماه ۱۳۹۷، در پی گزارش های مکرر نقض حقوق بشر در زندان قرچک، برایان هوک، نماینده وزارت خارجه آمریکا در امور ایران، اعلام کرد که زندان قرچک به دلیل نقض فاحش حقوق بشر، در لیست تحریم های آمریکا قرار گرفته است. این تحریم ها دو ماه بعد به اجرا درآمد. این اقدام بین المللی، خود نشان دهنده ابعاد گسترده نگرانی ها در مورد شرایط این ندامتگاه بود و تأکیدی بر جدیت اتهامات وارد شده به آن.

زنانی که در قرچک زیسته اند: نام ها و روایت ها

زندان زنان شهر ری، میزبان بسیاری از زنان فعال، حقوقدان، روزنامه نگار و کنشگر مدنی بوده است که به دلیل فعالیت هایشان، راهی این ندامتگاه شده اند. زندگی این زنان در شرایط سخت قرچک، روایت هایی پر از مقاومت و امید را شکل داده است.

برخی از زندانیان برجسته در زندان زنان شهر ری

اسامی زیر، تنها بخشی از زندانیان سیاسی و مدنی شناخته شده ای هستند که در مقاطع مختلفی از زندگی خود، تجربه حبس در زندان قرچک را داشته اند. هر یک از این نام ها، گواهی بر بخشی از تاریخ پر فراز و نشیب این ندامتگاه است:

• نسرین ستوده: وکیل برجسته و فعال حقوق بشر که بارها به دلیل فعالیت هایش در زمینه دفاع از حقوق زندانیان و مبارزه برای عدالت، بازداشت و زندانی شده است. او نیز دورانی را در زندان قرچک سپری کرده و از شرایط نامناسب آن سخن گفته است.
• شکوفه یداللهی: از دراویش گنابادی که در جریان حوادث گلستان هفتم بازداشت و به زندان قرچک منتقل شد. روایت های او از ضرب و شتم و شرایط دشوار زندان، در کتاب «شکنجه سفید» به تفصیل آمده است.
• نرگس محمدی: یکی از شناخته شده ترین فعالان حقوق بشر ایران که جوایز بین المللی متعددی را از آن خود کرده است. او نیز دوره هایی از حبس خود را در زندان قرچک گذرانده و از شاهدان عینی شرایط این ندامتگاه بوده است.
• سپیده قلیان: فعال کارگری که به دلیل حمایت از اعتراضات کارگری و فعالیت های مدنی، بارها بازداشت و زندانی شده است. او نیز تجربیات خود از زندان قرچک را با افکار عمومی در میان گذاشته است.
• آتنا دائمی: فعال مدنی و زندانی سیاسی که به دلیل فعالیت هایش در زمینه حقوق بشر، سال ها را در زندان گذرانده است. قرچک یکی از مکان هایی بود که او در آن محبوس شد.
• گلرخ ایرایی: نویسنده و فعال حقوق بشر که به دلیل نگارش داستانی منتشرنشده درباره سنگسار، به حبس محکوم شد. او نیز تجربیات تلخی از زندان قرچک دارد.

این لیست، هرچند کوتاه، نمایانگر طیف وسیعی از زنانی است که با انگیزه های مختلف، اعم از سیاسی، مدنی یا عقیدتی، به این زندان فرستاده شده اند و هر یک از آن ها روایتی از مقاومت، رنج و امید را با خود حمل می کنند.

اطلاعاتی کاربردی برای خانواده ها و وکلا

برای خانواده های زندانیان و وکلا، دسترسی به اطلاعات دقیق و به روز درباره زندان زنان شهر ری، از اهمیت حیاتی برخوردار است. این اطلاعات می تواند در پیگیری پرونده ها، انجام ملاقات ها و ارسال کمک های لازم نقش کلیدی ایفا کند.

راه های ارتباطی: شماره تماس و نشانی دقیق

دسترسی به اطلاعات تماس زندان قرچک برای بسیاری از خانواده ها یک چالش بزرگ است. با این حال، برخی شماره تماس های رسمی و نشانی دقیق این ندامتگاه برای تسهیل ارتباط ارائه شده است:

عنوان	جزئیات
نشانی دقیق	استان تهران، شهرستان ری، بزرگراه تهران ورامین، قرچک، جاده قلعه نو
شماره تماس (رسمی)	36120308_ 36128114_ 36121040

توجه به این نکته ضروری است که گاهی اوقات، به دلیل تغییرات مدیریتی یا سیاست های داخلی، ممکن است این اطلاعات دستخوش تغییر شود، بنابراین همیشه توصیه می شود که پیش از اقدام به مراجعه یا تماس، از به روز بودن اطلاعات اطمینان حاصل شود. همچنین، برخی از خانواده ها تجربه کرده اند که پاسخگویی به این شماره ها همیشه آسان نیست و نیاز به صبوری و پیگیری مداوم دارد.

قوانین و ساعات ملاقات: آنچه باید بدانید

ملاقات با زندانیان در زندان قرچک، تابع قوانین و مقررات خاصی است که اطلاع از آن ها برای هر ملاقات کننده ای ضروری است. این ملاقات ها معمولاً به دو صورت حضوری و کابینی انجام می شود. ساعات دقیق ملاقات و روزهای مخصوص آن، از سوی مسئولین زندان تعیین و ابلاغ می گردد و ممکن است در فواصل زمانی مختلف تغییر کند. برای انجام ملاقات، همراه داشتن مدارک شناسایی معتبر از جمله کارت ملی و شناسنامه برای تمامی ملاقات کنندگان الزامی است. همچنین، برخی محدودیت ها در مورد پوشش، نوع وسایلی که می توان همراه داشت و حتی تعداد ملاقات کنندگان وجود دارد که رعایت آن ها برای جلوگیری از ممانعت از ملاقات ضروری است. خانواده ها باید برای کسب اطلاعات دقیق در مورد زمان و شرایط ملاقات، مستقیماً با زندان یا مراجع قضایی مربوطه تماس بگیرند یا از طریق وکیل خود پیگیری کنند.

ارسال وجوه و اقلام: راهنمایی برای پشتیبانی از زندانیان

خانواده ها می توانند برای حمایت مالی از عزیزانشان، وجوهی را از طریق سیستم های بانکی یا روش های مشخص شده توسط زندان به حساب زندانی واریز کنند. این وجوه به زندانیان امکان می دهد تا از فروشگاه زندان اقلام مورد نیاز خود را تهیه کنند. علاوه بر این، در مورد ارسال برخی اقلام ضروری مانند لباس یا لوازم بهداشتی نیز قوانین خاصی وجود دارد. معمولاً این اقلام باید در بسته بندی مشخص و در زمان های تعیین شده تحویل داده شوند. نامه ها و مکاتبات نیز باید از طریق مجاری رسمی و با رعایت ملاحظات امنیتی ارسال شوند. اطلاع از جزئیات این فرآیندها می تواند به خانواده ها کمک کند تا پشتیبانی لازم را از زندانیان خود به عمل آورند و از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کنند.

قرچک: کهریزک دوم؟ مقایسه و جایگاه در سیستم ندامتگاهی ایران

زندان زنان شهر ری، به دلیل شرایط اسفناک و نقض حقوق بشر که در آن رخ داده است، بارها مورد مقایسه با بازداشتگاه کهریزک قرار گرفته و برخی آن را «کهریزک دوم» نامیده اند. این مقایسه، عمق فاجعه ای که در این ندامتگاه در جریان است را آشکار می سازد و نگرانی های جدی را درباره استانداردهای نگهداری زندانیان در ایران برمی انگیزد.

چرایی اطلاق کهریزک دوم به زندان قرچک

کهریزک، نمادی از نقض حقوق بشر و شرایط غیرانسانی در زندان های ایران است، که پس از رویدادهای سال ۱۳۸۸ به تیتر خبرها راه یافت. اطلاق عنوان «کهریزک دوم» به زندان قرچک، از سوی خانواده های زندانیان و فعالان حقوق بشر، به دلیل شباهت های نگران کننده ای است که بین شرایط این دو مرکز وجود دارد. این شباهت ها شامل موارد زیر می شود:

• وضعیت بهداشتی فاجعه بار: همانند کهریزک، زندان قرچک نیز با کمبود شدید سرویس های بهداشتی، مشکلات فاضلاب، آب غیرقابل شرب و خطر شیوع بیماری های عفونی مواجه است.
• ازدحام بیش از حد: هر دو مرکز به دلیل نگهداری تعداد بسیار بیشتری از زندانیان نسبت به ظرفیت اسمی خود، با ازدحام بالا و کمبود فضای حیاتی روبرو بوده اند.
• برخوردهای خشونت آمیز: گزارش های متعددی از ضرب و شتم، بدرفتاری و استفاده از ابزارهای سرکوب توسط مأموران در هر دو مکان وجود دارد.
• عدم رعایت تفکیک جرائم: در هر دو مورد، زندانیان با اتهامات مختلف، از جمله افراد با جرائم سبک و نوجوانان، در کنار زندانیان خطرناک نگهداری شده اند.

این شباهت ها، به طور خاص از سوی اعضای خانواده زندانیان سیاسی که تجربه حبس در قرچک را داشته اند، مطرح شده و به این ندامتگاه لقب «کهریزک دوم» داده اند تا توجه ها را به بحران انسانی در آن جلب کنند.

مقایسه ای اجمالی با دیگر ندامتگاه های زنان

در مقایسه با دیگر ندامتگاه های زنان در ایران، مانند بخش زنان زندان اوین، زندان قرچک اغلب با شرایط سخت تری توصیف می شود. زندان اوین، به رغم تمامی چالش ها، از نظر زیرساخت ها و برخی امکانات، ممکن است وضعیت نسبتاً بهتری داشته باشد. اما قرچک، با توجه به پیشینه و تغییر کاربری آن، از ابتدا با کمبودهای جدی در طراحی و اجرای استانداردهای زندان بانی مواجه بوده است. این تفاوت، به ویژه در مورد زندانیان سیاسی که گاه از اوین به قرچک تبعید می شوند، به وضوح تجربه می شود و آن ها را در معرض شرایط دشوارتری قرار می دهد.

زندان قرچک، به دلیل موقعیت دورافتاده، فقدان امکانات اولیه و گزارش های مکرر نقض حقوق بشر، جایگاهی منحصر به فرد و البته نگران کننده در سیستم ندامتگاهی ایران پیدا کرده است. این وضعیت، لزوم توجه بیشتر به وضعیت زنان زندانی و اعمال نظارت دقیق تر بر شرایط نگهداری آن ها را گوشزد می کند.

چشم انداز و پیشنهادات: راهی به سوی بهبود

وضعیت کنونی زندان زنان شهر ری، مستلزم بازنگری جدی و اقدامات فوری برای بهبود است. با توجه به تمامی چالش ها و نقایصی که در این ندامتگاه مشاهده می شود، چشم انداز بهبود نیازمند شفافیت، نظارت مستقل و پاسخگویی مسئولین است. تنها از این طریق می توان امید به تغییر واقعی در شرایط زندگی هزاران زن زندانی داشت.

چالش های پیش رو و نیاز به شفافیت

چالش های اصلی زندان قرچک، ریشه در ازدحام بیش از حد، کمبود زیرساخت های مناسب، ضعف در ارائه خدمات بهداشتی و درمانی، و مواردی از نقض حقوق بشر دارد. برای غلبه بر این چالش ها، اولین گام، افزایش شفافیت است. گزارش های رسمی و آمارهای دقیق در مورد ظرفیت، جمعیت، نوع جرائم و حوادث داخلی زندان، باید به صورت منظم و عمومی منتشر شوند. این شفافیت می تواند زمینه را برای نظارت موثرتر و فشار افکار عمومی بر مسئولین جهت بهبود شرایط فراهم آورد.

علاوه بر این، دسترسی آزادتر به زندان برای خبرنگاران مستقل، فعالان حقوق بشر و نمایندگان سازمان های بین المللی می تواند به روشن شدن ابعاد پنهان وضعیت کمک کند. پنهان کاری، تنها به وخامت اوضاع می افزاید و فرصت هرگونه بهبود را از بین می برد. نیاز به بررسی دقیق گزارش های مربوط به بدرفتاری و نقض حقوق زندانیان و برخورد قاطع با متخلفان، از جمله ضروریات است.

پیشنهاداتی برای رعایت استانداردهای حقوق بشر

برای بهبود وضعیت زندان زنان شهر ری، باید مجموعه ای از اقدامات بر اساس استانداردهای بین المللی حقوق بشر و قوانین داخلی به اجرا درآید:

1. کاهش ازدحام: اتخاذ تدابیر قضایی برای کاهش جمعیت زندانیان، از جمله استفاده بیشتر از مجازات های جایگزین حبس، عفو و کاهش احکام، و همچنین توسعه فضاهای نگهداری استاندارد.
2. بهبود زیرساخت ها: سرمایه گذاری برای تعمیر و بازسازی سوله ها، بهبود سیستم فاضلاب و تهویه، فراهم آوردن آب آشامیدنی سالم و کافی، و افزایش تعداد سرویس های بهداشتی و حمام متناسب با جمعیت زندانیان.
3. ارتقاء خدمات بهداشتی و درمانی: افزایش دسترسی به پزشک و دارو، راه اندازی کلینیک های مجهز در داخل زندان، و تسریع روند اعزام زندانیان بیمار به مراکز درمانی خارج از زندان، به ویژه برای بیماران خاص.
4. رعایت تفکیک جرائم: اجرای دقیق اصل تفکیک زندانیان بر اساس نوع جرم، سابقه کیفری و سن، به منظور جلوگیری از تأثیرات منفی و آسیب پذیری بیشتر زندانیان.
5. حفظ حقوق کودکان: توقف نگهداری کودکان و نوجوانان در کنار زندانیان بزرگسال و فراهم آوردن محیطی جداگانه، امن و با امکانات آموزشی و رفاهی متناسب با نیازهای آن ها.
6. پایان دادن به خشونت: آموزش نیروهای کادر زندان در زمینه رعایت حقوق زندانیان، ممنوعیت هرگونه خشونت و بدرفتاری، و ایجاد سازوکارهای مستقل برای رسیدگی به شکایات زندانیان.
7. توسعه امکانات رفاهی و آموزشی: فراهم آوردن امکانات ورزشی، آموزشی، فرهنگی و دسترسی به فضای باز و هواخوری برای تمامی زندانیان.

نتیجه گیری

زندان زنان شهر ری، با نام های قرچک و ندامتگاه شهر ری، بیش از یک مکان برای نگهداری مجرمان است؛ آنجا عرصه ای است برای نبرد حقوق انسانی با شرایطی نامساعد و گاه ظالمانه. از ازدحام فاجعه بار و کمبودهای بهداشتی و رفاهی گرفته تا روایت های متعدد از بدرفتاری و نقض حقوق، همگی نشان از وجود یک بحران عمیق در این ندامتگاه دارد. مقایسه آن با «کهریزک دوم» نیز، خود گواه بر وخامت اوضاع و اهمیت توجه جدی به این مسئله است.

همانطور که مشاهده شد، زندانیان زن در این مرکز، با چالش های بی شماری دست و پنجه نرم می کنند؛ از نبود تفکیک جرائم و آسیب پذیری کودکان در بند، تا شرایط غیرانسانی سرویس های بهداشتی و تغذیه ناکافی. روایت های شاهدان عینی و زندانیان برجسته، همچون نسرین ستوده و شکوفه یداللهی، پرده از حقایق تلخی برداشته اند که با واکنش های داخلی و بین المللی، از جمله تحریم توسط دولت آمریکا، همراه بوده است.

برای بهبود این وضعیت، نیاز به شفافیت کامل، نظارت مستقل و اجرای بی قید و شرط استانداردهای بین المللی حقوق بشر و قوانین داخلی است. تنها از این طریق می توان اطمینان حاصل کرد که کرامت انسانی زندانیان، حتی در پشت میله های زندان، رعایت شود و آنها از حداقل حقوق خود محروم نگردند. آگاهی بخشی عمومی و مطالبه گری از سوی جامعه مدنی، خانواده ها و حقوق دانان، نقش اساسی در ایجاد این تغییرات ایفا خواهد کرد.