زخم‌های دیابت، کشنده‌تر از سرطان / درمان‌های نوین اما گرانِ مرض قند

دکتر حسام‌الدین علامه در گفت‌وگو با یومیر، ضمن گرامیداشت هفته سلامت اظهار کرد: یکی از اهداف مهم هفته سلامت این است که در این فرصت سالانه، ۲ موضوع «حساسیت‌زایی» و «آگاهی‌بخشی» نسبت به مقوله سلامت را در جامعه ایجاد کنیم تا با ارتقاء سطح سواد سلامت جامعه از طریق اطلاع‌رسانی درباره ضرورت پیشگیری و خودمراقبتی، آگاهی‌بخشی جامعه در ارتباط با ریسک فاکتورها و عوامل تهدیدکننده سلامت و در نتیجه اصلاح سبک زندگی به افزایش سطح سلامت شهروندان منجر شود.

وی با بیان اینکه غربالگری به موقع بیماری‌ها از اهمیت فراوانی برخوردار است، خاطرنشان کرد: شاید بتوان گفت که «هفته سلامت» یک فرصت مغتنم برای معرفی بیماری‌های شایع، آشنایی با شیوه‌های پیشگیری، آشنایی با غربالگری بیماری‌های خطرناک و هزینه درمان بالا است. همچنین می‌توانیم عوامل موثر یا ریسک فاکتورهای موثر بر بیماری‌های خطرناک را معرفی کنیم و جامعه را به سمت کنترل بیماری‌ها و عواملی که منجر به به‌باشی و سلامت می‌شود، رهنمون کنیم.

این پزشک با بیان اینکه دستورالعمل‌های علمی پزشکی مبتنی بر سبک زندگی، طب پیشگیرانه و جامعه‌نگر و راهنماهای بالینی خودمراقبتی، نکات مرتبط با سلامت را به مردم توصیه می‌کنند، افزود: دستورالعمل‌های غربالگری با در نظر گرفتن «سن»، «جنسیت»، «سوابق فردی و فامیلی» و «عوامل محیطی و شغلی» الگوریتم شخصی‌سازی شده غربالگری‌های سلامت هر فرد را مشخص می‌کنند. این دستورالعمل‌ها به هر فرد توصیه می‌کند که با توجه به شرایط سنی و جنسیتی و دیگر عوامل، به موقع، نسبت به انجام غربالگری‌های سلامت اقدام کند.

بیماری‌های اپیدمیک بسیار پرسروصدا هستند

وی با بیان اینکه اگرچه بیماری‌های اپیدمیک، در دنیای امروز تا حدودی کنترل شده‌اند اما به هنگام بروز و شیوع، بسیار پرسروصدا و ترسناک هستند، اظهار کرد: به طور مثال، اغلب مردم در مواجهه با بیماری‌های عفونی، خیلی زود از ابتلا به این بیماری‌ها آگاه می‌شوند؛ چرا که با تظاهرات حاد، نمایان می‌شوند. به دلیل اینکه مردم از ابتلا به بیماری‌های عفونی مطلع می‌شوند به موقع هم، نسبت به درمان اقدام می‌کنند. 

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه بیماری‌های غیرواگیر در دنیای مدرن با توجه به سبک زندگی انسان‌ها شایع شده‌اند، خاطرنشان کرد: بیماری‌های غیرواگیر، عمدتا بیماری‌های مزمن هستند که شامل بیماری‌های قلبی‌عروقی، دیابت، انواع سرطان‌ها، چاقی، همچنین سوانح و سوختگی‌ها می‌شود.

۲ عامل اصلی ابتلا به دیابت

وی با بیان اینکه دیابت در کشورهای توسعه‌یافته به عنوان چهارمین عامل مرگ‌ومیر معرفی شده، افزود: امروزه، ۲ عامل اصلی «کم‌تحرکی و کاهش فعالیت بدنی» و «پرخوری و رژیم غذایی نامناسب» که منجر به اضافه‌وزن و چاقی می‌شوند، جزو عوامل موثر در ابتلا به دیابت هستند. بنابراین « سبک زندگی نادرست» و «رژیم غذایی نامناسب» می‌توانند سبب ابتلا به دیابت شوند.

این متخصص درارتباط با تاثیر سبک زندگی و رژیم غذایی بر ابتلا به دیابت اظهار کرد: بررسی‌ها بیانگر این است که میزان مصرف فست‌فودها در جوامع بشری افزایش یافته و همچنین برخی از تنقلات ناسالم مانند چیپس و پفک از سنین کودکی تا بزرگسالی استفاده می‌شوند. بررسی عادات غذایی مردم حاکی از این است فرهنگ‌سازی مناسبی درخصوص عادت‌های غذایی سالم مثل مصرف میوه و سبزیجات، ماهی، لبنیات کم‌چرب و … وجود ندارد. بازهم تاکید می‌کنم، عادات غذایی ناسالم مثل پرخوری و مصرف زیاد مواد قندی و نشاسته‌ای جزو عوامل زمینه‌ساز دیابت به حساب می‌آید. 

علامه با بیان اینکه برخی مولفه‌ها در کنار عوامل زمینه‌ساز سبب ابتلا به دیابت می‌شوند، افزود: به طور مثال، مواردی مانند افزایش هزینه‌های ورزش‌کردن در کلان‌شهرها، در دسترس نبودن مکان‌های مناسب برای ورزش‌کردن، آلودگی هوا که گاهی بیش از ۲۰۰ روز از سال را دربرمی‌گیرد که محدودیت‌هایی برای گروه‌های حساس و پرخطر ایجاد می‌کند، سبب ایجاد محدودیت برای فعالیت‌های ورزشی می‌شوند. این شرایط در حالی است که کم‌تحرکی جزو موارد موثر بر دیابت به حساب می‌آید. 

کاهش سن ابتلا به دیابت

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه دیابت در گذشته جزو بیماری‌های بزرگسالان و میانسالان به حساب می‌آمد، افزود: در حال حاضر، سن شیوع ابتلا به دیابت نوع ۲ کاهش یافته، به نحوی که میزان ابتلا به بیماری دیابت در سال ۲۰۲۲، ۵۳۷ میلیون نفر گزارش شده؛ این تعداد، معادل ۱۴ درصد از جمعیت جهان است.

۷میلیون مبتلا به دیابت در ایران

وی با اشاره به وضعیت بیماری دیابت در ایران خاطرنشان کرد: برآوردها بیانگر این است بیش از ۷ میلیون نفر به دیابت مبتلا هستند. همچنین ۱۴.۱۵ صدم درصد از جمعیت بالای ۲۵ سال به دیابت و حدود ۲۵ درصد از این گروه سنی به «پیش‌دیابت» مبتلا هستند. متاسفانه، آمار و ارقام مربوط به «پیش‌آگاهی به دیابت» نامساعد است؛ به نحوی که حداقل حدود یک سوم از افرادی که به دیابت مبتلا هستند از بیماری خود آگاهی ندارند.

سنگ تحریم‌ها پیش پای درمان موثر دیابت

این متخصص درباره وضعیت درمان دیابت در کشور گفت: «درمان موثر» هم از وضعیت نامساعدی برخوردار است؛ فقط حدود ۳۱ درصد از دیابتی‌ها درمان موثر و منجر به کنترل دیابت دارند. یکی از عواملی که منجر به آمار نامساعد درمان موثر دیابت و پیامدهای ناشی از آن مثل زخم مزمن در کشور شده، تحریم‌های اقتصادی و دارویی ظالمانه آمریکا است.

پانسمان‌های نوین از بهترین روش‌های درمانی زخم‌های مزمن

وی با بیان اینکه پانسمان‌های نوین از بهترین روش‌های درمانی در ارتباط با زخم مزمن هستند، افزود: پانسمان‌های نوین و مواد اولیه تولید آن، عمدتا جزو موارد وارداتی هستند و به همین دلیل گران به حساب می‌آیند. اگر ارز به مقدار کافی و در زمان مناسب به پانسمان‌های نوین تخصیص نیابد، درمان موثر در دسترس بیماران قرار نمی‌گیرد. موضوع تخصیص ارز به مقدار کافی و مناسب فقط مختص پانسمان‌های نوین نیست بلکه برای داروی سایر بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های صعب‌العلاج نیز باید لحاظ شود. هفته سلامت می‌تواند فرصت مناسبی باشد که موضوع دارو و در دسترس نبودن برخی داروها با ارز دولتی برای بیماران که در بیمارستان‌ها بستری هستند، مورد بررسی سیاست‌گذاران و مدیران ارشد نظام سلامت و بیمه‌ها قرار گیرد.

علامه با اشاره به زخم‌های مزمن خاطرنشان کرد: اگرچه عوامل متعددی زمینه‌ساز زخم‌های مزمن هستند، اما دیابت مهم‌ترین عامل ابتلا به زخم مزمن است. زخم مزمن به زخم‌هایی گفته می‌شود که مدت‌زمان درمان آن بیش از ۲۸ روز طول می‌کشد.

همه چیز درباره زخم‌های مزمن دیابت

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه زخم‌های مزمن ۳ دسته «عمده» و یک دسته «نادرتر» دارند، اظهار کرد: زخم‌های دیابتی در صدر دسته «عمده» قرار می‌گیرند؛ زخم‌های دیابتی، زخمی است که در صورت کنترل نشدن دیابت در افراد مبتلا به این بیماری در گذر زمان، ابتدا «نوروپاتی» و سپس زخم ایجاد می‌شود. اگر افراد مبتلا به دیابت از پای خود به خوبی مراقبت نکنند، در وهله نخست به «نوروپاتی» یعنی کاهش حس محیطی پا و در وهله دوم به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند.

وی با بیان اینکه زخم‌های عروقی دومین عامل ابتلا به زخم‌های مزمن هستند، اظهار کرد: زخم‌های عروقی به ۲ دسته «ایسکمیک» (شریانی) و «وریدی» تقسیم می‌شوند. بررسی‌ها بیانگر این است که دیابت یکی از عوامل اصلی ایجادکننده زخم‌های شریانی است. همچنین زخم‌های وریدی به دلایل نارسایی‌های عروق وریدی مانند «واریس» ایجاد می‌شود. چاقی، نارسایی‌های قلبی‌عروقی  و برخی از سرطان‌ها که در سیستم «لنف ادم» اختلال ایجاد می‌کنند نیز سبب ابتلا به زخم‌های مزمن وریدی می‌شوند.

زخم بستر؛ یک زخم مزمن

علامه با بیان اینکه سومین عاملی که منجر به زخم‌های مزمن می‌شود، زخم‌های «فشاری» یا «بستر» هستند؛ افزود: طبیعی است که تعداد سالمندان یک جامعه با افزایش شاخص امید زندگی زیاد می‌شود. در چنین شرایطی، انتظار داریم بیماری‌هایی که منجر به استراحت مطلق سالمندان می‌شود به ویژه در سالمندانی که سکته کرده‌اند و دارای اختلالات حرکتی هستند و یکجانشین شده‌اند، منجر به زخم بستر یا فشاری شود. همچنین افرادی که دارای معلولیت هستند و به ناچار در یک وضعیت خاص قرار می‌گیرند، اغلب دچار زخم مزمن می‌شوند.

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران درباره زخم‌های مزمن «نادر» نیز گفت: برخی از سرطان‌ها منجر به زخم‌های مزمن می‌شوند که این زخم‌ها جزو موارد نادر زخم‌های مزمن هستند. همچنین برخی از بیماری‌های صعب‌العلاج می‌توانند زخم مزمن ایجاد کنند. 

زخم‌ حاد چیست؟

وی درباره زخم‌های حاد نیز توضیح داد: زخم‌های حاد به زخم‌های ناشی از تروما و «یاتروژنیک» یا «درمان‌زاد» گفته می‌شود که حاصل جراحی، تروما، آسیب‌های ناشی از حوادث و… هستند. زخم‌های حاد، مشکلی برای بهبود ندارند و اغلب طی فرایند طبیعی بهبود می‌یابند.

عواملی که روند درمان زخم‌های مزمن را به تاخیر می‌اندازد

علامه درباره روند درمان زخم‌های مزمن نیز اظهار کرد: یک بیماری زمینه‌ای مثل دیابت، معمولا در همراهی با یک عامل خارجی مثل کفش نامناسب، سبب ایجاد زخم مزمن می‌شود. به دلیل وجود بیماری زمینه‌ای، خون‌رسانی به زخم به درستی انجام نمی‌شود؛ علاوه بر خون‌رسانی نامناسب به زخم، بیماری زمینه‌ای روند درمان را به تاخیر می‌اندازد و یا ممکن است سبب بروز عفونت شود. تمام این موارد سبب بروز مشکل برای بیمارانی می‌شود که مبتلا به زخم‌های مزمن هستند.

ابتلای ۱۵ تا ۳۴ درصدی دیابتی‌ها به زخم مزمن

وی با بیان اینکه برآوردها بیانگر این است که حدود ۰.۸ تا ۱.۵ درصد از افراد جامعه به زخم‌های مزمن دچار می‌شوند، خاطرنشان کرد: آمار و ارقام حاکی از این است که ۱۵ تا ۳۴ درصد از دیابتی‌ها در مدت‌زمان بیماری، به زخم‌های مزمن دچار می‌شوند. در حال حاضر، ۷ میلیون دیابتی در کشور  زندگی می‌کنند؛ با توجه به جمعیت ۸۵ میلیون نفری کشور و احتمال ابتلای ۱۵ تا ۳۴ درصدی دیابتی‌ها به زخم پای دیابتی باید گفت به شرط در نظر گرفتن دیابت اثبات شده در حداقل ۷ میلیون نفر از جمعیت کشور، آنگاه حدود ۵۰ درصد از این افراد به «نوروپاتی» مبتلا می‌شوند.

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران ادامه داد: نوروپاتی منجر به بی‌حسی ناحیه پا می‌شود؛ در نتیجه افراد مبتلا به دیابت نه تنها متوجه تروما و آسیب‌های وارده به پا نمی‌شوند، بلکه فرایند درمان بیماری به دلیل مشکلات حسی و خون‌رسانی نامناسب کاهش می‌یابد.

ابتلای ۱۵ درصد از دیابتی‌ها به زخم پا

۱۵ درصد قطع عضو در میان مبتلایان زخم پای دیابتی

وی درباره قطع عضو زخم پای دیابتی نیز به یومیر گفت: حدود ۱۵ درصد از افراد دیابتی به زخم پا دچار می‌شوند و ۱۵ درصد از این افراد نیز درجاتی از قطع پا را تجربه می‌کنند. درجات قطع عضو زخم پای دیابتی شامل قطع یک بند انگشت تا قطع کامل پا می‌شود. با توجه به جمعیت افراد دیابتی کشور و آمار و ارقام مربوط به قطع عضو زخم پای دیابتی می‌توان گفت، حدود ۲۰۰۰ نفر در کشور به صورت سالانه درجاتی از قطع عضو پا را تجربه می‌کنند.

علامه درباره بروز زخم پای دیابتی با بیان اینکه میزان بروز سالیانه زخم پای دیابتی در کشور بیش از ۶ درصد گزارش شده، گفت: برمبنای آمار و ارقام منتشر شده، با درنظر گرفتن جمعیت دیابتی کشور می‌توان گفت، حدود ۵۰۰ هزار نفر در سال گذشته به زخم پای دیابتی مبتلا شده‌اند. همچنین با توجه به آمار و ارقام می‌توان گفت سالانه ۲هزار نفر در سال با پدیده درجات قطع پا مواجه هستند. قطع یک بند انگشت پا تا حدودی قابل تحمل است اما زمانی که قطع عضو تا مچ پا و در برخی موارد قطع عضو کامل را شامل می‌شود، بسیار دردناک به حساب می‌آید و موجب از کارافتادگی می‌شود.

شست‌وشوی پا با آب ولرم؛ راهکاری برای جلوگیری از زخم پای دیابتی

این متخصص درباره روش‌های پیشگیری از ابتلا به زخم پای دیابتی گفت: افرادی که مبتلا به دیابت هستند با به‌کارگیری برخی راهکارها می‌توانند از ابتلا به زخم پای دیابتی جلوگیری کنند. کنترل قند خون روزانه و قند ۳ ماهه باید در کانون توجه قرار گیرد؛ توجه به این مولفه می‌تواند در دراز مدت، احتمال ابتلا به زخم پای دیابتی را بشدت کاهش دهد. انجمن‌های مرتبط با بیماری دیابت که به صورت سازمان‌های مردم نهاد فعالیت می‌کنند، اگر این انجمن‌ها تحت چتر حمایتی وزارت بهداشت قرار گیرند، می‌توانند بستر و تسهیلات لازم به منظور فراهم‌کردن دستگاه‌های تست‌خون را در اختیار جامعه قرار دهند.

اهمیت بررسی روزانه وضعیت سلامت پا در دیابتی‌ها

وی ادامه داد: دیابتی‌ها باید موضوع بررسی پاها را در برنامه روزانه خود قرار دهند؛ بررسی وضعیت پاها به صورت روزانه می‌تواند از ابتلا به زخم پای دیابتی جلوگیری کند. کف پا و نقاطی که امکان دارند در معرض تروما و آسیب قرار بگیرند باید هر روز بررسی شوند. همچنین شست‌وشوی پاها با آب ولرم برای کسانی که به دیابت مبتلا هستند و از بیماری آنها چندین سال می‌گذرد، بسیار اهمیت دارد.

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه مرطوب کردن پاها با کرم‌های مرطوب‌کننده و لوسیون‌ها برای پیشگیری از زخم‌ پای دیابتی توصیه می‌شود، افزود: اگرچه مرطوب کردن پاها می‌تواند از ابتلا به زخم پای دیابتی پیشگیری کند اما دیابتی‌ها باید از کرم زدن به لای انگشت‌های پا خودداری کنند؛ چرا که امکان بروز قارچ در فضای مرطوب برای بیماران دیابتی وجود دارد.

وی با بیان اینکه پای افراد دیابتی‌ نباید بدون پوشش باشد، اظهار کرد: پزشکان به بیماران دیابتی توصیه می‌کنند در منزل نیز پای خود را بپوشانند و دمپایی جلوبسته به پا داشته باشند. کفش طبی برای بیماران دیابتی توصیه می‌شود؛ پنجه کفش این بیماران می‌بایست پهن باشد و بعدازظهر نسبت به خرید کفش اقدام کنند تا از خرید کفش تنگ جلوگیری کنند. همچنین بیماران دیابتی باید از جوراب‌های نخی رنگ روشن استفاده کنند. رعایت الگوهای پوششی پا می‌تواند از ابتلا به زخم پای دیابتی جلوگیری کند.

این متخصص با بیان اینکه چگونگی کوتاه‌کردن ناخن نیز از پیشگیری به زخم پای دیابتی جلوگیری می‌کند، افزود: اصلاح ناخن نادرست می‌تواند منشاء زخم پای دیابتی باشد. ناخن بیماران دیابتی نباید بلند باشد و به هنگام کوتاه کردن ناخن‌ها باید دقت کنند که ناخن‌های خود را از ته کوتاه نکنند.

شروع بی‌سر و صدای دیابت

وی با اشاره به رشته «روان‌شناسی سلامت» اظهار کرد: متخصصان این حوزه درباره وضعیت روانی و انگیزشی بیماران فعالیت می‌کنند. بیماران به ویژه  افرادی که به بیماری‌های صعب‌العلاج مانند زخم‌های مزمن مبتلا هستند باید تحت نظر  متخصصان روان‌شناسی سلامت قرارگیرند.

علامه با بیان اینکه هنگامی که سخن از دیابت و سرطان به میان می‌آید با ۲ گروه بیماری «خاموش» و «پرسروصدا» و ۲ گروه از بیماران «تاب آور و فعال» و  «ناامید و منفعل» سروکار داریم، افزود: بیماری سرطان یک موضوع حساسیت‌زا برای انسان‌ها به حساب می‌آید اما بسیاری از افراد به ویژه جوانانی که مبتلا به دیابت هستند به این بیماری چندان توجه نمی‌کنند. متاسفانه دیابت در ابتدای ابتلا یک بیماری کم سروصدا به حساب می‌آید اما عوارض آن به صورت تدریجی افزایش می‌یابد؛ به نحوی که  مشکلات عروقی، نوروپاتی و زخم‌های پای دیابتی در مراحل بعدی ایجاد می‌شوند.

«مرگ‌» از پیامدهای زخم پای دیابتی

این متخصص ادامه داد: اگرچه واکنش مردم به دیابت نسبت به سرطان، توأم با حساسیت و پرسروصدا نیست اما نکته مهم و اساسی این است که دیابت به دلیل عوارض و مرگ و میری که پس از پیامدهایش از جمله زخم پای دیابتی می‌تواند ایجاد کند باید در کانون توجه قرار گیرد. متاسفانه میزان مرگ و میر ناشی از زخم پای دیابتی نسبت به برخی از سرطان‌های شایع کشور بیشتر است. من بازهم تاکید می‌کنم بیماری دیابت بسیار اهمیت دارد و برای مقابله با این بیماری باید از نظر متخصصان چه در حوزه بالین و چه در عرصه روان‌شناسی سلامت بهره برد.

درمان زخم‌های مزمن پروسه کوتاه چند روزه نیست

وی ادامه داد: بیماران باید دستورات درمان و نکات مربوط به اصلاح سبک زندگی را باید جدی بگیرند؛ خودمراقبتی و مهم قلمداد کردن عوامل و نکات سلامت نه تنها باید در کانون توجه بیمار قرار گیرد بلکه خانواده آنها باید به این موضوع توجه کنند. درمان زخم‌های مزمن، یک پروسه درمانی کوتاه چند روزه نیست؛ به همین دلیل باید به اصلاح سبک زندگی توجه کرد. بیماران مبتلا به زخم پای دیابتی در روزهای نخست ابتلا به این عارضه باید به روان‌شناس سلامت مراجعه کنند؛ چرا که  برخی از بیماران نسبت به درمان بی‌توجهی می‌کنند و برخی نسبت به درمان ناامید می‌شوند. بیماری زخم پای دیابتی قابل پیشگیری و در صورت بروز، قابل کنترل است و اگر مراجعه به موقع انجام شود، می‌توان از عوارض ناشی از زخم مزمن مثل قطع پا، جلوگیری کرد.

علامه با بیان اینکه درمان زخم‌های مزمن یک کار تیمی است، افزود: درمان زخم‌های مزمن کار یک پرستار یا متخصص نیست؛ بلکه باید یک تیم شامل پرستار و متخصص رادیولوژی، فوق‌تخصص عروق و تروما، فوق‌تخصص غدد، فوق‌تخصص عفونی، متخصص داخلی، متخصص ارتوپدی، متخصص پوست و پزشک حرفه‌ای دیابت و زخم باید در کناریکدیگر زخم را مدیریت کنند. البته که در کنار انجام این خدمات تخخصی، نباید مدد و یاری خداوند را فراموش کرد.

مشکل زخم‌های دیابتی در دهک‌های پایین‌

وی با بیان اینکه بروز زخم پای دیابتی و عدم کنترل موثر دیابت در گروه‌های اقتصادی پایین جامعه اتفاق می‌افتد، تصریح کرد: جمعیت روستایی، جمعیت حاشیه‌نشین، اقلیت‌های قومیتی و اجتماعی، گروه‌های کم‌برخوردار اقتصادی، بیشتر به زخم پای دیابتی دچار می‌شوند. عدم کنترل صحیح و موثر دیابت سبب  بروز زخم پای دیابتی می‌شود. بازهم تاکید می‌کنم، دهک‌های پایین جامعه اغلب به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند؛ بررسی‌ها بیانگر این است این گروه‌ها در مشاغلی فعالیت می‌کنند که زمینه‌ساز و بسترساز زخم‌های دیابتی است.

علامه گفت: صرف یک مرکز درمانی مدیریت زخم مزمن بیماران مبتلا، برای مدیریت فرآیند درمان کافی نیست؛ چرا که مثلا این افراد در دوره‌هایی از درمان، باید کاهش فشار بر پا را تجربه کنند و هنگام ابتلای به زخم پای دیابتی باید میزان فشار روی پا کاهش یابد، افرادی که جزو دهک‌های پایین جامعه هستند و مبتلا به زخم پا شده‌اند، قادر به ادامه شغل خود نیستند. فلذا شرایطی باید ایجاد شود که این افراد تحت پوشش بیمه بیکاری و بیمه تکمیلی خاص قرار بگیرند. این افراد باید تحت حمایت بیمه‌ای و خیرین و انجمن‌های حامی قرار گیرند که شرایط زندگی آنها تحت تاثیر قرار نگیرد.

۳۰ درصد مبتلایان دیابت درمان را پیگیری نمی‌کنند

چالش‌های مالی درمان دیابت

وی درباره تعرفه‌های درمانی کلینیک جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران نیز به یومیر گفت: این کلینیک با تعرفه‌های نهاد عمومی فعالیت می‌کند که نسبت به تعرفه‌های بخش خصوصی و درمانگاه‌های خیریه بسیار پایین‌تر است؛ در واقع بیماران ۴۰ درصد از تعرفه‌های بخش خصوصی را پرداخت می‌کنند. یافته‌های  یک پژوهش پیمایشی که در سال گذشته انجام داده‌ایم بیانگر این است که حدود ۳۰ درصد از بیمارانی که مبتلا به زخم‌های دیابتی می‌شوند، دیگر برای درمان به مراکز درمانی مراجعه نمی‌کنند. این پژوهش بیانگر این است که حدود ۸۰ درصد از این بیماران به دلیل هزینه‌های درمانی و مشکلات مالی، روند درمان را پیگیری نمی‌کنند. 

خطر «بازار سیاه» برای پانسمان‌های نوین دیابت

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران ادامه داد: استفاده از پانسمان‌های نوین، یکی از موثرترین درمان زخم‌های مزمن است. پانسمان‌های نوین عمدتا وارداتی هستند؛ اگر ارز مورد نیاز با قیمت مناسب و به مقدار کافی در اختیار واردکننده قرار نگیرد با پدیده بازار سیاه در زمینه پانسمان‌های نوین مواجه می‌شویم.

ضرورت ایجاد پنجره واحد خدمات برای درمان زخم‌ها

وی گفت: دهک‌های پایین جامعه توان پرداخت هزینه‌های پانسمان‌های نوین با هزینه ارز آزاد را ندارند و به همین دلیل وزارت بهداشت می‌بایست به این موضوع ورود کند. وزارت بهداشت می‌بایست پنجره واحد خدمات برای موضوع درمان زخم‌ها تعریف کند؛ به نحوی که مشخصات «دموگرافیک» جمعیتی از منظر سلامت و وضعیت اقتصادی بیماران در آن ثبت ‌شود. همچنین اطلاعات مربوط به وضعیت مسکن و وضعیت بیمه‌ای و وضعیت مراقبتی هر بیمار باید در این سامانه پنجره واحد اطلاعات بیماران دیابتی ثبت شود. ثبت اطلاعات مراقبتی بیماران از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ چرا که برخی از افرادی که به زخم پای دیابتی مبتلا می‌شوند به تنهایی زندگی می‌کنند. تمام اطلاعات بیماران دیابتی باید در «پنجره واحد خدمات» ثبت شود تا گروه هدف و اولویت‌های مورد نیاز شناخته شود و برای رفع اولویت‌های مورد نیاز بیماران از دولت و خیرین استفاده کرد. متاسفانه اقداماتی از این دست در ایران کم انجام می‌شود؛ در حالی که شناسایی و طبقه‌بندی گروه هدف برای ارائه بسته‌های حمایتی از اهمیت فراوانی برخوردار است. 

علامه ادامه داد: سازمان‌های بیمه‌گر، انجمن‌های مردم نهاد، صندوق‌های بازنشستگی و وزارت بهداشت در کناریکدیگر  می‌توانند بانک اطلاعاتی بیماران مزمن را روزآمد و پویا کنند که از هدررفت منابع، سوءاستفاده و قاچاق دارو جلوگیری کنند. علاوه بر جلوگیری از برخی پیشامدها، می‌توانند بیماران نیازمند را تحت چتر حمایتی خود قرار دهند. ایجاد «پنجره خدمات واحد» فراتر از امر درمان است و باید در سیاست‌های کلان لحاظ شود. ایجاد پنجره خدمات واحد از اهمیت فراوانی برخوردار است؛ چرا که پدیده‌های دنیای امروز به یک راهکار ساده نیاز ندارند. امروزه، انسان‌ها در یک سیستم پیچیده زندگی می‌کنند، به همین دلیل مولفه‌هایی مانند ثبات سیاسی، محورهای توسعه پایدار که در بودجه نظام سلامت بروز می‌کند تاثیر فراوانی در وضعیت سلامت، افزایش امید به زندگی و افزایش امید به زندگی سالم دارد. منظور از افزایش امید به زندگی سالم این است که این طول عمر به نحوی باشد که در آن از کارافتادگی وجود نداشته باشد یا دیرتر اتفاق افتد. افزایش امید به زندگی سالم به یک دیدگاه همه‌جانبه‌نگر، توسعه پایدار و متوازن احتیاج دارد.

نقش سنجه‌های اجتماعی_اقتصادی در سلامت جوامع

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با اشاره به موضوع اقتصاد سلامت گفت: سنجه‌ها و مولفه‌های اجتماعی_اقتصادی متعددی به ایفای نقش در سلامت جوامع می‌پردازند. بررسی‌ها بیانگر این است عوامل درمانی فقط ۲۵ درصد در سلامت جامعه نقش دارد و ۷۵ درصد دیگر در گرو مولفه‌های فرهنگی، آموزشی، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی است.  کشورهایی که از ثبات اقتصادی و سیاسی برخوردار هستند و با پدیده‌ای به نام «تحریم» مواجه نیستند، از منظر سطح سلامت در وضعیت بهتری قرار دارند.

تاثیر ۷۰ درصدی سبک زندگی سالم در پیشگیری از دیابت

وی ادامه داد: هنگامی که به آموزش، آگاهی‌بخشی، ارتقای سطح سواد سلامت و برنامه‌هایی که منجر به اصلاح سبک زندگی و سلامت جامعه می‌شوند، بی‌توجه باشیم؛ از منظر سلامت در وضعیت نامساعدی قرار می‌گیریم. اگر مولفه‌های پزشکی مبتنی بر سبک زندگی که بر کاهش استرس، آموزش، پیشگیری و کنترل مصرف دخانیات و نوشیدنی‌های الکلی، ضرورت روابط جنسی کنترل شده، خواب مناسب و به موقع (بهترین زمان خواب از ساعت ۱۰ شب تا ۴ صبح) تاکید دارند، بی‌توجه باشیم و به دست فراموشی بسپاریم، با مشکلات بیشتری در عرصه سلامت مواجه می‌شویم. ۱۵۰ دقیقه ورزش‌کردن در هفته برای جلوگیری از ابتلا به دیابت توصیه شده؛ سبک زندگی سالم به میزان ۷۰ درصد حتی در صورت داشتن  عوامل ژنتیکی می‌تواند از ابتلا به دیابت جلوگیری کند. اصلاح سبک زندگی بسیار مهم است؛ چرا که می‌تواند تا ۱۱ سال از بروز دیابت جلوگیری کند. با در نظر گرفتن تمام این موارد باید گفت سبک زندگی از اهمیت فراوانی برخوردار است و در پیشگیری از بیماری‌ها بسیار نقش دارد.

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با اشاره به اهمیت نقش آموزش اظهار کرد: آموزش در ارتباط با بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های مزمن از اهمیت فراوانی برخوردار است. آموزش باید به نحوی  باشد که از زمان ورود افراد به دوران پیش از مقاطع ابتدایی یعنی مهدکودک‌ها مورد توجه قرار گیرد. آموزش مادام‌العمر در ارتباط با بیماری‌ها نیز مهم قلمداد می‌شود و باید در کانون توجه قرار گیرد. آموزش مرتبط با بیماری‌ها صرفا آموزش‌های مدرسه‌ای نیستند بلکه آموزش‌های مهارتی هستند. اگر آموزش‌های مهارتی در زمان مناسب ارائه شوند، بیماران می‌توانند متناسب با شرایط محیطی و بر اساس نیاز خود نسبت به کسب آگاهی لازم اقدام ‌کنند.

آموزش؛ امری ضروری است

این متخصص با بیان اینکه حوزه سلامت از اهمیت فراوانی برخوردار است، افزود: متاسفانه، صفحات زرد در ارتباط با حوزه سلامت در شبکه‌های اجتماعی بسیار زیاد است. دولت‌ها در کشورهای پیشرفته به موضوع سلامت ورود کرده‌اند؛ آنها تلاش می‌کنند که یک سایت مرجع در اختیار شهروندان خود قرار دهند که اطلاع موثق و درست را به مردم مخابره کنند. هنگامی که متخصصان نظام سلامت به امر آموزش توجه نکنند و سایت‌های مرجع در اختیار نباشد، برخی از سایت‌های متفرقه و حتی زرد به عرصه سلامت ورود می‌کنند و مورد مراجعه واقع می‌شوند. معتقدم، وزارت بهداشت و دفتر آموزش و ارتقای سلامت و پیشگیری این وزارتخانه باید اطلاع کدبندی شده و معتبر برای سایت‌های مرجع سلامت فراهم کنند. همچنین استفاده از مولتی‌مدیا، اینفوگرافی می‌تواند در شبکه‌های اجتماعی به کار گرفته شود؛ چرا که این شبکه‌ها می‌توانند نقش موثری در آموزش مردم داشته باشند.

سالمندان؛ گروه هدف زخم‌های مزمن

علامه با بیان اینکه سالمندان از گروه‌های هدف بیماری‌های مزمن مانند دیابت و زخم‌ها هستند، اظهار کرد: اینکه تعریف رابط کاربری در حوزه آموزش منطبق بر ذائقه و نیاز و توانایی سالمندان باشد، اهمیت زیادی دارد. اگر رابط‌های کاربری منطبق بر نیازها و توانایی استفاده مخاطب نباشد، مورد توجه قرار نمی‌گیرد؛ به طور مثال، فونت به کار گرفته شده در برنامه‌های کاربردی آموزشی ویژه سالمندان باید درشت باشد یا صوت به‌کار گرفته شده باید با صدای بلند باشد. همچنین آیکون‌ها نمادین و سرچ خوشه‌ای و درختی به آموزش سالمندان کمک می‌کند.

وی با بیان اینکه نظام سلامت کشور، درمان محور است، افزود: دریافتی پزشکان کشور به صورت موردی(پرکیس) است؛ یعنی به ازای ویزیت هر بیمار، هزینه دریافت می‌کنند.  این در حالی است که برنامه پزشک خانواده در سایر کشورها اجرا می‌شود و یک پزشک، تعداد افراد مشخصی تحت نظر دارد. اگر یک پزشک برای امر آموزش و ارتقا سلامت جامعه برنامه‌ریزی کند و پیگیر برنامه‌های غربالگری افراد تحت پوشش خود باشد و یک بیماری را به هنگام مناسبی تشخیص دهد از تحمیل هزینه بیشتر بر دولت و بیمه و بیماران جلوگیری می‌کند. اگر پزشک در کشورهایی که طرح پزشک خانواده اجرا می‌شود، بتواند بیماری‌ها را به هنگام مناسب تشخیص دهد و عوارض آنها را بخوبی کنترل نماید، بیمه‌ها پول بیشتری در اختیار وی قرار می‌دهند. 

علامه ادامه داد: سیستم درمانی کشور به این نحو است که یک پزشک گاهی حدود ۱۰۰ بیمار را در یک بازه زمانی کوتاه چند ساعته ویزیت می‌کند؛ در چنینی شرایطی، فرصتی برای آموزش به بیمار باقی‌نمی‌ماند. تمام این شرایط، در کنار تعرفه‌های پرشکی با نرخ پایین  اتفاق می‌افتد؛  تعرفه‌هایی که نسبت به جهان و منطقه بسیار پایین است. اگر پزشکان درآمد نداشته باشند انگیزه‌ای  برای ارائه خدمات آموزشی و سبک زندگی نخواهند داشت.

ضرورت گسترش پزشک خانواده و پرونده الکترونیک سلامت

وی با اشاره به ضرورت گسترش پرونده الکترونیک سلامت و پزشک خانواده گفت: اگر پرونده سلامت و پزشک خانواده اجرا شود، پزشکان می‌توانند نسبت به امر آموزش درخصوص بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های مزمن اقدام کنند. فرهنگ سلامت می‌بایست در جامعه ایجاد شود؛ به نحوی که بیمار از جانب پزشک خانواده به یک متخصص ارجاع داده شوند. گاهی اوقات، یک بهیار یا بهورز در مقایسه با پزشکان می‌تواند آموزش‌های سلامت بهتری ارائه دهند. اگر می‌خواهیم در امر آموزش بیماری‌ها به ویژه بیماری‌های مزمن به موفقیت نائل شویم باید به موضوع «چشم‌ها را باید شست، جور دیگر باید دید» اشاره کنم.

درمان قطعی برای زخم پای دیابت وجود ندارد

این متخصص درباره روش‌های نوین درمان زخم پای دیابتی نیز به یومیر گفت: درمان قطعی برای زخم پای دیابتی وجود ندارد اما مداخلات مبتنی بر تکنولوژی در حوزه زخم  روز به روز در حال گسترش است. «استفاده از ابزارهای مبتنی بر «هوش مصنوعی» و «بکارگیری ابزارهای از راه دور»  برای درمان زخم‌های پای دیابتی مطرح می‌شود. همچنین استفاده از هوش مصنوعی، پزشکی شخصی‌سازی شده و ارائه آموزش مبتنی بر نوع بیماری افراد از مواردی است که در ارتباط با روش‌های نوین درمانی مطرح می‌شود.

مدیر کلینیک دیابت، زخم و ترمیم بافت سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران با بیان اینکه برنامه‌های غربالگری در ارتباط با درمان زخم‌های مزمن از اهمیت فراوانی برخوردار است، خاطر نشان کرد: برنامه غربالگری شخصی‌سازی شده مبتنی بر هوش مصنوعی متناسب با ویژگی‌های فردی بیماران از دیگر مواردی است که در حوزه روش‌های درمانی نوین زخم پای دیابتی مطرح می‌شود.

وی ادامه داد: پروژه ارزیابی و غربالگری شخصی‌سازی شده و هوشمند در حال برنامه‌ریزی است؛ به نحوی که بیماران در نقاطی از کشور که به تیم تخصصی دسترسی ندارند، بتوانند از زخم پای خود عکسبرداری کنند و با ارسال آن تصویر، نوع آن زخم در سیستم هوشمند دستیار بالینی، تشخیص داده شود.

درمان‌های نوین زخم‌های مزمن گران هستند

وی درباره سایر روش‌های نوین درمانی زخم پای دیابتی گفت:  اکسیژن‌تراپی، ازن‌تراپی، پلاسماتراپی، پلاسماسرد، لیزرتراپی، ماگوت‌تراپی (استفاده از لارو مگس برای درمان زخم‌های مزمن) و همچنین شیوه‌های سلول مولکولی در حال گسترش است و طی ۱۰ سال آینده می‌تواند نقش جدی در درمان زخم‌های مزمن داشته باشند. به طور قطع درمان‌های نوین، گران هستند. با توجه به گرانی درمان‌های نوین به یک مرکز  یا اپلیکیشنی با معیارهای استاندارد نیاز داریم؛ این مرکز باید شیوه‌های درمانی را بررسی کند و بهترین شیوه درمانی را با توحه به سطح درآمدی بیماران و نوع بیماری هر فرد طراحی کند.

اقدامات کلینیک زخم جهاد دانشگاهی علوم پزشکی تهران

این متخصص با اشاره به اقدمات کلینیک زخم جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران گفت: این کلینیک، محلی برای آموزش بالینی پزشکان و پرستارانی است که دوره آموزشی نظری زخم را سپری کرده‌اند. بیش از ۲ هزار پزشک و پرستار، طی ۱۰ سال در دوره‌های آموزشی زخم شرکت کرده‌اند.

علامه با اشاره به ارتباط و وابستگی کلینیک زخم و دیابت جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران به پژوهشکده زخم و ترمیم بافت این سازمان گفت: اتصال این دو مجموعه به یکدیگر را باید یک اتفاق خاص قلمداد کرد؛ چرا که انواع متخصصان علوم پایه در رشته‌هایی مانند نانو، پلیمر، بیوفناوری در حال انجام مطالعات درباره پانسمان‌های نوین و لیزردرمانی و سلول درمانی هستند.

وی با بیان اینکه کنگره بین‌المللی زخم به صورت سالانه برگزار می‌شود، افزود: تا کنون، ۱۰ دوره کنگره زخم را برگزار کرده‌ایم که جدیدترین روش‌های درمانی در این کنگره مطرح شده‌اند. 

این متخصص با اشاره به طراحی یک مدل هوشمند در سازمان جهاد دانشگاهی علوم‌پزشکی تهران گفت: این مدل هوشمند می‌تواند ۳ نوع زخم یعنی زخم پای دیابتی، زخم شریانی و زخم وریدی را بررسی کند. این دیتاست می‌تواند وضعیت عکس‌هایی که در آن بارگذاری می‌شود، بررسی کند و اگر فرد مبتلا به یکی از این سه نوع زخم باشد، آن را تشخیص دهد.

علامه با اشاره به وضعیت تیم بالینی کلینیک زخم سازمان جهاد دانشگاهی گفت: متخصصان این کلینیک با استفاده از جدیدترین مداخلات و پانسمان‌ نوین، با تعرفه نهاد عمومی ارائه می‌دهد. بررسی‌ها بیانگر این است بیش از ۹۵ درصد بیمارانی که به کلینیک زخم مراجعه می‌کنند از کادر پذیرش و درمان کلینیک راضی هستند.

انتهای پیام