حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی در 7 تیر 1401 در دیدار آقای رجب طیب اردوغان رئیس جمهور ترکیه از بازگشت قره باغ به آذربایجان ابراز خرسندی کردند و گفتند: اگر سیاستی باشد. جمهوری اسلامی با انسداد مرز ایران و ارمنستان مخالفت خواهد کرد؛ زیرا این مرز راه ارتباطی هزاران ساله است.وی همچنین در دیدار با ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه گفت: جمهوری اسلامی هرگز سیاست ها را تحمل نخواهد کرد. و برنامه هایی که منجر به بسته شدن مرز ایران و ارمنستان می شود.» برای تبیین جایگاه رهبر معظم انقلاب در این زمینه چند نکته قابل ذکر است.
اولین جنگ قره باغ کوهستانی در سال 1988 آغاز شد و ارامنه قره باغ خواستار الحاق این جمهوری خودمختار که در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قرار داشت به ارمنستان شدند. این جنگ در نهایت منجر به انعقاد توافقنامه آتش بس در سال 1994 شد. در حالی که ارمنستان در حمایت از استقلال قره باغ هفت شهر جمهوری آذربایجان را اشغال کرده بود. جنگ دوم قره باغ در 27 سپتامبر 2020 با حمله جمهوری آذربایجان به ارمنستان برای آزادسازی اراضی اشغالی آغاز شد و با آغاز این جنگ، جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در اجرای آن حمایت کرد. از سیاست اصولی خود مانند همیشه و رهبر انقلاب در سخنانی با تاکید بر اینکه جنگ حادثه تلخی است که امنیت منطقه را تهدید می کند، گفتند: این جنگ حادثه تلخی است و امنیت کشور را تهدید می کند. منطقه و باید هر چه زودتر تمام شود و البته تمام اراضی آذربایجان که در تصرف ارمنستان است باید آزاد شود و به خود آذربایجان بازگردد. [زیرا] که متعلق به آذربایجان است. 1398/08/13 وی در ادامه این اظهارات بر لزوم حفظ مرزهای جغرافیایی پذیرفته شده از طرفین تاکید کرد.
حفظ حاکمیت ارمنستان بر سیونیک
جنگ دوم قره باغ پس از 44 روز در 10 نوامبر با وساطت روسیه پایان یافت و در نتیجه قرارداد مسکو هفت شهر جمهوری آذربایجان تحت اشغال ارمنستان آزاد شد. بازگشت سرزمین های اشغالی به جمهوری آذربایجان مژده ای بود و موجب خرسندی دولت و ملت مسلمان ایران شد. طبق ماده 9 قرارداد آتش بس، جمهوری ارمنستان باید با حفظ حاکمیت خود بر استان سیونیک، که آذربایجان آن را زنگزور می نامد، ارتباط حمل و نقل بین جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین کند. حدود یک ماه بعد روزنامه ینی زوان جمهوری آذربایجان مدعی شد که ارمنستان هیچ ملکی برای نظارت بر عبور و مرور این کریدور ندارد و باکو در قرارداد مسکو شرط آتش بس را برای ارمنستان تعیین کرده است. برای افتتاح کریدور زنگزور و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیز این شرط را پذیرفته است.
اگرچه مقامات ارمنستان این خبر را تکذیب کردند. اما در آذر 1400، الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، با طرح ادعایی تاریخی، تلویحاً استان سیونیک ارمنستان را بخشی از خاک جمهوری آذربایجان خواند و گفت: «ارمنستان و تمام جهان در طول این دوره دیدند. جنگی که هیچ کس نمی تواند جلوی ما را بگیرد من از آنها خواستم به ما زمان بدهند تا کشورمان را برگردانیم، الان هم همین را می گویم: “به ما بگویید چه زمانی کریدور زنگزور بدون هیچ مشکلی باز می شود.” وزارت خارجه ارمنستان در بیانیه ای اعلام کرد. این اظهارات را تهدیدی برای تمامیت ارضی این کشور خواند و تاکید کرد که سخنان رئیس جمهور آذربایجان با تفاهمات صورت گرفته در روسیه مغایرت دارد.ارمنستان نیز در کنفرانس مطبوعاتی دسامبر 1400 اعلام کرد که در این مورد مذاکره نخواهد کرد و ارمنستان اجازه نخواهد داد. بخشی از خاک این جمهوری به نام دالان توسط جمهوری آذربایجان یا کشور دیگری تصرف شده است.
ناتو و آرزوی رسیدن به دریای خزر
در این زمان ترکیه در حمایت از جمهوری آذربایجان ادعاهای تاریخی را که تمامیت ارضی ارمنستان را نقض کرده و مرزهای جغرافیایی پذیرفته شده را تغییر داده است، تکرار کرد. ترکیه مدتهاست که به دنبال استفاده از مسیر نخجوان – باکو از طریق مسیر ارمنستان برای رسیدن به دریای خزر بوده است و ارمنستان به دلیل اختلافات دیرینه با ترکیه با این امر مخالفت کرد.
نکته دیگر اینکه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ناتو با نزدیک شدن به حرکت به سمت شرق، به دنبال دسترسی به دریای خزر از مسیر نخجوان – باکو و رسیدن به مرز روسیه با کمک ترکیه به عنوان عضو بود. ناتو بر این اساس اعضای ناتو نیز از گشایش مسیری حمایت کردند که با تغییر مرز ارمنستان، ترکیه را به باکو متصل کند. در پی این تحول، جمهوری آذربایجان نیروهای نظامی خود را از شهر کلبجار در خاک خود به شهرهای گوریس و سیسیان ارمنستان اعزام کرد و همزمان رزمایش مشترکی بین کشورهای آذربایجان، ترکیه و پاکستان در نخجوان با ایجاد این تصور عمومی مبنی بر اینکه جمهوری آذربایجان با قطع ارتباط ارمنستان و ایران به دنبال نقض تمامیت ارضی ارمنستان و پیشروی در شمال استان سیونیک و تغییر مرزهای جغرافیایی است.
شواهد نشان داد که رژیم صهیونیستی در پشت صحنه از تشدید اختلافات بین آذربایجان و ارمنستان و به ویژه مسدود شدن مرز ایران و ارمنستان حمایت می کند. در همین راستا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ ۲۰ آنلاین ۱۴۰۰ در ارتباط تصویری با دانشجویان دانشگاه افسری امام حسین (ع) به بیان نکات مهمی در رابطه با حوادث جاری در کشورهای همسایه شمال غرب ایران پرداختند. وی با تاکید بر اینکه همه باید تلاش کنند ارتش ها مستقل، وابسته به ملت ها و هم افزا با همسایگان و ارتش های منطقه باشند، گفت: این اتفاقاتی که در شمال غرب کشور ما در برخی از همسایگان رخ می دهد. مسائلی وجود دارد که باید با این منطق حل شود، البته کشور ما و نیروهای مسلح ما عقلانی عمل می کنند، در همه مسائل روش، روش عقلانیت است – اقتدار با عقلانیت می آید – و خوب است دیگران هم عقلانی عمل کنند. و اجازه ندهیم این منطقه دچار مشکل شود.» رهبر انقلاب همچنین توصیه خیرخواهانه ای به برخی از کشورهای منطقه داشتند و می فرمایند: کسانی که برای برادرانشان چاه می کنند اول خودشان در چاه می افتند، من در لااخیا چاه حفر کردم و این اتفاق افتاد. در ادامه رزمایش عظیم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که با نام خیبر در شمال غرب کشور برگزار شد، به عنوان اقدامی پیشگیرانه، موجب تقویت امنیت منطقه و بازنگری در رویکردهای همسایگان ایران شد. .
مخالفت صریح جمهوری اسلامی با نقض تمامیت ارضی همسایگانش
جمهوری اسلامی ایران بر اساس یک سیاست اصولی و منطقی از تمامیت ارضی کشورهای همسایه حمایت می کند و ضمن مخالفت با اشغال یا تجزیه این کشورها، بر تغییرناپذیری مرزهای جغرافیایی پافشاری می کند. همانطور که ایران با اشغال قره باغ و هفت شهر دیگر آذربایجان توسط ارمنستان مخالفت کرد، با اشغال بخش هایی از ارمنستان نیز به بهانه اتصال ترکیه به باکو مخالفت می کند. دلیل آن این است که نقض تمامیت ارضی کشورها و تغییر مرزهای جغرافیایی باعث آسیب جدی و تهدیدات امنیتی برای منطقه و اختلال در پیشرفت اقتصادی کشورها می شود. خوشبختانه با کاهش اختلافات بین باکو و ایروان و تمایل طرفین برای حل مسالمت آمیز اختلافات، احتمال درگیری بین این دو کشور ضعیف شده است. اما تحریک ناتو از ترکیه برای عبور از ارمنستان و رسیدن به دریای خزر ادامه دارد.
در این زمان که به دلیل جنگ در اوکراین احتمال تغییر زمان برای تغییر مرزهای جغرافیایی وجود دارد، اطلاع رسانی موضع حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار با روسای جمهور ترکیه و روسیه مهم تلقی می شود. این اظهارات مبنی بر خرسندی از بازگشت قره باغ به آذربایجان و همچنین مخالفت با قطع شدن مرز هزار ساله ایران و ارمنستان، نشان از احترام به تمامیت ارضی همسایگان و یکی از مهمترین ارکان آن است. . سیاست همسایگی کشورمان همه همسایگان ایران می توانند در این زمینه به ایران اعتماد کنند و با مسئولیت پذیری در تامین امنیت منطقه مشارکت کنند. ایران به عنوان بخش مهمی از جاده ابریشم باستانی، حلقه اتصال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز با سایر مناطق آسیا و اروپا و آفریقا بوده و همواره از حمل و نقل کالا و مسافر در چهارچوب حمایت می کند. حفظ تمامیت ارضی کشورهای منطقه. البته همکاری و هماهنگی سه کشور دوست و همسایه یعنی ایران، روسیه و ترکیه موجب حفظ ثبات و امنیت منطقه در راستای حفظ مرزهای جغرافیایی و جلوگیری از حضور کشورهای خارجی خواهد شد.
اولین جنگ قره باغ کوهستانی در سال 1988 آغاز شد و ارامنه قره باغ خواستار الحاق این جمهوری خودمختار که در تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان قرار داشت به ارمنستان شدند. این جنگ در نهایت منجر به انعقاد توافقنامه آتش بس در سال 1994 شد. در حالی که ارمنستان در حمایت از استقلال قره باغ هفت شهر جمهوری آذربایجان را اشغال کرده بود. جنگ دوم قره باغ در 27 سپتامبر 2020 با حمله جمهوری آذربایجان به ارمنستان برای آزادسازی اراضی اشغالی آغاز شد و با آغاز این جنگ، جمهوری اسلامی ایران از تمامیت ارضی جمهوری آذربایجان در اجرای آن حمایت کرد. از سیاست اصولی خود مانند همیشه و رهبر انقلاب در سخنانی با تاکید بر اینکه جنگ حادثه تلخی است که امنیت منطقه را تهدید می کند، گفتند: این جنگ حادثه تلخی است و امنیت کشور را تهدید می کند. منطقه و باید هر چه زودتر تمام شود و البته تمام اراضی آذربایجان که در تصرف ارمنستان است باید آزاد شود و به خود آذربایجان بازگردد. [زیرا] که متعلق به آذربایجان است. 1398/08/13 وی در ادامه این اظهارات بر لزوم حفظ مرزهای جغرافیایی پذیرفته شده از طرفین تاکید کرد.
حفظ حاکمیت ارمنستان بر سیونیک
جنگ دوم قره باغ پس از 44 روز در 10 نوامبر با وساطت روسیه پایان یافت و در نتیجه قرارداد مسکو هفت شهر جمهوری آذربایجان تحت اشغال ارمنستان آزاد شد. بازگشت سرزمین های اشغالی به جمهوری آذربایجان مژده ای بود و موجب خرسندی دولت و ملت مسلمان ایران شد. طبق ماده 9 قرارداد آتش بس، جمهوری ارمنستان باید با حفظ حاکمیت خود بر استان سیونیک، که آذربایجان آن را زنگزور می نامد، ارتباط حمل و نقل بین جمهوری آذربایجان و جمهوری خودمختار نخجوان را تضمین کند. حدود یک ماه بعد روزنامه ینی زوان جمهوری آذربایجان مدعی شد که ارمنستان هیچ ملکی برای نظارت بر عبور و مرور این کریدور ندارد و باکو در قرارداد مسکو شرط آتش بس را برای ارمنستان تعیین کرده است. برای افتتاح کریدور زنگزور و نیکول پاشینیان نخست وزیر ارمنستان نیز این شرط را پذیرفته است.
اگرچه مقامات ارمنستان این خبر را تکذیب کردند. اما در آذر 1400، الهام علی اف، رئیس جمهور جمهوری آذربایجان، با طرح ادعایی تاریخی، تلویحاً استان سیونیک ارمنستان را بخشی از خاک جمهوری آذربایجان خواند و گفت: «ارمنستان و تمام جهان در طول این دوره دیدند. جنگی که هیچ کس نمی تواند جلوی ما را بگیرد من از آنها خواستم به ما زمان بدهند تا کشورمان را برگردانیم، الان هم همین را می گویم: “به ما بگویید چه زمانی کریدور زنگزور بدون هیچ مشکلی باز می شود.” وزارت خارجه ارمنستان در بیانیه ای اعلام کرد. این اظهارات را تهدیدی برای تمامیت ارضی این کشور خواند و تاکید کرد که سخنان رئیس جمهور آذربایجان با تفاهمات صورت گرفته در روسیه مغایرت دارد.ارمنستان نیز در کنفرانس مطبوعاتی دسامبر 1400 اعلام کرد که در این مورد مذاکره نخواهد کرد و ارمنستان اجازه نخواهد داد. بخشی از خاک این جمهوری به نام دالان توسط جمهوری آذربایجان یا کشور دیگری تصرف شده است.
ناتو و آرزوی رسیدن به دریای خزر
در این زمان ترکیه در حمایت از جمهوری آذربایجان ادعاهای تاریخی را که تمامیت ارضی ارمنستان را نقض کرده و مرزهای جغرافیایی پذیرفته شده را تغییر داده است، تکرار کرد. ترکیه مدتهاست که به دنبال استفاده از مسیر نخجوان – باکو از طریق مسیر ارمنستان برای رسیدن به دریای خزر بوده است و ارمنستان به دلیل اختلافات دیرینه با ترکیه با این امر مخالفت کرد.
نکته دیگر اینکه پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی، ناتو با نزدیک شدن به حرکت به سمت شرق، به دنبال دسترسی به دریای خزر از مسیر نخجوان – باکو و رسیدن به مرز روسیه با کمک ترکیه به عنوان عضو بود. ناتو بر این اساس اعضای ناتو نیز از گشایش مسیری حمایت کردند که با تغییر مرز ارمنستان، ترکیه را به باکو متصل کند. در پی این تحول، جمهوری آذربایجان نیروهای نظامی خود را از شهر کلبجار در خاک خود به شهرهای گوریس و سیسیان ارمنستان اعزام کرد و همزمان رزمایش مشترکی بین کشورهای آذربایجان، ترکیه و پاکستان در نخجوان با ایجاد این تصور عمومی مبنی بر اینکه جمهوری آذربایجان با قطع ارتباط ارمنستان و ایران به دنبال نقض تمامیت ارضی ارمنستان و پیشروی در شمال استان سیونیک و تغییر مرزهای جغرافیایی است.
شواهد نشان داد که رژیم صهیونیستی در پشت صحنه از تشدید اختلافات بین آذربایجان و ارمنستان و به ویژه مسدود شدن مرز ایران و ارمنستان حمایت می کند. در همین راستا، حضرت آیت‌الله خامنه‌ای در تاریخ ۲۰ آنلاین ۱۴۰۰ در ارتباط تصویری با دانشجویان دانشگاه افسری امام حسین (ع) به بیان نکات مهمی در رابطه با حوادث جاری در کشورهای همسایه شمال غرب ایران پرداختند. وی با تاکید بر اینکه همه باید تلاش کنند ارتش ها مستقل، وابسته به ملت ها و هم افزا با همسایگان و ارتش های منطقه باشند، گفت: این اتفاقاتی که در شمال غرب کشور ما در برخی از همسایگان رخ می دهد. مسائلی وجود دارد که باید با این منطق حل شود، البته کشور ما و نیروهای مسلح ما عقلانی عمل می کنند، در همه مسائل روش، روش عقلانیت است – اقتدار با عقلانیت می آید – و خوب است دیگران هم عقلانی عمل کنند. و اجازه ندهیم این منطقه دچار مشکل شود.» رهبر انقلاب همچنین توصیه خیرخواهانه ای به برخی از کشورهای منطقه داشتند و می فرمایند: کسانی که برای برادرانشان چاه می کنند اول خودشان در چاه می افتند، من در لااخیا چاه حفر کردم و این اتفاق افتاد. در ادامه رزمایش عظیم نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران که با نام خیبر در شمال غرب کشور برگزار شد، به عنوان اقدامی پیشگیرانه، موجب تقویت امنیت منطقه و بازنگری در رویکردهای همسایگان ایران شد. .
مخالفت صریح جمهوری اسلامی با نقض تمامیت ارضی همسایگانش
جمهوری اسلامی ایران بر اساس یک سیاست اصولی و منطقی از تمامیت ارضی کشورهای همسایه حمایت می کند و ضمن مخالفت با اشغال یا تجزیه این کشورها، بر تغییرناپذیری مرزهای جغرافیایی پافشاری می کند. همانطور که ایران با اشغال قره باغ و هفت شهر دیگر آذربایجان توسط ارمنستان مخالفت کرد، با اشغال بخش هایی از ارمنستان نیز به بهانه اتصال ترکیه به باکو مخالفت می کند. دلیل آن این است که نقض تمامیت ارضی کشورها و تغییر مرزهای جغرافیایی باعث آسیب جدی و تهدیدات امنیتی برای منطقه و اختلال در پیشرفت اقتصادی کشورها می شود. خوشبختانه با کاهش اختلافات بین باکو و ایروان و تمایل طرفین برای حل مسالمت آمیز اختلافات، احتمال درگیری بین این دو کشور ضعیف شده است. اما تحریک ناتو از ترکیه برای عبور از ارمنستان و رسیدن به دریای خزر ادامه دارد.
در این زمان که به دلیل جنگ در اوکراین احتمال تغییر زمان برای تغییر مرزهای جغرافیایی وجود دارد، اطلاع رسانی موضع حضرت آیت الله خامنه ای در دیدار با روسای جمهور ترکیه و روسیه مهم تلقی می شود. این اظهارات مبنی بر خرسندی از بازگشت قره باغ به آذربایجان و همچنین مخالفت با قطع شدن مرز هزار ساله ایران و ارمنستان، نشان از احترام به تمامیت ارضی همسایگان و یکی از مهمترین ارکان آن است. . سیاست همسایگی کشورمان همه همسایگان ایران می توانند در این زمینه به ایران اعتماد کنند و با مسئولیت پذیری در تامین امنیت منطقه مشارکت کنند. ایران به عنوان بخش مهمی از جاده ابریشم باستانی، حلقه اتصال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز با سایر مناطق آسیا و اروپا و آفریقا بوده و همواره از حمل و نقل کالا و مسافر در چهارچوب حمایت می کند. حفظ تمامیت ارضی کشورهای منطقه. البته همکاری و هماهنگی سه کشور دوست و همسایه یعنی ایران، روسیه و ترکیه موجب حفظ ثبات و امنیت منطقه در راستای حفظ مرزهای جغرافیایی و جلوگیری از حضور کشورهای خارجی خواهد شد.