از جمعه سیاه تا سیاه بازی جمعه!

به گزارش یومیر وطن امروز نوشت: اگر به اختصار چند چارچوب از مسائل اجتماعی در غرب را دستاورد دنیای مصرف گرایی بدانیم شاید در کنار همه فلسفه های موجود در پیچیدگی دنیای مدرن مسئله «جمعه سیاه» مطرح شود. یا «جمعه سیاه» که بیشتر از هر کنشگری اجتماعی غربی به آخرین جمعه نوامبر اشاره دارد. بر اساس برخی اطلاعات رسمی واژه جمعه سیاه اولین بار در دهه 1950 در فیلادلفیا و در میانه یک بازی فوتبال آمریکایی بین دو تیم داخلی در ایالات متحده وارد رسانه ها شد بنابراین استفاده از اصطلاح “بلک” جمعه» بر اساس هویت اقتصادی اش نبود بلکه به دلیل یک فاجعه اجتماعی ناشی از یک مسابقه فوتبال بود. آمریکایی و بلیت فروشی این بازی شکل گرفت. در اوایل دهه 80 این اصطلاح وارد مشاغل کوچک شد و در نهایت با ظهور اینترنت و استفاده گسترده از آن در دهه 90 به یک سنت آمریکایی تبدیل شد. این فرآیند نام گذاری برای فروش تخفیف های آنلاین ابتدا با هدف ساکنان پدیده «دوشنبه سایبری» بود که در اولین دوشنبه پس از جمعه سیاه شکل گرفت اما پس از قدرت گرفتن فروشگاه هایی مانند «آمازون» این پدیده سایبر را فرا گرفت. دوشنبه همچنین جمعه سیاه و امروز هویت اصلی جمعه سیاه بر فروش آنلاین محصولات با تخفیف متمرکز شده است. است

این در حالی است که نزدیک به یک دهه است که این میهمان در ایران با توجه به گسترش روزافزون فروشگاه های اینترنتی مانند هر پدیده دیگری ایرانیزه شده است و این مفهوم در دنیای خارج از آب های آزاد این بار در خاک ایران ایجاد شده است. و در سطح وسیع تر در میان کشورهای شرقی و به ویژه ملت های مسلمان با اشکال و تزئینات رنگارنگ بر خلاف الگوی غربی خود مفهوم سازی می کنند.

مبتکران این جمعه ویژه در غرب قبل از اینکه به دنبال فروش محصولات مصرفی به مردم باشند تلاش کردند تا اقشار آسیب دیده را بیشتر و بهتر به مایحتاج مربوط به کریسمس دسترسی داشته باشند. سوالی که مبنای این دعوت عمومی بود. در واقع هدف این بود که «همه گروه ها» از لذت داشتن یا مصرف یک کالای فصلی جدید برای ماه های دسامبر و ژانویه لذت ببرند. به یک معنا این موضوع ایده سازنده ای برای کاهش شکاف های ایجاد شده در جوامع لیبرال بوده است که در آن تولیدکنندگان و مصرف کنندگان در یک چرخه مالی مثبت دوجانبه در “وضعیت برد مشترک” قرار دارند. از تخفیف های مربوط به ابزار و وسایل درختان کاج زمستانی گرفته تا بوقلمون شکرگزاری و هدایای خانوادگی که معمولاً پدران و مادران به فرزندانشان می دهند (البته به نام بابانوئل).

به طور کلی بحث دو موضوع «الگوی صحیح» یا «ترویج فرهنگ غربی/ساده گرایی» همواره با موضوع «جمعه سیاه در ایران» مرتبط بوده است. برخی معتقدند حضور بدون بررسی و کپی برداری ناشیانه از پدیده های فرهنگی-اجتماعی غرب در ایران نتایجی مغایر با فرهنگ ملی و دینی دارد و جامعه را از باورهایی که اساساً قدیمی تر است منحرف می کند اما از سوی دیگر گروهی معتقدند که اینها انواع پدیده ها در صورتی که شباهت هایی هرچند اندک با آموزه های دینی ملی داشته باشند امکان تغییرات و بهره برداری بهینه تر (صرف نظر از منشأ آن پدیده) را دارند. در نقد هر دو باید اذعان داشت که روش های اتخاذ شده در ایران بیش از دغدغه های اجتماعی این دو گروه است. به نوعی این شرکت ها تنها با استفاده از پدیده «جمعه سیاه» «کریسمس» «ولنتاین» و… سعی در فروش اقلام ویژه خود دارند. شاید در نگاه کلی چرخه اقتصادی ایجاد شده گره کوچکی از برخی مشکلات معیشتی یا تولید ناخالص (در برخی موارد) باز کند اما اساساً سود حاصل از استفاده ابزاری از این پدیده بر روی حساب های بانکی بزرگ یا بزرگ سرازیر می شود. فروشگاه های متوسط حتی از سوی دیگر برخی فروشگاه هایی که محصولاتشان نه مناسب است و نه مرتبط با نیاز مردم است به بهانه «جمعه سیاه» تخفیف های غیرواقعی می دهند. در همین راستا بررسی های نگارنده نشان می دهد که اکثر تخفیف های درج شده در فروشگاه های اینترنتی معتبر جعلی بوده و طراحان این فاجعه عمومی با بالاتر نشان دادن قیمت اصلی کالا یواشکی تخفیف خود را تا 70 درصد به فروشگاه القا می کنند. مخاطب اما تخفیف درج شده به 5 درصد هم نمی رسد و این موضوع دقیقاً پاشنه آشیل ایرانی سازی بی فکر مصرف گرایانه و منفعت طلبانه در مقایسه با یک پدیده اجتماعی مؤثر برای جامعه غربی منتظر کریسمس است. این نوع رفتار علاوه بر افزایش قدرت مصرف گرایی عمومی جامعه را بیش از حد به تجارت اینترنتی وابسته می کند و در نهایت کسب وکارهای کوچک غیراینترنتی را به مرز نابودی سوق می دهد. مشکلی که منجر به تبدیل بازار خرید و فروش به بازار انحصاری در اسارت غول های فروش اینترنتی خواهد شد. صرف نظر از موضوع مذکور این بحث آثار سویی را نیز با موضوع «اعتماد عمومی به فروشگاه های اینترنتی» تولید می کند. در همین راستا بررسی داخلی اما قدیمی میزان تخفیف واقعی در یکی از فروشگاه های اینترنتی معتبر (دی) که توسط رسانه ملی تهیه شده است نشان می دهد که اکثریت تخفیف های جمعه سیاه آنها در وضعیتی نادرست و غیر واقعی بوده است. . این موضوع نشان می دهد که با تکرار این روند غیرواقعی در آینده اعتماد عمومی به خرید آنلاین و تخفیف های آن (که یکی از مولفه های دیجیتال مارکتینگ است) کاهش می یابد و خود این مشکل به نوعی آسیب جدی خواهد داشت. با همه این تفاسیر باید ایجاد فضای کاهش طبقاتی در موضوع «قدرت خرید دهک های پایین جامعه» را در نظر گرفت هرچند دکترین اجتماعی خوبی است اما باید با نیاز جامعه تطبیق داده شود. جامعه جامعه ایرانی خرید کالاهای غیر مرتبط با روند زندگی ایرانیان در این ایام از سال که هیچ نشان فرهنگی-اجتماعی مانند شروع مدارس رمضان نوروز حتی تعطیلات تابستانی و… وجود ندارد بیش از آنکه چاره ساز باشد به یک حسرت سالانه تبدیل می شود. در میان گروه های آسیب پذیر فروشگاه های اینترنتی به نوعی می توانند با تغییر تقویم و تغییر رفتار تجاری خود امکان برگزاری مراسم مذهبی و ملی را به یک رفاقت اقتصادی – اجتماعی برای رفع برخی تضادهای طبقاتی تبدیل کنند. این امکان در روزهای منتهی به جشن نوروز بیش از هر زمان دیگری ملموس است تا جایی که دو پدیده ای که در این سال ها رنگ باخته اند (جشن نیکوکاری – جشن عشق) حاصل این راه پیشروانه است. نگاه کن . بنابراین فارغ از ادعای «تهاجم فرهنگی» باید گفت که برگزاری «جمعه های سیاه جعلی» توسط فروشگاه های اینترنتی داخلی بیشتر به یک «شکل اقتصادی» تبدیل شده و هویت اصلی خیریه مترقی و ضدیت را از بین خواهد برد. -آداب و رسوم تبعیض

در مجموع یکی از پیشنهادات مهم این است که فروشگاه های اینترنتی به جای تقلید ساده از مدل های غربی رویکردی مبتنی بر نیازهای واقعی جامعه ایرانی داشته باشند. این می تواند شامل ارائه تخفیف های واقعی مرتبط با نیازهای روزمره مردم باشد به گونه ای که این تخفیف ها در زمان های خاصی از سال مانند تعطیلات ملی و مذهبی ارائه می شود. به عنوان مثال برگزاری تخفیف های ویژه در ایام نزدیک به عید نوروز یا رمضان می تواند به تقویت روحیه همبستگی اجتماعی و نیکوکاری کمک کند و در نتیجه فرهنگ خرید را به سمت مثبت تری سوق دهد.

علاوه بر این اهمیت آموزش مصرف کننده نیز باید مورد توجه قرار گیرد. افزایش آگاهی در مورد نحوه انتخاب محصولات و تشخیص تخفیف های واقعی از تقلبی می تواند به افزایش اعتماد عمومی به فروشگاه های آنلاین کمک کند. این آموزش ها را می توان از طریق شبکه های اجتماعی و کمپین های تبلیغاتی موثر انجام داد.

در نهایت باید اذعان داشت که «جمعه سیاه» در ایران اگر به درستی مدیریت شود می تواند فرصتی برای تقویت اقتصاد محلی و ایجاد فضایی سالم برای خرید باشد اما اگر به صورت ابزاری و ناپخته ادامه یابد تنها به افزایش وابستگی به مصرف گرایی و تضعیف ارزش های فرهنگی منجر خواهد شد تا نیاز به رویکردی متعادل و هوشمندانه در رابطه با این پدیده احساس شود تا هم نیازهای اقتصادی پاسخ داده شود و هم فرهنگ و هویت ملی حفظ شود.

انتهای پیام