ابزارهای ایران برای مواجهه با ترامپ

به گزارش یومیر رضا رحمتی امروز در یادداشتی در وطن نوشت: جهان برای بازپس گیری کاخ سفید توسط ترامپ و ترامپیست ها آماده می شود. ترامپ حتی پس از گذشت تقریبا 8 سال از اولین روزهای “ظهور” او هنوز یک پدیده است. از این رو برای دومین بار از سوی مجله «تایم» به عنوان مرد سال انتخاب شد. او در این مناسبت به «تایم» درباره ایران گفت: «هر اتفاقی ممکن است بیفتد وضعیت بسیار ناپایدار است». این جملات در حالی مطرح می شود که زمزمه های زیادی درباره انتخاب فردی به شدت «ضد اسلام» توسط ترامپ به عنوان «نماینده ویژه کاخ سفید در امور مربوط به ایران» شنیده می شود. «ریچارد گرنل» که به عنوان «سیاستمدار سرسخت نسبت به ایران» و یکی از «طرفداران سیاست تغییر رژیم در ایران» شناخته می شود می تواند راه های مذاکره ایران و آمریکا را مسدود کند. ترامپ هنوز ظرفیت «پدیده» در دنیای سیاست و سیاست بین المللی شدن را دارد. آیا ترامپ می تواند برای ایران غافلگیر کننده باشد و همه را شوکه کند؟ به نظر من با توجه به ظرفیتی که از دوره قبل ترامپ در نظر داریم و با توجه به کسانی که این روزها نامشان برای خاورمیانه و به عنوان مسئولان مستقیم ایران مطرح شده است می توان انتظار شگفتی های بیشتری نسبت به دوره قبل از انتخابات از سوی ترامپ داشت. با این نگاه سوالی که مطرح می شود این است که با وجود ورود ترامپ به آمریکا ایران چه ابزاری برای رویارویی با ترامپ و ترامپیست ها دارد و اصولا چه باید کرد؟ در این یادداشت تلاش می شود به برخی از «گزینه های منطقه ای» ایران برای مقابله یا فشار حداکثری بر ترامپ پرداخته شود.

1- تنوع بخشیدن به فضای بازیگری ایران

شاید مهم ترین اقدامی که ایران در این ماه ها و حتی پس از آن می تواند انجام دهد گسترش گزینه های سیاست خارجی خود باشد. این بدان معناست که سیاست خارجی ایران باید در جهت تقویت و تعمیق روابط با همسایگان و متحدان خود حرکت کند. اگرچه روابط بین الملل ایران در سال های اخیر محدود به روابط با همسایگان خود بوده است اما موقعیت منحصربه فرد ایران به عنوان نقطه اتصال کشورهای کوچک و بزرگ از یک سو و در فضای عملیاتی زیرنظام های مختلف سیاسی و بین المللی از جمله قفقاز خاورمیانه خلیج فارس آسیای جنوب غربی آسیای مرکزی و غیره. به همه ایران اجازه می دهد که سیاست خارجی خود را متنوع کنند. این نگاه به سیاست خارجی می تواند ایران را نه تنها به یک بازیگر منطقه ای بلکه حتی یک بازیگر بین المللی تبدیل کند. هر یک از این زیرسیستم ها درگیر پازل های مختلفی هستند. در منطقه قفقاز درگیری دیرینه آذربایجان و ارمنستان ممکن است وضعیت میانجیگری ایران را تقویت کند به ویژه اینکه موضوع کریدور زنگزور نیز در همین منطقه قرار دارد که مستقیماً منافع ملی ایران را تحت تأثیر قرار می دهد.

در منطقه آسیای مرکزی روابط بین تاجیکستان ترکمنستان ازبکستان و تا حدودی افغانستان حائز اهمیت است. وضعیت افغانستان می تواند فرصت ها را برای سیاست خارجی ایران نه تنها در منطقه بلکه حتی در سطح بین المللی افزایش دهد به ویژه اینکه ایران در روابط دوجانبه خود با افغانستان نیز درگیر پروژه هایی مانند مواد مخدر مهاجرت قاچاق و مسائلی از این دست است. و مناقشات بدون حضور ایران بین افغانستان و همسایگانش قابل حل نیست.

در منطقه خلیج فارس سفر اخیر هیئت عربستان سعودی به ایران ممکن است سنگ بنای یک رابطه مهم در زیر سیستم خلیج فارس باشد. حضور هیأت نظامی عربستان سعودی به سرپرستی ژنرال فیاض بن حامد الوائلی رئیس ستاد کل نیروهای مسلح عربستان در تهران در روز 29 آبان و دیدار با سرلشکر باقری و بررسی مسائل امنیتی دوجانبه انجام شد. روابط دو کشور در یکی دو ماه گذشته گسترش یافته است. بیشتر پیدا شده است. این در حالی است که عربستان تا حد زیادی مشکل امنیتی خود در خاورمیانه یعنی یمن را حل کرده است و ممکن است از زیر یوغ حمایت امنیتی ترامپ رهایی یابد و رویکرد ترامپ به این کشور پرداخت هزینه های امنیتی حمایت آمریکا از این کشور است. عربستان علیه ایران تخریب می کند. موضوعی که هم تشدید تنش ها در منطقه را کنترل می کند و هم خیال عربستان را از مسیری که برای توسعه انتخاب کرده است راحت می کند و تضاد امنیتی این کشور با ایران را به سطح «کنترل شده» یا «محدود» رسانده است. ایران نیز در نتیجه تنش زدایی با کشورهای حوزه خلیج فارس می تواند در این زیرسیستم نقش فعالی داشته باشد و با این رویکرد روابط خود به ویژه با عربستان سعودی را افزایش دهد.

به نظر می رسد مانورهای مشترک در دریای عمان راهی ممکن برای دستیابی به این هدف باشد. دو دولت همچنین می توانند در زمینه سرمایه گذاری مشترک و تقویت روابط دوجانبه فعال تر عمل کنند. این مشکل ممکن است به عمان هم سرایت کند. در خصوص یمن به نظر می رسد رویکرد ایران باید از منظر صرفا امنیتی حذف شود و برنامه بلندمدت برای ثبات سیاسی و اقتصادی در آن کشور در نظر گرفته شود.

در خرده نظام خاورمیانه با توجه به پروژه نوسازی کنونی دولت عراق ممکن است در کانون توجه دیپلماسی اقتصادی ایران قرار گیرد به ویژه اینکه ارتباطات و تداوم ذهنی و روانی در روابط دو کشور بسیار محتمل است. شاید اغراق نباشد اگر بگوییم عراق می تواند مهم ترین بازیگر روابط خارجی ایران در دوره دور دوم تحریم های شدید ترامپ باشد. کاهش روابط با اقلیم کردستان عراق که در ماه های اخیر رخ داده است نیز ممکن است این موضوع را تقویت کند. موضوعی که به ایران آورده شده جنبه امنیتی هم دارد و باعث تقویت مرزهای دو کشور خواهد شد.

حتی در فضای امنیتی کنونی سوریه ایران می تواند تا حدودی وضعیت امنیتی از دست رفته و دستاوردهای سیاست خارجی را بازگرداند. این موضوع البته با پیچیدگی های زیادی همراه است اما اگر موضوع اهمیت منافع ملی باشد می توان با گروه های حاکم در سوریه نیز وارد گفت وگو و راه باز شد. به هر حال موضوع زیارتگاه های شیعیان در سوریه موضوع مهمی است که پیش از شکل گیری وضعیت خطرناک تری در روابط ایران و این گروه های حاکم بر سوریه نیاز به نقشه راهی پیرامون آن دارد.

2- تقویت اوراق بهادار

ایران در شرایط امنیتی منطقه ای و بین المللی زمانی می تواند سطح آسیب ها را کاهش دهد که در معرض ضربه های امنیتی قرار نگیرد. منظور از شوک امنیتی این است که محیط داخلی امنیت ملی و منافع حیاتی کشور در معرض فشار نظام بین الملل قرار نگیرد. قرار گرفتن در این وضعیت باعث گسترش فضای امنیتی ایران شده است. این موضوع منجر به تقویت همکاری های ایران و ایجاد پیوستگی امنیتی سایر بازیگران منطقه ای به ایران می شود. این شرایط می تواند احتمال آسیب و تدابیر امنیتی علیه ایران را کاهش دهد و باعث شکل گیری فضای امنیتی با در نظر گرفتن اولویت های ایران در این زمینه ها شود. این مشکل زمانی به وجود می آید که اولویت های امنیتی ایران به اولویت های امنیتی دیگر کشورها تبدیل شود. گسترش فضای امنیتی ایران به معنای گسترش دامنه درگیری در غرب آسیا نیست بلکه برعکس به معنای کاهش دامنه درگیری و افزایش بازیگران بین المللی در فضای امنیتی است. ایران توانایی عمل در تمامی زیرسیستم ها را دارد بنابراین توانایی گسترش و گسترش فضای امنیتی خود را دارد. ایران به دلیل موقعیت جغرافیایی و پیوندهای تاریخی و سیاسی از موقعیت امنیتی ویژه و منحصر به فردی برخوردار است و از این رو هیچ بازیگری در منطقه از این موقعیت برخوردار نیست. این موضوع باعث شده است که هیچ مسیر امنیتی در این منطقه جز با توجه به اولویت های امنیتی ایران و یا در نظر گرفتن انتخاب های راهبردی آن موفق نبوده است. بنابراین دست ایران نه تنها برای دیدار با ترامپ بسته است بلکه با توجه به افزایش تعداد انتخابات ایران یا فضای گسترده امنیتی ایران امکان اقدام ایران در منطقه وجود دارد. این فضای امنیتی همچنین می تواند منجر به ارتباطات سیاسی و اقتصادی و ایجاد منافع اقتصادی پس از انتخابات امنیتی شود.

* بازنشر مطالب سایر رسانه ها در یومیر به معنای تایید محتوای آن نیست و صرفا جهت اطلاع مخاطبان است.

انتهای پیام